Karar Künyesi
Belediyelerin önemli gelir kaynaklarından olan harçlara ilişkin detaylı belirlemeler 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun ikinci kısmında yer almış, söz konusu Kanun’un ilgili maddelerinde mezkûr harçlar için temel hususlar ile birlikte uygulanabilecek asgari ve azami tutarlara da yer verilmiştir. Bu kapsamda Ek Madde 1 ile Ek Madde 6 arasında bina inşaat harcı, 79 ile 85’inci maddeler arasında ise çeşitli harçlar düzenlenmiştir.
Mezkûr Kanun’un 95’inci maddesinde belediyelerin nüfusları ile ekonomik ve sosyal gelişme durumlarına göre Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığının görüşü alınarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca (önceleri İçişleri Bakanlığı) beş gruba ayrılacağı ve söz konusu hususun Resmi Gazete'de ilan olunacağı ifade edilmiştir.
Bu kapsamda çeşitli tarihlerde İçişleri Bakanlığınca tebliğler yayımlanmış, belediyeler nüfuslarına göre beş gruba ayrılmış ve nüfusu 100.001 ve yukarı olan belediyelerin en üst grup olan 1. Grupta yer alacağı belirtilmiştir.
2464 sayılı Kanun'un 96’ncı maddesinde ise aynen;
“Cumhurbaşkanı, bu Kanunda en az ve en çok miktarları gösterilen vergi ve harçların tarifelerini belediye grupları itibarıyla tayin ve tespit eder” hükmüne yer verilerek Kanun’da en az ve en çok tutarları belirlenen vergi ve harçların belediye grupları itibariyle uygulama tutarlarının bizzat Cumhurbaşkanı tarafından (önceleri Bakanlar Kurulu) tespit edileceği açıkça belirtilmiş, bu kapsamda belediye meclisleri ile belediyenin diğer birimlerinin tutar tespiti konusunda herhangi bir yetkileri olmadığı zımnen ifade edilmiştir.
Mezkûr hükme dayanarak Bakanlar Kurulu tarafından çeşitli tarihlerde kararlar yayımlanmış, Kanun’da asgari ve azami tutarları belirlenen vergi ve harçların belediye grupları itibariyle uygulanacak tutarları tespit edilmiştir.
Kurum gelir hesapları ve tarife cetvelleri üzerinde yapılan incelemelerde birçok harç tutarının tespitinde BKK ile tespit edilen tutarlara dikkat edilmediği; bu tutarların, hatta Kanun’da belirtilen üst sınırların üzerinde mevzuata aykırı tahakkuk ve tahsilatlar yapıldığı
görülmüştür.
Söz konusu hatalı uygulamadan ilki bina inşaat harcına ilişkindir. Aşağıdaki tabloda 13.04.2005 tarih ve 2005/8730 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1.grupta yer alan belediyeler için tespit edilen ve Kurum tarafından uygulanması gereken harç tutarlarına, Kanun’da belirtilen üst limitlere ve Kurum tarafından 2018 yılında uygulanan hatalı tarifeye yer verilmiştir.
Tablo 4: Bina İnşaat Harcına İlişkin Kıyaslama Tablosu
Kanun'da Belirtilen Üst Limit (a) | BKK ile Tespit Edilen ve Uygulanması Gereken Tutar (b) | Kurum Tarafından 2018 Yılında Uygulanan Tutar (c) | Kurum Uygulamasının Kanuni Üst Sınırın Yüzde Kaç Fazlası Olduğu (d=(c-a)/a) | Kurum Uygulamasının Olması Gereken Tutarın Yüzde Kaç Fazlası Olduğu (e=(c-b)/b) | |
1. Konut İnşaatı (m2 başına) | |||||
İnşaat Alanı | |||||
a) 100 m² ye kadar | 1,5 | 0,75 | 4 | 166,67% | 433,33% |
b) 101-120 m² | 3 | 1,5 | 7 | 133,33% | 366,67% |
c) 121-150 m² | 4,5 | 2,25 | 9 | 100,00% | 300,00% |
d) 151-200 m² | 6 | 3 | 10 | 66,67% | 233,33% |
e) 200 m2’den yukarı | 7,5 | 3,75 | 20 | 166,67% | 433,33% |
2. İşyeri İnşaatı (m2 başına) | |||||
İnşaat alanı | |||||
a) 25 m² ye kadar | 6 | 3 | 8 | 33,33% | 166,67% |
b) 26-50 m² | 9 | 4,5 | 10 | 11,11% | 122,22% |
c) 51-100 m² | 12 | 6 | 12 | 0,00% | 100,00% |
d) 100 m2‘den yukarı | 15 | 7,5 | 25 | 66,67% | 233,33% |
Yukarıdaki tablodan da rahatça görüleceği üzere İdare tarafından bina inşaat harcının tüm dilimleri BKK ile tespit edilen ve uygulanması gereken tutarların çok üzerindedir. Bazı dilimlerde fark çok yüksekken bazı dilimlerde nispeten daha az olmasına rağmen ortalamada
%265,43 daha yüksek tutarda harç uygulaması yapılmıştır. Kaldı ki söz konusu uygulamalar kanuni sınırların bile çok üzerinde gerçekleşmiş neredeyse tüm dilimlerde kanunen belirlenen azami tutarlar aşılmıştır. Ortalamada %82,72 oranında kanuni sınırın aşıldığı yukarıdaki tablodan anlaşılmaktadır.
