Karar Künyesi
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Bütçelerden yardım yapılması” başlıklı 29’uncu maddesinde;
“Gerçek veya tüzel kişilere kanuni dayanağı olmadan kamu kaynağı kullandırılamaz, yardımda bulunulamaz veya menfaat sağlanamaz. Ancak, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinde öngörülmüş olmak kaydıyla; kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapılabilir.”
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Diğer kuruluşlarla ilişkiler” başlıklı 75’inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde;
“Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınmış vakıflar ve 7/6/2005 tarihli ve 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir. Diğer dernek ve vakıflar ile gerçekleştirilecek ortak hizmet projeleri için mahallin en büyük mülki idare amirinin izninin alınması gerekir.”
12/11/2012 tarih ve 6360 sayılı Kanun’un 19’uncu maddesi ile 5393 sayılı Kanun’un 75’inci maddesine eklenen ek fıkrada ise;
“5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 29 uncu maddesinin birinci
fıkrasının ikinci cümlesi ile 5253 sayılı Dernekler Kanununun 10 uncu maddesi; belediyeler, il özel idareleri, bağlı kuruluşları ve bunların üyesi oldukları birlikler ile ortağı oldukları Sayıştay denetimine tabi şirketler için uygulanmaz.” hükümleri yer almaktadır.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinden de görüleceği üzere, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinde öngörülmüş olmak kaydıyla; kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapabilme imkanı, mahalli idareler ile bağlı kuruluşları ve şirketleri açısından 6360 sayılı Kanun’la 5393 sayılı Kanun’da yapılan değişiklik neticesinde ortadan kaldırılmıştır. Belirtilen düzenleme ile belediyelerin dernek, vakıf, birlik vb. kuruluşlara yardım yapmasının ve kaynak aktarmasının önüne geçilmiştir.
Öte yandan, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınmış vakıflar 5362 sayılı Kanun kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirilmesi mümkündür. Diğer dernek ve vakıflar ile gerçekleştirilecek ortak hizmet projeleri için mahallin en büyük mülki idare amirinin izninin alınması gerekmektedir.
Sayıştay Temyiz Kurulunun 04.06.2013 tarih ve 37316 sayılı Kararı’nda da;“ Belediyelerin özürlü dernekleri ve kamu yararına çalışan dernekler haricindeki derneklere nakdi yardım yapamayacağı ve sözü edilen bu derneklere yapılacak yardımın da belediye meclisince izin verilen ortak hizmet projeleri çerçevesinde yapılması gerektiği sonucuna varılmaktadır.” denilmiştir.
Bu durumda, Kanun’da belirtilen dernek ve vakıflara, ilgili yasal düzenlemelere göre gerçekleştirilecek ortak hizmet projeleri kapsamında yardım yapılması mümkündür.
2018 mali yılına ilişkin hesap ve işlemlerin incelenmesi sonucunda; İdarenin, herhangi bir ortak hizmet projesi olmamasına rağmen meclisten alınan genel bir yetki ile ortak hizmet projesi protokolü kapsamında, dört adet binanın kira bedellerini ödeyerek iki dernek ve iki vakfa ücretsiz olarak tahsis ettiği ve ayrıca bu binalardan birinin su ve doğalgaz gibi giderlerini karşıladığı tespit edilmiştir. Şöyle ki:
T... Vakfı ile ilgili olarak;
15.12.2015 tarih ve 1372 sayılı Büyükşehir Belediye Meclis Kararı ile vakıf ile idare arasında ortak hizmet projesi yürütülmesi hususunda belediye başkanına yetki verilmiş,
belediye başkanı da bu yetkisini kullanarak Denizli Büyükşehir Belediyesi adına söz konusu Vakıf ile 01.09.2016 tarihinde ortak hizmet projesi protokolü imzalamıştır.
