“Atatürk Bulvarı Düzenlemesi” yapım işinde İdare tarafından birim fiyat teklif cetveli ve yaklaşık maliyet belirlenirken iş kalemleri ve imalat miktarları doğru tespit edilmediği görülmüştür.

Yukarıda adı geçen işe ait ihale dosyasının incelenmesi sonucunda, imalat aşamasında bazı iş kalemlerinde neredeyse işin tamamına yakın bir şekilde %95 ve %97’lik iş eksilişleri yapıldığı bu durumun işin daha avantajlı bir teklif ile bir başka istekliye ihale edilmesi gerekirken daha yüksek bir fiyattan ihale edilerek ihalede rekabet ilkesini engellediği tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde; “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.” denilmektedir.

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas miktarların tespiti” başlıklı 9’uncu maddesinde özetle; yaklaşık maliyet hesabına esas miktarların tespiti için yapılması gereken çalışmalardan bahsedilmiştir. Bu çalışmalar; arazi ve zemin etüdünün yapılması, projelerin hazırlanması, mahal listesinin hazırlanması, metraj listelerinin hazırlanması, birim fiyat ve imalat tariflerinin hazırlanması olarak ifade edilmiştir. Ayrıca yine aynı madde hükmüne göre bina işlerinde uygulama projesi, diğer işlerin uygulama projesi yapılabilen kısımları için uygulama projesi, yapılamayan kısımları için kesin proje; ihale konusu işin özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve malî özelliklerinin gerekli olan netlikte belirlenemediği durumlarda ise ön ve/veya kesin projenin hazırlanması ve yaklaşık maliyetin söz konusu projelere dayanılarak hesaplanması gerekir.

Yapılan incelemede; “Atatürk Bulvarı Düzenlemesi” yapım işinin ihale ilanında da yer alan projesinde herhangi bir nervürlü çelik hasırın yerine konulması işi ve patinatolu bazalt plak taş ile cephe kaplaması işi bulunmamasına rağmen yaklaşık maliyet cetvelinde ve birim fiyat teklif cetvelinde bu iş kalemlerine yer verildiği, ancak bu işlerde uygulama aşamasında sırasıyla

%97 ve %95 oranında iş eksilişine gidildiği görülmüştür.

Aşağıda tablodan da görüldüğü üzere ihale üzerine kalan istekli çelik hasır işi için ton başına yaklaşık maliyeti 21.000,00 TL olmasına rağmen sadece 200,00 TL, patinatolu bazalt plak taş ile cephe kaplaması işine ise m2 başına yaklaşık maliyeti 745,00 TL olmasına rağmen 1,00 TL teklifte bulunmuştur. İşin niteliği ve yaklaşık maliyeti düşünüldüğünde verilen tekliflerin gerçekçi olmadığı açıktır. Kaldı ki çelik hasır serilmesi işinde kullanılacak malzeme bir değerli maden niteliğinde olup belirli bir fiyatı bulunmaktadır.

Her ne kadar ihaleye katılan istekliler iş kalemlerine istediği şekilde teklif verebilecek olsa da söz konusu ihalede projede yer almayan ancak birim fiyat teklif cetveline ve yaklaşık maliyet hesap tablosuna eklenen iş kalemlerinde uygulama aşamasında yukarıda da belirtilen oranlarda iş eksilişine gidilmesi, ihale aşamasında rekabeti engellemiştir. Nitekim aşağıda yer alan ikinci tabloda görüleceği üzere başlangıçta iş kalemleri doğru şekilde belirlenmiş olsa ihale E firması üzerinde kalmış olacak 4734 sayılı kanunun temel ilkelerinden rekabet ilkesinin sağlandığı gibi ilgili yapım işi daha düşük bir fiyatla başka bir istekliye ihale edilmiş olacaktı.

‌Tablo 9: Yaklaşık Maliyete Kıyasla Düşük Fiyatlı İş Kalemlerinin Gerçekleştirilen Miktarları

‌Tablo 10: Projede ve Yaklaşık Maliyet Cetvelinde Yapılan İş Kalemi Miktarlarının Doğru Belirlenmesi Halinde İhaleye Verilen Tekliflerin Değerlendirilmesi

*D firması aşırı düşük teklif nedeniyle ihale komisyonunca değerlendirme dışı bırakılmıştır.