Bina inşaat harcında hal böyle iken 2464 sayılı Kanun’un “Çeşitli Harçlar” başlıklı sekizinci bölümünde belirtilen bazı harçlarda da benzer hatalı uygulamaya rastlanmıştır. Aşağıdaki tabloda 13.04.2005 tarih ve 2005/8730 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1.grupta
yer alan belediyeler için tespit edilen ve İdare tarafından uygulanması gereken harç tutarlarına, Kanun’da belirtilen üst limitlere ve İdare tarafından 2018 yılında uygulanan hatalı tarifeye yer verilmiştir.
Tablo 5: Çeşitli Harçlara İlişkin Kıyaslama Tablosu
Kanun'da Belirtilen Üst Limit (a) | BKK ile Tespit Edilen ve Uygulanması Gereken Tutar (b) | Kurum Tarafından 2018 Yılında Uygulanan Tutar (c) | Kurum Uygulamasının Kanuni Üst Sınırın Yüzde Kaç Fazlası Olduğu (d=(c-a)/a) | Kurum Uygulamasının Olması Gereken Tutarın Yüzde Kaç Fazlası Olduğu (e=(c-b)/b) | ||||
1. Kayıt ve suret harçları: | ||||||||
a) Her sayfa başına | 0,75 | 0,75 | 5 | 566,67% | 566,67% | |||
b) Harita plân ve krokilerin beher metrekaresi | 12 | 8 | 41 | 241,67% | 412,50% | |||
2. İmarla ilgili harçlar (Ticaret ve konut bölgeleri için ayrı ayrı): | Ticaret | Konut | ||||||
c) Plân ve proje tasdik harcı (beher inşaat metrekaresi için) | 0,15 | 0,12 | 0,09 | 1,2 | 700,00% | 1042,86% | ||
d) Zemin açma izni ve toprak hafriyatı harcı | ||||||||
da) Toprak (beher metreküp için) | 0,45 | 0,35 | 0,3 | 2,4 | 433,33% | 638,46% | ||
db) Kanal (beher metrekare için) | 1,5 | 1,3 | 1,1 | 2,4 | 60,00% | 100,00% | ||
Kanun'da Belirtilen Üst Limit (m) | Ticaret (n) | Konut (o) | Konut (x) | Rezidans (y) | Sanayi (z) | Ortalama Fazlalık k=(((x+y+z)/3)-m)/m | Ortalama Fazlalık l=(((x+y+z)/3)- ((n+o)/2))/((n+o)/2) | |
e)Yapı kullanma izni harcı (beher inşaat metrekaresi için) | 0,15 | 0,11 | 0,09 | 1,35 | 2,2 | 3,5 | 1466,67% | 2250,00% |
Not: BKK'da tek veya çift tip tarife belirlenip, Kurum uygulamasında tek veya daha fazla tipte belirlenen harçlarda ortalamalar hesaplanarak yaklaşık olarak fazla tutara (yüzdesel olarak) ulaşılmıştır. |
Tablodan da anlaşılacağı üzere bazı harçlar olması gereken tutarlara göre 6,7 hatta 20 kat fazla uygulanmış, hem Bakanlar Kurulu Kararı hem de kanuni sınırlar göz ardı edilmiştir.
Kanun’da en az ve en çok hadleri belirtilen ve belediye grupları itibariyle alınacak tutarların doğrudan Cumhurbaşkanınca (önceleri BKK) tespit edileceği harçların belediye meclis kararı ile kanuni sınırların üzerlerine çıkarılması mümkün değildir. Kurum tarafından kanuni dayanağı olmadan gelir toplanamayacağı gibi kanunlarda belirtilen sınırların aşılarak gelir toplanması da mümkün değildir.
Bu nedenle hatalı uygulamalara son verilerek tarife cetvellerinin tümüyle gözden
geçirilmesi, kanuni düzenlemelere ve daha önceden yayımlanmış Bakanlar Kurulu kararlarına aykırı hususların düzeltilmesi, tahakkuk ve tahsilatlarda hukuka uyarlık açısından önem arz etmektedir.
Kamu idaresi cevabında; özetle söz konusu harçlara ilişkin tutarların 20.10.2017 tarih ve 2017/137 sayılı Esenyurt Belediye Meclisi kararına istinaden alındığı, bundan sonra alınacak olan bina inşaat harcı ve diğer çeşitli harçlar ile ilgili meclis kararının; ilgili kanun ve yönetmelik hükümleri, Bakanlar Kurulu Kararı ve Sayıştay Denetim Raporunda yer alan tespit ve tavsiyeler doğrultusunda alınarak uygulama yapılacağı ifade edilmiştir.
Sonuç olarak Kamu idaresi cevabında bulguda önerilen şekilde işlem tesis edileceği belirtilmiş ancak düzeltmelerin yapıldığına ilişkin kanıtlayıcı herhangi bir bilgi ve belge gönderilmemiştir. Bu nedenle bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.