Belediye ile Tüm Yerel Yönetim Çalışanları Sendikası (TÜM YEREL-SEN) arasında imzalanan sosyal denge sözleşmesinde mevzuatta öngörülmeyen aile içi şiddet, sosyal faaliyet, ücretli izin ve belediye imkânlarından yararlanma gibi konularda düzenlemeler yapılmıştır.

375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin Ek 15'inci maddesinde; belediyelerin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebileceği, ödenebilecek aylık tutarın 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu'na göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçemeyeceği ve anılan Kanun'da öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenebileceği hüküm altına alınmıştır.

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu'nun 32'nci maddesine göre; 375 sayılı KHK'nin Ek 15'inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince karar verileceği, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminat tutarının ise ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendika ile belediye başkanı arasında imzalanan sözleşme ile belirleneceği hüküm altına alınmıştır. Madde metninden açıkça anlaşılacağı üzere belediye başkanı ile sendika temsilcisi sadece ödenecek olan sosyal denge tazminat tutarını kanuni sınırlar içinde tespit etmek üzere yetkilendirilmiştir. Aynı maddede ayrıca mahalli idarelerle imzalanan sözleşmenin Kanun'un uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılamayacağı da açıkça belirtilmiştir.

4688 sayılı Kanun uyarınca imzalanan Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşme'nin Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1'inci maddesinde ise; Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanun’un 32'nci maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının %120' sidir. Sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebilir denilmektedir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine göre; sosyal denge sözleşmesinde sadece görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı düzenlenebilecektir. Sosyal denge sözleşmelerine, sözleşmenin adı farklı dahi olsa, farklı ödemelere ve hususlara ilişkin hükümler konulması ilgili mevzuata aykırılık teşkil etmektedir.

Belediye ile TÜM YEREL-SEN arasında imzalanan ve yürürlük süresi 01.01.2023 ile 31.12.2023 tarihlerini kapsayan Sözleşmenin bazı maddelerinde mevzuata aykırı hususlara yer verildiği görülmüştür.

Öncelikle taraflar arasında imzalanan sözleşmenin kapak başlığında, metnin toplu sözleşme olduğu belirtilmiştir. Toplu sözleşme, kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik mali ve sosyal haklarını belirlemek üzere yürütülen toplu sözleşme görüşmeleri sonucunda mutabık kalınması durumunda taraflarca imzalanan sözleşmeyi ifade ettiğinden, imzalanan metin toplu sözleşme değil, sosyal denge tazminatı sözleşmesidir. Nitekim söz konusu durum 4688 sayılı Kanunun 32'inci maddesinde de açıkça belirtilmiştir. Bu nedenle belediye ile ilgili sendika arasında imzalanan sözleşmenin adı “Toplu Sözleşme” değil, “Sosyal Denge Tazminatı Sözleşmesi” olmalıdır.

İkinci olarak, söz konusu Sözleşmenin “Yürürlük ve Süre” başlıklı 24'üncü maddesinde; sözleşmenin 01.01.2023 tarihinde başlayıp 31.12.2023 tarihinde sona ereceği, yeni sözleşme görüşmelerine eski sözleşmenin bitim tarihinden 30 gün önce başlanacağı, yeni sözleşme imzalanıncaya kadar eski sözleşmenin geçerli olacağı belirtilmiştir.

4688 sayılı Kanun'un 32'nci maddesinde; sosyal denge tazminatı sözleşmelerinin toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde yapılabileceği, yapılacak sözleşmelerin toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanacağı ve sözleşme süresinin hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Anılan Kanun ile sözleşme yapma süresi ve sözleşmenin geçerlilik süresi kesin olarak belirlendiği için yukarıda yer verilen Toplu İş Sözleşmesi'nin yeni sözleşme görüşmelerine eski sözleşmenin bitim tarihinden 30 gün önce başlanacağına, yeni sözleşme imzalanıncaya kadar eski sözleşmenin geçerli olacağına ve yapılan sözleşmenin 6. Dönem Toplu Sözleşme tarihini (01.01.2022-31.12.2023) aşmasına ilişkin hükümleri mevzuata aykırılık teşkil etmektedir.

