Belediye tarafından yapılan bazı mal alım ihalelerinde idari ve teknik şartnamelere yüklenici tarafından işin süresince binek otomobil tahsis edilmesi şartı konularak binek otomobil temin edildiği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesine göre; İdarelerin, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu oldukları, aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işlerinin bir arada ihale edilemeyeceği hükme bağlanmıştır.

Bu düzenlemeye göre idareler ihalelerde; farklı istekliler tarafından sağlanabilecek ve aralarında doğal bağlantı olmayan mal alımı, hizmet alım ve yapım işlerini bir arada ihale edemeyecekleri gibi, yapılan işle veya alınan hizmetle ilgisi olmayan, farklı yöntemlerle piyasadan temin edilebilecek hizmet kalemlerini de ihale bünyesine katarak, yaklaşık maliyet bedelini yükselten rekabeti engelleyici hükümler koyamazlar.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Yapım işinin yürütülmesinde ihtiyaç duyulan araç, gereç ve malzemelerin yüklenicilere aldırılması” başlıklı 49’uncu maddesinde;

“İdareler tarafından, ihale dokümanında ihale konusu işin yürütülmesi sırasında kontrol aracı, bilgisayar, telefon, faks vb. araç, gereç ve malzemelerin yüklenici tarafından temin edileceği yönünde düzenlemeler yapıldığı görülmektedir. İhale konusu iş kapsamında yer almayan hususların yerine getirilmesi yükleniciden istenilemez. Ancak ihale konusu işin yürütülmesi ile doğrudan ilgili olması, kullanım süre ve şekillerinin ihale dokümanında belirtilmesi kaydıyla, ihale dokümanında araç, gereç ve malzemelerin yüklenici tarafından temin edileceğine ilişkin düzenleme yapılması mümkündür.” düzenlemesine yer verilmiştir.

2006/10193 sayılı BKK ile Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller yayınlanmıştır. 237 sayılı Taşıt Kanunu’na tabi olan kurumların ve taşıtların dolayısıyla belediyelerin de kapsamına dahil olduğu adı geçen Esas ve Usuller’in temel amacı kamudaki taşıt giderlerinin asgari seviyeye indirilmesi ve kaynakların savurganlığa yol açılmadan, bütçe olanaklarıyla uyumlu bir biçimde kullanımının sağlanmasıdır.

Anılan Esasların 6’ncı maddesinde Şoför giderleri hariç yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedelinin (katma değer vergisi hariç, her türlü bakım-onarım, sigorta ve benzeri giderler dahil), taşıtın Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan ve harcama talimatının verildiği ay itibarıyla uygulanacak Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigortası değerinin %2'sini aşmayacağı; 7’nci maddesine göre de Kurumların hizmet genişlemesi veya zorunluluk arz eden hallerde, hizmet alımı yoluyla ilave binek veya station-wagon cinsi taşıt edinebilmek için önceden Hazine ve Maliye Bakanlığının uygun görüşünü alacakları hükme bağlanmıştır.

Açıklanan mevzuat hükümlerine göre yalnızca yapım işlerine ait ihale dokümanlarında; işin yürütülmesiyle doğrudan ilişkisi bulunmayan araç ve gereçlerin yüklenicilerden temin edileceğine ilişkin düzenlemelere yer verilmesinin mevzuata aykırı olduğu, buna karşılık eğer ihale konusu işin yürütülmesi ile doğrudan ilgili durumlar varsa kullanım süre ve şekillerinin ihale dokümanında belirtilmesi kaydıyla, ihale dokümanında araç, gereç ve malzemelerin yüklenici tarafından temin edileceğine ilişkin düzenleme yapılması mümkündür. Buna karşılık 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve bu kanuna dayanılarak çıkarılan yönetmeliklerde mal alım ihaleleri kapsamında malzeme kontrolü ve testleri için araç(taşıt) temin edilebileceğine izin veren herhangi bir düzenleme bulunmadığı anlaşılmaktadır.