İdare tarafından ihtiyaçların ve buna bağlı olarak yaklaşık maliyeti oluşturan iş kalemlerinin ve miktarlarının gerçekçi tespit edilmesinin kamu menfaati açısından önemi son derece büyüktür.

İdare cevabında, işin metrajının avan proje üzerinden hesaplandığını, belirlenen imalat kalemlerine ilişkin fiyatların piyasadan proforma ile fiyat alınarak belirlendiğini, yapılan bu uygulamanın Yapım İşleri Uygulama Yönetmeliğinin 9'uncu maddesinde belirlenen esaslara uygun olarak yapıldığını ifade etmiştir. Aynı cevapta istekliler arasında iş kalemlerindeki farklı fiyatların değerlendirmesine yönelik mevzuatta herhangi bir düzenleme olmadığını belirtmiştir.

Yine aynı cevapta, iş mahallinde kaldırımların kazı çalışmasına başlandığında esnafın mevcut karo taşların değiştirilmesine yönelik bir itirazları olmamakla birlikte, karo taşların altında yer alan betonun kırılması durumunda bölgenin coğrafi ve iklim şartları dikkate alındığında yapılacak kırım ve söküm çalışmalarının kendilerini süre ve yalıtım konusunda mağdur edeceklerini belirttiği, Başkanlık Makamının bu talebi değerlendirdiği ve uygulamanın bölge esnafının hassasiyetlerini dikkate alarak mevcut betonu kırmadan yapılmasını istediği, bunun üzerine uygulamada yer alan çelik hasırlı betonun projeden çıkarıldığı, doğal taş uygulamasının mevcut beton üzerine zorunlu olarak yapıldığı, projesinde öngörülen uygulamanın dışına çıkıldığından tertuvar üst kaplama kotlarının, eski kaplama kotuyla aynı kaldığı için yan duvar ve dükkan cephelerinde patinotolu bazalt plak taş ile cephe kaplaması yapılması imalatının da anlamsız olacağının teknik olarak değerlendirildiği ve uygulanmasından vazgeçildiği, yukarıda da belirtildiği gibi yapılan uygulamanın zorunlu nedenlerden yapıldığı, ancak gelinen bu noktada ve tarafımızdan yazılan bulgunun bundan sonraki süreçte çok önemle ve hassasiyetle dikkate alınacağı ifade edilmiştir.

Her ne kadar işin metrajının avan proje üzerinden belirlendiği ifade edilse de ihale ilanında yer alan projede söz konusu çelik hasır ve plak taş döşeme işine yer verilmemiştir.

Yapım İşleri Uygulama Yönetmeliğinin 9'uncu maddesine uygun hareket edildiği belirtilmiş dolayısıyla ilgili madde hükümlerine uygun olarak yaklaşık maliyet hesabına esas miktarların tespiti için, arazi ve zemin etüdünün yapıldığı iddia edilmiştir. Ancak idarenin yaptığı açıklamadan da görülmektedir ki esnaf tarafından farkedilen, karo taşların altında yer alan betonun kırılması halinde bölgenin coğrafi ve iklim şartları nedeniyle yapılacak kırım ve söküm çalışmalarının süre ve yalıtım konusunda mağduriyet doğuracağı, belediye tarafından, arazi ve zemin etütleri yapılmasına ve bölgenin coğrafi ve iklim koşullarının bilinmesine rağmen farkedilememiştir. Söz konusu 9'uncu maddeye uygun hareket edilmiş olsa arazi ve zemin çalışmaları sırasında bu durum farkedilecek nitekim projede de yer almayan çelik hasır serme ve plak taş kaplama işi birim fiyat teklif cetvellerine eklenmemiş olacaktı.

Sonuç olarak yapılacak ihalelerde; ihale öncesi ve sonrası süreçlerin sağlıklı yürütülmesi, kamu ihale mevzuatının temel esas ve ilkelerine uygunluk açısından önemlidir. Bu kapsamda İdare tarafından proje, birim fiyat teklif cetvelleri ve yaklaşık maliyet belirlenirken iş kalemlerinin ve imalat miktarlarının gerçekçi tespit edilerek uygulama sürecinde iş kalemlerinde çok fazla değişiklik meydana gelmesi engellenmeli ve rekabeti kısıtlayacak uygulamalardan kaçınılması gerekmektedir.