İlçe belediyeleri tarafından toplanan ve aktarma istasyonlarına kadar taşınan katı atıklar için büyükşehir belediyesi tarafından mevzuata aykırı olarak katı atıkların aktarma istasyonlarından depolanma ve bertaraf tesislerine taşınması ve bertaraf bedeli tahakkuk ettirildiği görülmüştür.

Büyükşehir belediyeleri 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7’nci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde, katı atıkların kaynakta toplanması ve aktarma istasyonuna kadar taşınması hariç katı atıkların ve hafriyatın yeniden değerlendirilmesi, depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetleri yerine getirmek, bu amaçla tesisler kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle görevlendirilmiştir. Aynı maddenin üçüncü fıkrasının (b) bendinde büyükşehir ilçe belediyelerine, büyükşehir katı atık yönetim plânına uygun olarak, katı atıkları toplama ve aktarma istasyonuna taşıma görevi verilmiştir.

2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 11’nci maddesinde, büyükşehir belediyeleri ve belediyelerin evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle görevli olduğu belirtilmiştir. Bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacakların, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlü olduğu ve belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınacağı hüküm altına alınmıştır.

Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’in Tanımlar başlıklı 4’üncü maddesinin (m) bendinde, atıksu ve evsel katı atık ile ilgili verilen tüm hizmetler karşılığında alınacak ücretin evsel katı atık ve atıksu hizmetlerinden yararlananlar tarafından ödenmesi gerektiği belirtilmiştir.

Büyükşehirlerde katı atıkların yeniden değerlendirilmesi, depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetlerin yerine getirilmesi, bu amaçla tesisler kurulması, kurdurulması, işletilmesi veya işlettirilmesi görev, yetki ve sorumluluğu büyükşehir belediyelerinin uhdelerindedir. İlçe belediyelerinin görevi ise katı atıkların toplanması ve aktarma istasyonuna kadar taşınmasıdır. Diğer taraftan söz konusu hizmetler, Çevre Kanuna göre ücrete tabi kılınmıştır ve hizmetten yararlananlardan alınması gerekmektedir. Katı atık sisteminde 5216 sayılı Kanun ile kendisine katı atık toplama ve aktarma istasyonlarına nakliye görevi tevdi edilen ilçe belediyelerinin hizmetten yararlanan olarak değerlendirilmesi mümkün değildir. Dolaysıyla büyükşehir belediyeleri tarafından alınacak katı atık bertaraf ücretini ödemekle yükümlü olan, hizmeti sunan belediyeler değil belediye sınırları içinde ikamet eden ve atık bertaraf hizmetinden yararlan (kirleten) gerçek ve tüzel kişilerdir.

Mersin Büyükşehir Belediye Meclisinin 13.12.2013 tarihli ve 352 sayılı kararında ilk defa 2014 yılı için, ilçe belediyeleri ve diğer resmi daireler tarafından toplanan katı atıkların transfer istasyonundan itibaren taşınması ve bertarafı için ton başına 6,00 TL alınacağı belirlenmiştir. Katı atıkların aktarma istasyonundan itibaren taşınması ve bertaraf bedeli 2015 yılında 6,00 TL, 2016 yılında 8,00 TL, 2017 yılında 9,00 TL, 2018 yılında 12,00 TL ve

12.11.2018 tarih ve 797 sayılı meclis kararıyla 2019 yılında 86,50 TL olarak uygulanmasına karar verilmiştir. 26.11.2019 tarih ve 679 sayılı meclis kararıyla uygulamaya son verilmiş ve ilçe belediyelerine 2020 yılı için katı atık taşıma ve bertaraf bedeli tahakkuk ettirilmemiştir.

Kamu idaresi cevabında; Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmeliğe göre evsel atık

üreten yani kirleten gerçek ve tüzel kişilerden bedel alınması gerektiğini ancak mevzuata uyum sürecinin sürekli uzatılması nedeniyle katı atık bertaraf ücretinin alınamadığını ve bu nedenle ilçe belediyelerinin kirleten tüzel kişilik yerine konularak katı atık bertaraf bedeli tahakkuk ettirildiği ifade edilmiştir. Yönetmeliğin Uyum süreci başlıklı geçici 1’inci maddesinde uyum sağlayamamış olan atıksu altyapı yönetimleri ve evsel katı atık idarelerine (Büyükşehir, il ve ilçe belediyeleri) 31.12.2021 tarihine kadar uyum sağlamakla yükümlü oldukları belirtilmiştir. Mevzuat evsel katı atık idarelerinden henüz görevlerini yerine getirmeyerek katı atık bertaraf bedeli belirleyemeyen idarelere süre tanımıştır. Bu nedenle ilçe belediyelerinin yükümlülüklerini yerine getirmediğinden bahsedilemeyecektir.

Kurum tarafından, katı atık toplama ve aktarma istasyonlarına kadar taşımakla görevli olan ve hizmetten yararlanan konumunda olmayan ilçe belediyelerine katı atık taşıma ve bertaraf bedeli tahakkuk ettirilmesi mevzuata aykırıdır. İlçe belediyelerine geçmiş yıllarda (2014-2019 yıllarında) yapılan mevzuata aykırı tahakkukların toplam tutarı 33.386.248,31 TL’ye ulaşmıştır. Yapılan haksız tahakkuklar neticesinde, 31.12.2020 tarihli bilançoda 121- Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı 33.386.248,31 TL fazla olarak yer almaktadır. İlçe belediyelerine mevzuata aykırı olarak tahakkuk ettirilen katı atık taşıma ve bertaraf bedellerinin iptal edilmesi gerekmektedir.