Mezkûr protokolün idarenin yükümlülükleri kapsamında İdare tarafından bina kiralanmış ve Vakfın kullanımına tahsis edilmiştir. Bu kapsamda, İdarece 01.09.2016 tarihinde aylık 21.250,00 TL bedel ile 1 yıllığına bina kiralanmış, söz konusu taşınmaz ortak hizmet protokolü kapsamında mezkûr Vakfa ücretsiz olarak tahsis edilmiştir. Bu bir yıllık süre sürekli olarak yenilenerek devam ettirilmektedir.
Vakıf tarafından bina sahibi ile kendi aralarında 2015 yıllığında aylık 17.000 TL karşılığında 10+10 yıllık süre ile kira kontratı yapılmış ve söz konusu yurt ücret karşılığında hizmet vermeye başlamıştır. Ancak 2019 yılının Eylül ayında ortak hizmet projesi kapsamında protokol yapılarak vakfın ödediği kira bedeli güncellenerek belediye tarafından ödenmeye başlanmıştır. 2018 yılı sonu itibariyle belediye tarafından aylık 32.550,00 TL olarak ödenmektedir.
M... Derneği ile ilgili olarak,
15.12.2015 tarih ve 1372 sayılı Büyükşehir Belediye Meclis Kararı ile Dernek ile Belediye arasında ortak hizmet projesi yürütülmesi hususunda belediye başkanına yetki verilmiş, belediye başkanı da bu yetkisini kullanarak Denizli Büyükşehir Belediyesi adına söz konusu Dernek ile 26.09.2016 tarihinde ortak hizmet projesi protokolü imzalamıştır.
Mezkûr protokolün idarenin yükümlülükleri kapsamında İdare tarafından bina kiralanmış ve Derneğin kullanımına tahsis edilmiştir. Bu kapsamda, idarece 10.10.2016 tarihinde aylık 8.750,00 TL bedel ile 1 yıllığına bina kiralanmış, söz konusu taşınmaz ortak hizmet protokolü kapsamında mezkûr Derneğe ücretsiz olarak tahsis edilmiştir. Bu bir yıllık süre sürekli olarak yenilenerek devam ettirilmekte 2018 yılında aylık 14.870,00 TL olarak ödenmektedir.
K... Vakfı ile ilgili olarak,
15.12.2015 tarih ve 1372 sayılı Büyükşehir Belediye Meclis Kararı ile Vakıf ile Belediye arasında ortak hizmet projesi yürütülmesi hususunda belediye başkanına yetki verilmiş, belediye başkanı da bu yetkisini kullanarak Denizli Büyükşehir Belediyesi adına söz konusu Vakıf ile 26.09.2016 tarihinde ortak hizmet projesi protokolü imzalamıştır.
Mezkûr protokolün İdarenin yükümlülükleri kapsamında İdare tarafından bina
kiralanmış ve Vakfın kullanımına tahsis edilmiştir. Bu kapsamda, İdarece 11.10.2016 tarihinde aylık 8.021,00 TL bedel ile 1 yıllığına bina kiralanmış, söz konusu taşınmaz ortak hizmet protokolü kapsamında mezkûr Vakfa ücretsiz olarak tahsis edilmiştir. Bu bir yıllık süre sürekli olarak yenilenerek devam ettirilmekte 2018 yılında aylık 13.630,00 TL olarak ödenmektedir.
E... Derneği ile ilgili olarak,
15.12.2015 tarih ve 1372 sayılı Büyükşehir Belediye Meclis Kararı ile Dernek ile Belediye arasında ortak hizmet projesi yürütülmesi hususunda belediye başkanına yetki verilmiş, belediye başkanı da bu yetkisini kullanarak Denizli Büyükşehir Belediyesi adına söz konusu Dernek ile 03.10.2016 tarihinde ortak hizmet projesi protokolü imzalanmıştır.
