Kurumun dönem sonu mali tabloları incelendiğinde maddi duran varlıklara ilişkin ayrılan amortisman tutarlarının hatalı olduğu görülmüştür.

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 313'üncü maddesine göre göre amortisman; bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz kalan gayrimenkuller ile gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin ve alet, edevat, mefruşat, demirbaş gibi varlıkların tespit edilen değerinin, bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi olarak tanımlanmaktadır. Amortisman ayırma usullerine, süresine, nispetine ve buna ilişkin diğer yasal düzenlemelere de Kanun'un 314 ile 321 'inci maddelerinde yer verilmektedir.

Ayrılan amortisman tutarlarının belediyeler tarafından nasıl muhasebeleştirileceği ise Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği ile belirlenmiştir. Buna göre 257 Birikmiş Amortismanlar Hesabı (-) ile ilgili olarak Yönetmelik’in 202 ve 203’üncü maddelerinde, bu hesabın maddi duran varlık bedellerinin ekonomik ömrü içerisinde giderleştirilmesinin ve hesaben yok edilmesinin izlenmesinde kullanılacağı, maddi duran varlıklar hesapları için ayrılan amortisman tutarlarının yıl sonunda 257 numaralı hesaba alacak ve 630 Giderler Hesabına borç kaydedileceği, amortismana tabi tutulduktan sonra her ne suretle olursa olsun kayıtlardan çıkarılan maddi duran varlık tutarlarının ayrılan amortisman tutarının da 257 hesabına borç ve ilgili hesaplara alacak kaydedileceği düzenlenmiştir.

Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere, maddi duran varlığın türüne göre Kanun’da belirtilen usullere göre ayrılan amortisman tutarları 257 numaralı hesaba alacak, 630 hesabına ise borç kaydedilecek, ilgili olduğu yıla ait amortisman tutarı sadece o yıl için ayrılabilecek, zamanında ayrılmamış amortismanlar için sonraki yıllarda amortisman ayrılamayacaktır.

Yapılan incelemelerde, 2021 yılında 257 numaralı hesabın bakiyesi bir önceki yıla göre 442.701,71 TL artarak 3.110.457,50 TL olarak gerçekleşmiştir. Amortismana tabi maddi duran varlıkların 2021 yılı bilançosundaki toplam değerinin 25.883.365,66 TL olduğu göz önüne alınırsa hem 257 numaralı hesabın toplam tutarının hem de dönem içinde ayrılan amortisman tutarının oldukça düşük kaldığı söylenebilir.

Amortisman işlemleriyle ilgili olarak varlık ve amortisman hesaplarının detayına bakıldığında kurum tarafından yapılan hatalı işlemler görülebilmektedir. Buna göre yapılan hatalar 3 kategoriye ayrılabilir. İlki bazı varlıklar için henüz hiç amortisman ayrılmamış olması, ikincisi bazı varlıklar için amortisman ayrılmış olsa da ayrılan tutarın varlık değerine göre çok düşük kalması, son olarak da bazı varlıklar için ayrılan amortisman tutarının varlığın değerinden daha fazla olması.

Buna göre toplam değeri 16.268.957,64 TL olan maddi duran varlıklar için hiç amortisman ayrılmamış, toplam değeri 1.026.024,41 TL olan varlıklar için ise 1.560.100,82 TL amortisman ayrılmıştır. Geriye kalan varlıklar için ayrılmış amortisman tutarları ise bazı varlıklar için düşük kalmıştır. Aşağıdaki tabloda hatalı olduğu düşünülen kayıtlara ilişkin üçer adet örneğe yer verilmiştir.

Tablo 8: Hatalı Yapılan Amortisman İşlemlerine Örnekler

Kurumun amortisman işlemlerinde göze çarpan en önemli hata, yukarıdaki tabloda da örneğine yer verilmiş olan amortisman tutarının varlığın kayıtlı değerini aşması durumudur.

Amortisman, bir varlığın ekonomik ömrü süresince o varlığın değerindeki azalmadır. Bu kavramın gereği olarak amortisman hesabı, mali tablolarda aktif düzenleyici pasif karakterli hesap olarak kullanılmakta ve bilançonun aktif tarafını içerdiği değer miktarında eksiltmektedir. Böylece maddi duran varlık hesaplarında kayıtlı bedelleri görünen varlıkların toplam değeri bilançoda gerçek değerleriyle görünebilmektedir. Hiçbir varlığın değerindeki azalma o varlığın değerinden daha yüksek olamayacağına göre hesabın doğası gereği amortisman tutarının da varlığın kayıtlı bedelinin üzerine çıkmaması gerekecektir.

Kamu idaresi tarafından hatanın 2022 yılı itibarıyla düzeltileceği belirtilmiş olsa da yapılacak işlem 2021 yılı mali tablolarını etkilemeyecektir.

Sonuç olarak, mali tablolarda 257 Birikmiş Amortismanlar Hesabı hatalı olup bulguda belirtildiği gibi düzeltilmesi gerekmektedir.