İdare tarafından iş kalemi miktarlarının değişmesi sonucunda ortaya çıkan revize birim fiyat uygulamasına ilişkin güncel mevzuat hükümlerine yüklenici ile yapılan sözleşmelerde yer verildiği ancak uygulamaya eski düzenleme ile devam edildiği görülmüştür.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Yapım işlerinde iş kalemi miktarının değişmesi” başlıklı 52’nci maddesinde; birim fiyatlı işlerde herhangi bir iş kaleminin (sözleşmede yer alan ya da

yeni fiyatla sözleşmeye dâhil olan iş kalemi) miktarında, işin devamı sırasında sözleşmesinde yer alan iş kalemi için sözleşmede belirtilen iş kalemi miktarında; yeni fiyatla sözleşmeye dâhil edilen iş kalemi için ise yeni fiyat oluşturulurken projesine göre tespit edilip idare tarafından onaylanan iş kalemi miktarında %20’yi aşan artışın meydana gelmesi ve bu toplam artışın aynı zamanda sözleşme bedelinin yüzde 1’ini geçmesi halinde, artışın sözleşme bedeli içindeki payı nispetinde ilgili iş kalemine ait birim fiyatın revize edileceği ve bu iş kaleminin yüzde yirmi artışı aşan kısmına revize birim fiyat üzerinden ödeme yapılacağı ifade edilmiştir.

Söz konusu Tebliğe 30.09.2020 tarihinde eklenen ve 20.10.2020 tarihinde yürürlüğe giren 52.2’nci maddede ise 52.1’inci madde uyarınca hesaplanan revize birim fiyatın, o iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dâhil) hesaplanan birim fiyatı geçemeyeceği ve iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçlerin bulunmaması halinde ise, bu fiyat Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22’nci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları dikkate alınarak hesaplanacağı belirtilmiştir.

Yine Yapım İşlerine Ait Tip Sözleşme’nin 28.2’nci maddesinin 24.1 numaralı dipnotunda aynen;

“…

(2) Teklif birim fiyat sözleşmelerde madde metni aşağıdaki şekilde düzenlenecektir; “28.2.İş kalemi miktarının değişmesi

1. Herhangi bir iş kaleminin (sözleşmede yer alan ya da yeni fiyatla sözleşmeye dâhil olan iş kalemi) miktarında, işin devamı sırasında sözleşmesinde yer alan iş kalemi için sözleşmede belirtilen iş kalemi miktarında; yeni fiyatla sözleşmeye dahil edilen iş kalemi için ise yeni fiyat oluşturulurken projesine göre tespit edilip idare tarafından onaylanan iş kalemi miktarında % 20’yi aşan artışın meydana gelmesi ve toplam artışın aynı zamanda sözleşme bedelinin yüzde 1’ini geçmesi halinde, artışın sözleşme bedeli içindeki payı nispetinde ilgili iş kalemine ait birim fiyat aşağıda gösterildiği şekilde revize edilir ve bu iş kaleminin yüzde yirmi artışı aşan kısmına revize birim fiyat üzerinden ödeme yapılır.

   R = F x [ 1 – (A x F) / S ]

   
   

   S = Sözleşme bedeli (TL),

   
   

   F = İş kaleminin birim fiyatı (TL / ….),

   
   

   A = İş kaleminde meydana gelen artış miktarı (Adet, mt, m² vb.), R = Revize birim fiyat (TL / ….).

2. (28.2.1) maddesi uyarınca hesaplanan revize birim fiyat, o iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kâr ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatı geçemez. İş kalemine ait resmi analiz ve rayiçlerin bulunmaması halinde ise, bu fiyat Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22 nci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları dikkate alınarak hesaplanır.”

İfadesi yer almaktadır.

Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22’nci maddesi ise sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının nasıl tespit edilmesi gerektiğini açıklamaktadır. Bir başka deyişle “yeni birim fiyat” kavramının uygulamada nasıl yapılması gerektiğini tarif etmektedir. Söz konusu maddede kısaca, madde metinde sayılan sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden birine yine madde metninde sayılan rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanarak yeni birim fiyatın tespit edileceği düzenlenmiştir.