Mezkûr protokolün idarenin yükümlülükleri kapsamında İdare tarafından bina kiralanmış ve Derneğin kullanımına tahsis edilmiştir. Bu kapsamda, idarece 28.10.2016 tarihinde aylık 13.500,00 TL bedel ile 1 yıllığına bina kiralanmış, söz konusu taşınmaz ortak hizmet protokolü kapsamında mezkûr Derneğe ücretsiz olarak tahsis edilmiş ve ayrıca binanın 28.573,00 TL tutarındaki su ve doğalgaz giderleri karşılanmıştır. Bu bir yıllık süre sürekli olarak yenilenerek devam ettirilmekte 2018 yılında aylık 18.170,00 TL kira bedeli ödenmektedir.
Netice olarak;
Ortak hizmet projesi kavramındaki “hizmet” ifadesinin “belediyenin görev ve sorumluluk alanına giren bir konu olduğu kabul edilmelidir. Dernek ve vakıflardan gelen talepler için öncelikle; gerçekleştirilecek hizmetin belediyenin görev ve sorumluluk alanına giren konularda olması gerekmektedir. Diğer yandan, ortak hizmet projeleri ilgili mevzuata göre uygulanabilir olmalıdır.
Yukarıda yer verilen açıklamalardan görüleceği üzere ortak hizmet projelerinin tanımı belirgin olmadığı gibi, İdarenin vakıf ve derneklerle yaptığı protokollerin başlangıcı ve sonu belirsizdir. İdare, vakıf ve derneklerin görevlerini yerine getirirken kullanabileceği taşınmazları kiralamakta ve bunların masraflarını ödemektedir. Bundan dolayı burada ortak hizmet projesinden söz etmek imkânsızdır.
Ortak hizmet projelerinin ilgili mevzuata göre hazırlanması, onaylanması ve yürütülmesi gerekmektedir.
Kamu idaresi cevabında; “Denizli İl Merkezinde 53.328 Üniversite öğrencisi bulunmasına karşın Kredi Yurtlar Kurumunun Kınıklı bölgesindeki yurt kapasitesi sadece 4150 dir. Yerleşkeye yakın bölgede bulunan özel yurtlar ve apart daireler ise ekonomik olarak öğrenci bütçesinin çok üstündedir. Belediyemiz bu tespitler çerçevesinde duyduğu sorumluluk gereği öğrenci barınma, beslenme ve konaklama alanındaki yoğun ihtiyacın karşılanması için ortak hizmet projelerine taraf olmuştur.
Uygulamanın; dernek, vakıf birlik vb. kuruluşlara kaynak aktarılması veya nakdi yardım yapılması olarak değerlendirilmesi mümkün değildir.
Belediye Meclisinin 15.12.2015 tarih ve 1372 sayılı kararı ile Öğrenci Barınma ve konaklama hizmetlerinin sağlanması amacı kapsamında dernek, vakıf birlik vb. kuruluşlara ortak proje ve işbirliği yetkisi alınmıştır.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14 üncü maddesinin (a) bendindeki “orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurtları” ifadesi, gerçekleştirilen hizmetin Belediyenin görev ve sorumluluğu kapsamında olduğunu göstermektedir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15/a maddesine göre; belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmak, Belediyenin yetkileri ve imtiyazları arasındadır.
Bu mevzuat ışığında;
T. Türkiye Gençlik Vakfı;
Vakıf; 4692 sayılı Kanunun 20.maddesine göre, Vergi Muafiyeti Statüsü kazanmış olup Kamu Yararına Faaliyet göstermektedir.
Protokol konusu, öğrenci barınma/konaklama ve öğrenci yurt hizmetinin sağlanması hakkında ORTAK PROJE VE İŞBİRLİĞİ OLUP, imzalanan protokol ile yürütülmektedir.
Amacı; Uygun şartlarda Öğrenci Barınma ve Öğrenci Yurt Hizmetinin Sağlanmasıdır. Proje ile, dar gelirli ve muhtaç öğrenciler için çok uygun ekonomik şartlarda imkanlar verilmektedir.
Protokolün 4. maddesinde tarafların yükümlülükleri belirtilmiştir.