Diğer yandan adı geçen Esas ve Usullere göre; mal alımı ihalesi kapsamında ihale dokümanlarına şart koymak suretiyle binek araç temin edildiğinde; Hazine ve Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınmadan binek araç temin edileceği gibi, ihale konusu mal alımı işinin konusuna girmeyen, kontrollük işleri için edinilen taşıtlara yüklenicilerin ne kadar fiyat yansıttığı bilinemeyeceğinden ve Esas ve Usullerde belirtilen limitin aşılıp aşılmadığı hususu da tespit edilemeyecektir.

Yapılan incelemede 2023/297849 İhale Kayıt No.lu 25 kalem Mevsimlik Ağaç, Gül ve Çiçek Alımı ihalesine ait İdari Şartname’nin; “İhale konusu işe/alıma ilişkin bilgiler” başlıklı 2’nci maddesinde ihalenin adının “25 Kalem Ağaç, Gül ve Mevsimlik Çiçek Alımı”, türünün “Mal alımı”, ilgili Uygulama Yönetmeliği’nin “Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği” olduğu belirtilmiştir. Söz konusu İdari şartnamenin “Diğer hususlar” başlıklı 48’inci maddesinde ise “Yüklenici mal tesliminde malzemenin kontrolü ve testleri için kullanılmak üzere 2 adet (en fazla 2 yaşında ve dizel (motorin yakıtlı olacak) temin edecek, tahsis edilen binek araç kontrol teşkilatının emrinde olacaktır. (Akaryakıt idareye aittir.) (İş sürecinde aracın genel bakım, vergi ve kasko bedeli yükleniciye aittir.)” denilmiştir. Yine aynı ihaleye ait teknik Şartnamenin “G. Diğer Hususlar” başlıklı kısmında da “Yüklenici işin süresince idareye tahsisli 2 adet dizel yakıtlı binek otomobil (2021 model ve üzeri) temin edecek, tahsis edilen araç kontrol teşkilatının emrinde olacaktır. Sözleşme imza tarihinden itibaren 7 gün içerisinde araç teslim edilecek olup kabul tarihine kadar idare tarafından kullanılacaktır. (Akaryakıt idareye ait olmakla birlikte iş süresince aracın genel bakımı, vergi ve kasko bedeli yükleniciye aittir.)” denildiği görülmüştür.

Bu durumda İdare tarafından 2023/297849 İhale Kayıt No.lu mal alımı ihalesi kapsamında ihale dokümanlarına şart koymak suretiyle Hazine ve Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınmadan binek araç temin edilmiş, ihale konusu mal alımı işinin konusuna girmeyen, kontrollük işleri için edinilen taşıtlara yüklenicilerin ne kadar fiyat yansıttığı bilinemediğinden Esas ve Usullerde belirtilen limitin aşılıp aşılmadığı hususu da tespit edilememektedir.

Kamu idaresinin cevabında 2023/297849 ihale Kayıt No.1u 25 Kalem Mevsimlik Ağaç, Gül ve Çiçek Alımı işiyle ilgili olarak bahse konu bitkilerin ilçe sınırları içerisinde farklı mahallelerde bulunan çocuk parklarına dikilmesi, dikim yapılacak parkların sayısının fazla olması nedeniyle kontrol ve denetim amacıyla araca ihtiyaç duyulması ve çalışma sezonunun yaz mevsimine denk gelmesi dolayısıyla belediye bünyesindeki araçların tüm birimlerin ihtiyacını karşılayacak durumda olmaması, idareyi ihale kapsamında çözümleme yapmaya yönlendirdiği, bulguda belirtilen konu ile alakalı gerekli hassasiyetlere dikkat edileceği belirtilmiş ise de açıklanan mevzuat hükümlerine göre mal alımı ihaleleri kapsamında binek araç temin edilmesi mümkün olmayıp, idarelerin bahsedilen durumlardaki binek araç ihtiyacının ihale mevzuatında belirlenen usullere uygun araç kiralanması yoluyla temin edilmesi gerekmektedir.

Bu itibarla mal alımına ilişkin ihale dokümanlarında kontrollük hizmetlerinin yerine getirilmesi amacıyla binek araç temin edileceği yönünde düzenlemeler yapılmaması ve söz konusu kontrollük işleri için araç ihtiyacı olduğunda idare bünyesinde bulunan taşıtlarla ihtiyaçların karşılanması veya ilgili mevzuatında belirlenen usullere uygun araç kiralanması gerektiği değerlendirilmektedir.