Söz konusu mevzuat hükümlerine göre, yapım işlerinde bir iş kalemi miktarında %20’yi aşan artışın meydana gelmesi ve bu artışın aynı zamanda sözleşme bedelinin %1’ni geçmesi halinde iş kaleminin fiyatı mevzuatta yer alan formül ile revize edilecek ve %20’lik artış miktarını aşan kısma bu revize edilmiş fiyattan ödeme yapılacaktır. Ancak söz konusu bu revize birim fiyat o iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kâr ve genel gider dâhil) hesaplanan birim fiyat ile kıyaslanacak ve düşük olan tutar üzerinden ödeme yapılacaktır. Ayrıca o iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçlerin bulunmaması halinde ise yeni birim fiyat tespit edilecek ve söz konusu bu fiyat ile revize birim fiyat kıyaslanarak düşük olan tutar üzerinden ödeme yapılacaktır.

Yapılan incelemede;

- 2021/61297 ihale kayıt numaralı “Bordür ve Tretuvar, Prestij Yol Yapım” işinde “15.435.1203/A” poz numaralı “20x20X50 cm Boyutlarında Dolomit Dokulu Mineral Yüzeyli Yatık Yol Bordürü Döşenmesi” ve “15.120.1001” poz numaralı “Makine ile Yumuşak ve Sert Toprak Kazılması”

-2020/650185 ihale kayıt numaralı “Camii ve Kuran Kursu Bakım ve Onarımı” işinde “İNŞT.034” poz numaralı “%100 Yerli Yün, 12-13 Mm Yüksekliğinde, 332.800 İlmek/M2, 4000 Gr/M2 Halı Kaplaması Yapılması”

İş kalemlerinde revize birim fiyat hesaplanmasını gerektirecek şekilde artışlar meydana gelmiştir.

Aşağıdaki tabloda söz konusu iş kalemlerine ilişkin ayrıntılı bilgi verilmiştir:

Tablo 10: Revize Birim Fiyat Uygulanan İş Kalemlerine İlişkin Örnekler

İdare tarafından söz konusu iş kalemlerinin fiyatları yukarıda yer verilen formül ile revize edilmiş ve doğrudan formül üzerinden tespit edilen fiyattan ödeme yapılmıştır. Söz konusu bu revize birim fiyatlar o iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyat ile kıyaslanmamıştır. Ayrıca resmi analiz ve rayiçleri bulunmayan iş kalemlerine yeni birim fiyat tespit edilmemiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından;

-Bazı işlerin yıllara yaygın nitelikli olması nedeni ile revize fiyata esas olacak iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler konusunda hangi dönemlerin dikkate alınması gerektiği hususunun tam olarak netleştirilemediği, örneğin iş kaleminin revize birim hesabına konu edildiği ilk hakediş yılının mı yoksa işin bitirildiği yılın mı resmi rayiçlerinin kullanacağı hususunun tam olarak bilinmediği,

-Resmi analiz ve rayiçleri olan bir iş kaleminin fiyatının revize edilmesi gerektiğinde ise resmi rayiç fiyatlarının “uygulama ayına” güncellenmesi gerekip gerekmediği konusunda tereddütler yaşandığı,

-Yine iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçlerin bulunmaması halinde ise Yapım işleri Genel Şartnamesi’nin 22/3-ç maddesi gereği olarak ticaret ve/veya sanayi odalarından fiyat bilgisi istenildiği ancak temin edilemediği,

-Belirtilen bu sebeplerden dolayı uygulamaya eski haliyle devam edildiği söz konusu hususların açıklığa kavuşması halinde gerekli işlemlerin tesis edileceği,

İfade edilmiştir.

İdare bulgu konusu hususla ilgili olarak tereddüt edilen durumları bildirmiş ve söz konusu durumlar nedeniyle yeni mevzuatın uygulanamadığını belirtmiştir.