Öğrenci Barınma ve Öğrenci Yurt Hizmetinin Sağlanması için; hizmet projesi kapsamında, tarafların birlikte, her ikisinin maddi veya maddi olmayan katkılarıyla beraber tam bir görev paylaşımı yapılmıştır.
Protokollerin başlangıcı ve sonu 5. maddesinde belirlenmiş durumda olup, 6. maddesinde de tarafların her birine şartsız fesih hakkı tanınmıştır.
Protokollerin 4.2.4. maddesine göre; Vakfın; öğrenci sayısının %10 ‘una karşılık şekilde Belediyece yönlendirilen yetim ve/veya ihtiyaçlı öğrencilerin ücretsiz olarak barınma ve iaşesini temin etmek sorumluluğunun olması, “uygulamanın “sadece kira ödemesi” olmadığının göstergesidir.
M. Derneği;
Dernek kar amacı taşımamaktadır.
Valilik Makamından izin alınmıştır.
Protokol konusu, öğrenci barınma/konaklama ve öğrenci yurt hizmetinin sağlanması hakkında ORTAK PROJE VE İŞBİRLİĞİ OLUP, imzalanan protokol ile yürütülmektedir.
Protokolün 4. maddesinde tarafların yükümlülükleri belirtilmiştir.
Amacı; ; Uygun şartlarda Öğrenci Barınma ve Öğrenci Yurt Hizmetinin Sağlanmasıdır. Proje ile, dar gelirli ve muhtaç öğrenciler için çok uygun ekonomik şartlarda imkanlar verilmektedir.
Öğrenci Barınma ve Öğrenci Yurt Hizmetinin Sağlanması için; hizmet projesi kapsamında, tarafların birlikte, her ikisinin maddi veya maddi olmayan katkılarıyla beraber tam bir görev paylaşımı yapılmıştır.
Protokollerin başlangıcı ve sonu 5. maddesinde belirlenmiş durumda olup, 6.
maddesinde de tarafların her birine şartsız fesih hakkı tanınmıştır.
Protokollerin 4.2.4. veya maddesine göre; Derneğin; öğrenci sayısının %10 ‘una karşılık şekilde Belediyece yönlendirilen yetim ve/veya ihtiyaçlı öğrencilerin ücretsiz olarak barınma ve iaşesini temin etmek sorumluluğunun olması, “uygulamanın “sadece kira ödemesi” olmadığının göstergesidir
K. Vakfı;
Vakıf her alanda eğitimi desteklemek için faaliyet göstermektedir.
Valilik Makamından izin alınmıştır.
Protokol konusu, öğrenci barınma/konaklama ve öğrenci yurt hizmetinin sağlanması hakkında ORTAK PROJE VE İŞBİRLİĞİ OLUP, imzalanan protokol ile yürütülmektedir.
Protokolün 4. maddesinde tarafların yükümlülükleri belirtilmiştir.
Amacı; ; Uygun şartlarda Öğrenci Barınma ve Öğrenci Yurt Hizmetinin Sağlanmasıdır. Proje ile, dar gelirli ve muhtaç öğrenciler için çok uygun ekonomik şartlarda imkanlar verilmektedir.
Öğrenci Barınma ve Öğrenci Yurt Hizmetinin Sağlanması için; hizmet projesi kapsamında, tarafların birlikte, her ikisinin maddi veya maddi olmayan katkılarıyla beraber tam bir görev paylaşımı yapılmıştır.
Protokollerin başlangıcı ve sonu 5. maddesinde belirlenmiş durumda olup, 6. maddesinde de tarafların her birine şartsız fesih hakkı tanınmıştır.
Protokollerin 4.2.4. maddesine göre; Vakfın; öğrenci sayısının %10 ‘una karşılık şekilde Belediyece yönlendirilen yetim ve/veya ihtiyaçlı öğrencilerin ücretsiz olarak barınma ve iaşesini temin etmek sorumluluğunun olması, “uygulamanın “sadece kira ödemesi” olmadığının göstergesidir.