Bunların dışında söz konusu Sözleşmenin;

“Belediye'ye Ait Sosyal Tesis Olanaklarından Yararlanma” başlıklı 20'nci maddesinin (a) fıkrasında;

“Belediyenin mülkiyeti ve kendi varlıkları üzerinde kurulu olup, belediye ya da özel kurumlarca işletilen kamp, kreş, çocuk bakımevlerinden, etüt spor ve kültür merkezleri vb. tesislerden çalışanlar, eş ve çocuklarının %50 indirimli ve öncelikle faydalanması sağlanır.”

“Diğer Haklar ve Ücretli İzinler” başlıklı 21'inci maddesinde;

“a) 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü'nde kadın çalışanlar ücretli izinlidir.

c) Sözleşmeden yaralanan belediye çalışanlarının ailesinin şikâyeti üzerine aile içi şiddet uyguladığı ilgili merciler tarafından tespit edildiği durumlarda; söz konusu çalışanın sözleşme hükümlerinde yer alan mali ve sosyal yardımlardan elde ettikleri elinden alınarak, bunlar çalışanın eşine ödenir.

“Diğer Yardımlar” başlıklı 23'üncü maddesinde ise;

“a) İşveren evlenen memura 3.700,00 TL brüt evlenme yardımı öder. Evlenecek kişilerin her ikisinin o işverenin çalışanı olması halinde yardım sadece bayan memura yapılır.

1. İşveren doğum yapan çalışana veya eşine 3.700,00 TL brüt doğum yardımı öder. Eşlerin her ikisinin de işverenin çalışanı olması halinde yardım sadece bayan memura yapılır.

2. İşveren memurun kendisinin, eşinin, çocuklarının ve bakmakla yükümlü olduğu anne ve babalarının ölümü halinde ölen memurun mirasçılarına net 6.700,00 TL ölüm yardımı öder.

3. Çocuklarından %60 ve üzeri engel durumu olduğunu resmi sağlık kurullarından alınan heyet raporu ile belgeleyen çalışanlara her ay engelli çocuk başına 1.300,00 TL ödenir.

4. İşveren memurların senelik izninde uygun koşullarda belli bir yerde tatil yapmalarını sağlayacak otel pansiyon veya kamp yeri sağlanması konusunda yardımcı olur.

5. Çocuğu Üniversite de Lisans ve Ön lisans (açık öğretim hariç) eğitim gören memura her yıl Eylül ayında üniversite için 2.000,00 TL, Net eğitim yardımı öder.

6. 4688 saylı toplu sözleşme kanunun geçici 14 maddesi gereği yılda beş defa olmak üzere, Ramazan, Kurban, l mayıs ve 29 Ekim cumhuriyet bayramı bayramlarında her memura 2000 TL Net ücret ödenir.

7. Belediyemiz engelli kadrosuna EKPSS sınavı ile giren engelli personele 3 Aralık Dünya Engelliler gününde 700,00 TL Net ücret ödenir " hükümleri yer almaktadır.

Yukarıda yer verilen Sözleşmede yer alan söz konusu düzenlemeler sosyal denge tazminatının uygulanmasına ilişkin olmayıp 4688 sayılı Kanun'un 32'nci maddesine aykırılık teşkil etmektedir.

Söz konusu uygulamaların 2020 ve 2021 yılı Sayıştay Denetim Raporlarında da konu edilmesine rağmen 2023 yılında da devam ettiği görülmektedir.

Kamu idaresi cevabında, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’na göre, Belediye ile TÜM YEREL-SEN arasında 01.01.2023 ile 31.12.2023 tarihlerini kapsayan toplu sözleşme imzalamış olup, süre bitiminde yapılacak olan yeni sözleşmede bulgu maddesindeki uyarılar dikkate alınarak, gerekli değerlendirmelerin yapılacağını belirtmektedir.

Sonuç olarak; imzalanan sözleşmelerin mevzuatta belirtilen usul ve esaslara uygun olarak yapılması, sosyal denge tazminatının tutarının belirlenmesi ve uygulanmasına ilişkin hükümler dışında herhangi bir hüküm konulmaması gerekmektedir.