İdare ilk olarak resmi analiz ve rayiçler konusunda hangi dönemlerin dikkate alınması gerektiği hususunda tereddüt yaşadığını, bu nedenle yeni mevzuatın uygulanamadığını beyan etmiştir. İdarelerce ihale yılının mı yoksa uygulama ayına ait içinde bulunulan yılın mı rayiçlerinin kullanılacağı konusunda tereddütler yaşanmaktadır. Ancak, bahse konu düzenlemenin getiriliş amacının kamu kaynağını korumak olduğu düşünüldüğünde ihale tarihine ait yılın resmi analiz ve rayiçlerinin kullanılmasının kamunun menfaatine olacağı açıktır.

İdarenin yaşadığı bir diğer tereddüt ise revize birim fiyata konu iş kaleminin resmi analiz rayiçlerinin uygulamaya ayına ait endekslerle güncellenip güncellenmemesi hususudur. Ancak, revize birim fiyata ilişkin düzenlemelerde güncelleme ile ilgili herhangi bir hüküm mevcut olmamakla beraber güncelleme hususu ihale mevzuatımızda sadece yaklaşık maliyet ile kesin teminat ve ek kesin teminatın için getirilmiş bir müessesedir. Ayrıca İdarelerce yayımlanan resmi analiz ve fiyatlar bir yıllık dönemi kapsamaktadır. Nitekim birim fiyat listelerinin yılın tamamında geçerli olmak üzere saptandığının sabit olduğu Sayıştay Temyiz Kurulunun 07.04.2021 tarih ve 49328 sayılı Kararı'nda da ifade edilmiştir. Bu nedenle revize birim fiyata esas resmi analiz ve rayiçlerin uygulama ayı endeksleri ile güncellenmemesi gerekmektedir.

Yine İdare tarafından resmi analiz ve rayiçlerin bulanmadığı durumda rayiç tespiti için ilgili odalardan fiyat bilgisi edinilemediği belirtilmiştir. Ancak, İdare tarafından söz konusu

duruma örnek teşkil etmek üzere cevap ekinde gönderilen bilgi belgeler incelendiğinde Oda Muamelat Yönetmeliği'ne aykırı hususlardan dolayı ilgili odaların fiyat bilgisi vermediği görülmüştür.

Şöyle ki, 12.09.2005 tarih ve 25934 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Oda Muamelat Yönetmeliği’nin 38’inci maddesinde “ (…) Proforma faturalar ile birim fiyatı belirlemek için düzenlenen faturalar alım satım akdi hukuken gerçekleşmediğinden onaylanmaz. Ancak, birim fiyatı belirlemek için düzenlenen faturalarda işin tamamının belirtilmesi halinde bu faturaların onaylanması mümkündür. Ayrıca, sadece montaj, işçilik veya nakliye bedeli için düzenlenen faturalar ile malzeme fiyatı, işçilik, nakliye ve montaj bedeli dâhil olarak düzenlenen faturalar, fiyat tespiti usullerinin uygulanmasına imkân vermediğinden onaylanmaz(…)” düzenlemesine yer verilmiştir.

Bu düzenlemeye göre proforma faturaların alım satım akdinin gerçekleşmemiş olması; malzeme fiyatı, işçilik, nakliye ve montaj bedeli dâhil olarak düzenlenen faturaların ise fiyat tespiti usullerinin uygulanmasına imkân vermemesi nedeni ile onaylanmayacağı belirtilmiştir.

Yapılan incelemede, İdare tarafından proforma faturalar ile malzeme ve işçilik bedeli dâhil olarak düzenlenen faturaların onaya gönderildiği veya doğrudan analiz yapılmadan malzeme fiyatının sorulduğu anlaşılmıştır. Oda Muamelat Yönetmeliği’nin 38’inci maddesi hükümlerine uygun olarak hareket edilmesi halinde bahse konu sorunun ortadan kalkacağı düşünülmektedir.

Sonuç olarak, revize birim fiyat uygulamasında İdare tarafından güncel mevzuat hükümlerine uygun bir şekilde hareket edilmesi İdarenin yararına olacaktır.