E. Derneği;
Derneğin tüzüğüne göre; her alanda eğitime destek amaçlanmıştır.
Valilik Makamından izin alınmıştır.
Protokol konusu, öğrenci barınma/konaklama ve öğrenci yurt hizmetinin sağlanması hakkında ORTAK PROJE VE İŞBİRLİĞİ OLUP, imzalanan protokol ile yürütülmektedir.
Protokolün 4. maddesinde tarafların yükümlülükleri belirtilmiştir.
Amacı; Uygun şartlarda Öğrenci Barınma ve Öğrenci Yurt Hizmetinin Sağlanmasıdır. Proje ile, dar gelirli ve muhtaç öğrenciler için çok uygun ekonomik şartlarda imkanlar verilmektedir.
Öğrenci Barınma ve Öğrenci Yurt Hizmetinin Sağlanması için; hizmet projesi kapsamında, tarafların birlikte, her ikisinin maddi veya maddi olmayan katkılarıyla beraber tam bir görev paylaşımı yapılmıştır.
Protokollerin başlangıcı ve sonu 5. maddesinde belirlenmiş durumda olup, 6.
maddesinde de tarafların her birine şartsız fesih hakkı tanınmıştır.
Protokollerin 4.2.4. maddesine göre; Derneğin; öğrenci sayısının %10 ‘una karşılık şekilde Belediyece yönlendirilen yetim ve/veya ihtiyaçlı öğrencilerin ücretsiz olarak barınma ve iaşesini temin etmek sorumluluğunun olması, “uygulamanın “sadece kira ödemesi” olmadığının göstergesidir.
Bu Kapsamda; Yukarıda verilen açıklamalar ışığında uygulamanın, sosyal ve ekonomik yönü de olan kamu yararına, tarafların birlikte, her ikisinin maddi veya maddi
olmayan katkılarıyla beraber gerçekleştirebilecekleri bir hizmet niteliğinde olduğu görülecektir.”denilmiştir.
Sonuç olarak Başkanlığımıza gönderilen kamu idaresi cevabında; Denizli İl merkezinde çok sayıda üniversite öğrencisi bulunduğu buna karşın Kredi Yurtlar Kurumu’nun üniversite bölgesinde yurt kapasitesinin çok düşük olduğu, Belediye Meclisinin 15.12.2015 tarih ve 1372 sayılı kararı ile öğrenci barınma ve konaklama hizmetlerinin sağlanması amacı kapsamında dernek ve vakıflar ile ortak proje ve işbirliği yapma yetkisinin verildiği, gerçekleştirilen hizmetin belediyenin görev ve sorumluluğu kapsamında olduğunu, söz konusu vakıf ve dernekler ile yapılan protokollerin;
“- Vakıf veya dernek her alanda eğitimi desteklemek için faaliyet göstermektedir.
Valilik Makamından izin alınmıştır.
Protokol konusu, öğrenci barınma/konaklama ve öğrenci yurt hizmetinin sağlanması hakkında ORTAK PROJE VE İŞBİRLİĞİ OLUP, imzalanan protokol ile yürütülmektedir.
Protokolün 4. maddesinde tarafların yükümlülükleri belirtilmiştir.
Amacı; Uygun şartlarda Öğrenci Barınma ve Öğrenci Yurt Hizmetinin Sağlanmasıdır. Proje ile, dar gelirli ve muhtaç öğrenciler için çok uygun ekonomik şartlarda imkanlar verilmektedir.
Öğrenci Barınma ve Öğrenci Yurt Hizmetinin Sağlanması için; hizmet projesi kapsamında, tarafların birlikte, her ikisinin maddi veya maddi olmayan katkılarıyla beraber tam bir görev paylaşımı yapılmıştır.
Protokollerin başlangıcı ve sonu 5. maddesinde belirlenmiş durumda olup, 6. maddesinde de tarafların her birine şartsız fesih hakkı tanınmıştır.
