Belediye'nin iktisadi faaliyetleri dışında yürüttüğü hizmetler kapsamında yapmış olduğu giderlere ilişkin olarak ödenen Katma Değer Vergilerinin giderleştirilmesi veya aktifleştirilmesi gerekirken indirim konusu yapıldığı görülmüştür.

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu 1’nci maddesi hükümlerine göre, Türkiye'de yapılan ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler, Katma Değer Vergisi'nin konusunu teşkil etmektedir. Genel ve katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine, belediyeler ve köyler ile bunların teşkil ettikleri birliklere, üniversitelere, dernek ve vakıflara, her türlü mesleki kuruluşlara ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafından kurulan veya işletilen müesseseler ile döner sermayeli kuruluşların veya bunlara ait veya tabi diğer müesseselerin ticari, sınai, zirai ve mesleki nitelikteki teslim ve hizmetleri Katma Değer Vergisine tabidir:

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmelik'inin 191 İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabının niteliğini düzenleyen 153’üncü maddesinde ;

“(2) Mahalli idareler, bir bedel karşılığı satmak üzere ürettikleri mal veya hizmetin üretim girdisi olarak satın aldıkları mal veya hizmetlere ilişkin olarak ödemiş oldukları Katma Değer Vergisini indirim konusu yaparlar. Bunun dışında kurumun satışa konu olmayan kamu hizmeti üretiminde nihai tüketici olarak kullanmak veya tüketmek üzere satın alınmış mal veya hizmet için ödenen Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılmaz ve bu tutarlar ilgili gider hesabı veya varlık hesabına yapılacak muhasebe kaydında maliyet bedeline ilave edilir.” Hükmü bulunmaktadır.

191 İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabının işleyişini düzenleyen 154’üncü maddesinde de;

“1) Kurumların katma değer vergisi tahsilatı yaptıkları faaliyetleri ile ilgili mal ve hizmet alımları nedeniyle yapılan giderin, Katma Değer Vergisi hariç tutarı 630-Giderler Hesabına veya aktifleştirilecek bir unsur ise ilgili hesaba borç…… kaydedilir.” Denilmektedir.

Belediyelerin kamu hizmetleri faaliyeti kapsamındaki mal ve hizmet satın alma işlemleri ile yapım işleri Gelir Vergisi Kanunu veya Türk Ticaret Kanunu esasları çerçevesinde yürütülen bir ticari faaliyet olarak kabul edilemeyeceğinden, bu işler nedeniyle ödenen Katma Değer Vergileri indirilecek KDV niteliğinde olmayıp, doğrudan gider olarak veya ilgili varlık hesabına dahil edilerek kaydedilmelidir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmelik hükümlerine göre, belediyenin iktisadi faaliyetleri kapsamında olmak üzere ay içerisinde mal ve hizmet alımları dolayısıyla ödenen KDV’nin, mal ve hizmet satışı dolayısıyla tahsil edilen KDV’den fazla olması durumunda aradaki farkın 190 Devreden KDV Hesabında izlenmesi gerekmektedir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmelik'inin 151'inci maddesinde; bir dönemde indirilemeyen ve izleyen döneme devreden katma değer vergisinin 190 Devreden Katma Değer Vergisi Hesabında izleneceği ve Katma Değer Vergisinin indirilinceye kadar bu hesapta bekletileceği ifade edilmektedir.

Kurumda, yapılan mal ve hizmet alımlarında indirim konusu yapılmayacak Katma Değer Vergisi tutarlarının indirim konusu yapıldığı görülmüştür. Belediye tüm mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin olarak KDV ödemekte ve KDV tahsil etmektedir. Ancak bu ödenen veya tahsil edilen KDV’lerin ne kadarının Katma Değer Vergisine tabi faaliyetlerden kaynaklandığı hesaplanmamıştır. Mahiyetlerine bakılmadan, ödenenler 191 İndirilecek KDV, tahsil edilenler ise 391 Hesaplanan KDV olarak değerlendirilmiş ve öyle kaydedilmiştir.

Muhasebe kayıtlarında, Katma Değer Vergisine tabi ticari bir faaliyet olmayan mal ve hizmet alımları ile yapım işleri nedeniyle ödenen ve gider yazılması gerekirken 191 İndirilecek Katma Değer Vergisi Hesabına kaydedilen tutarlardan kaynaklanan toplam 46.601.340,23 TL bulunmaktadır. Bu tutar 2018 yılından önce yapılan kayıtlardan kaynaklanmış olup, bu tarihten itibaren KDV hesaplarına hatalı kayıt yapılmamıştır. Bu tarihten itibaren, sadece indirim konusu yapılabilecek olan katma değer vergileri indirim konusu yapılmış ve bu tutar zaman içinde azalmıştır.

Yıl içinde de sadece KDV konusu olabilecek satışlar nedeniyle tahsil edilen 1.558.810,49 TL Katma Değer Vergisi indirilmiştir. Ancak geriye kalan kısım Devreden KDV olarak kalmıştır.

Bunun nedeninin de geçmiş yıllarda indirim konusu yapılmaması gereken Katma Değer Vergisi tutarlarının indirim konusu yapılması dolayısıyla Devreden Katma Değer Vergisi tutarlarının sürekli olarak artması olduğu anlaşılmaktadır. Güncel durumu gösteren 190 Devreden KDV hesabında bulunan tutar 2018 tarihi öncesine ait olan tutardır. Çünkü, bu tarihten itibaren 190 devreden KDV hesabındaki tutardan 391 Hesaplanan KDV tutarının aylık tahsilatı kadar mahsup edilmektedir. Önceki yıllarda yapılmış olan kayıtlara ilişkin olan bu tutar, yılı mali tablolarında 190 Devreden Katma Değer Vergisi Hesabında yer almaktadır.

Kamu İdaresi cevabında da, KDV hesaplarının yanlış kullanımının 2018 yılı Sayıştay denetimine konu edildiği, bu tarihten itibaren hatalı KDV kaydının yapılmadığı, güncel durumu gösteren 190 devreden KDV hesabında bulunan tutarın 2018 tarihi öncesine ait tutar olduğu ifade edilmektedir.

Kurumda, 2018 yılından itibaren bu hatalı kayıt işlemi düzeltilmiştir. 2023 yılı içinde de herhangi bir hatalı kayıt yapılmamıştır. Bilançodaki durumu gösteren 190 devreden KDV hesabında bulunan tutar 2018 tarihi öncesine ait olan tutardır. Bu tarihten itibaren 190 devreden KDV hesabındaki tutardan 391 hesaplanan KDV tutarının aylık tahsilatı kadar mahsup edilmiştir.

Yıl içinde yapılan satışlar nedeniyle tahsil edilen ve 391 Hesaplanan (Tahsil Edilen) KDV Hesabına kayıtlı tutar olan 1.558.810,49 TL’nin indirilmesiyle 45.042.529,74 TL devreden KDV olarak muhasebe kayıtlarında kalmaya devam etmiştir. 391 Hesaplanan KDV ve 191 İndirilecek KDV Hesaplarında herhangi bir bakiye bulunmamakla beraber, 190 Devreden KDV Hesabında bulunan ve hatalı kayıt işlemlerinden kaynaklanan 45.042.529,74 TL ise gerçek durumu yansıtmadığı anlaşılmaktadır. Bu durum 2023 yılı mali rapor ve tablolarını etkilemektedir.