Vakıf/Dernek; öğrenci sayısının %10 ‘una karşılık şekilde Belediyece yönlendirilen yetim ve/veya ihtiyaçlı öğrencilerin ücretsiz olarak barınma ve iaşesini temin etmek sorumluluğundadır.” hükümlerini içerdiği belirtilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14’üncü maddesinde;” … orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurtları … hizmetlerini yapar veya yaptırır.” hükmü yer almaktadır. Orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurt hizmetleri belediyenin görev ve sorumluluk alanındadır ancak yapılan protokollerde yurt yapma ve yaptırma söz konusu değil devam eden yurt hizmetlerinin en
büyük maliyet kısımları olan kira, elektrik, su veya doğalgaz giderleri karşılanmıştır. Hatta T.. Vakfı tarafından bina sahibi ile kendi aralarında 2015 yıllığında aylık 17.000 TL karşılığında 10+10 yıllık süre ile kira kontratı yapılmış ve söz konusu yurt hizmet vermeye başlamıştır. Ancak 2019 yılının Eylül ayında ortak hizmet projesi kapsamında protokol yapılarak vakfın ödediği kira bedeli güncellenerek belediye tarafından ödenmeye başlanmıştır.
Protokollerde vakıf veya derneklere; öğrenci sayısının %10’una karşılık gelecek şekilde Belediyece yönlendirilen yetim ve/veya ihtiyaçlı öğrencilerin ücretsiz olarak barınma ve iaşesini temin etmek sorumluluğundadır denilmesine rağmen idareden elde edilen bilgilere göre belediye tarafından vakıf veya derneklerden böyle bir talepte bulunulmamıştır.
“Hizmet”in bir proje niteliği taşıması için iyi planlanmış olması; hizmetin gerçekleşebilmesi için gerekli unsurların doğru ve tam tespit edilmiş olması; projenin başı ve sonunun belli olması; projenin toplam maliyetinin ve tarafların maliyetlere katlanma durumunun belirlenmiş olması gerekmektedir. Ortak hizmet projelerine ilişkin kanun gerekçesi belediye bütçesinden yapılacak yardımın etkinliğini ve verimliliğini arttırmayı amaçlamaktadır. Kanun koyucu burada, üzerinde iyi çalışmış, en azından bir proje olarak nitelendirilebilecek seviyeye gelmiş yardım taleplerinin değerlendirilmesini istemektedir. Ortak hizmet projesi kavramının içerisinde yer alan “ortak” ifadesinin ise; tarafların birlikte, her ikisinin maddi veya maddi olmayan katkılarıyla beraber gerçekleştirebilecekleri bir hizmet projesini ifade etmektedir.
5393 sayılı Kanun’da yer alan dernek ve vakıflara yardım yapılmasını engelleyen 75’inci madde hükümleri ortak hizmet projesi kapsamında olmayan protokoller ile aşılmak istenmiştir. Vakıf veya derneklerin kendi yükümlülüğünde bulunan görevlerini ortada bir ortak hizmet projesi olmadığı halde idareye sorumluluk yükleyen ve çerçevesi tam oluşturulmamış protokollere ilişkin uygulamaların ortak hizmet projesi adı altında değerlendirilmesi mümkün değildir.
Ayrıca belediye meclisi tarafından vakıf veya derneklerle ortak hizmet projesi yapma yetkisi verildikten sonra Belediye Başkanı bu yetkisini kullanarak ilgili vakıf ve dernekler ile yıllık protokol yapmıştır. Sonraki yıllarda meclis tarafından Belediye Başkanına bu konuda herhangi bir yetki verilmemesine rağmen Belediye Başkanı ile vakıf/derneklerle arasında yapılan protokoller ile uygulamaya süreklilik kazandırılmıştır. Uygulamaların mevzuata aykırı olduğu düşünüldüğünden söz konusu ödemelere son verilmesi gerekmektedir. Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.