Bilimsel araştırma projesi olarak yürütülen ve 2020 ile 2021 yılları içinde sonuçlandırılmış projelerden elde edilen, kişisel kullanıma uygun; bilgisayar, tablet, fotoğraf makinesi, kamera, harici bellek vb. taşınırların projelerin bitmesine rağmen proje yürütücülerin uhdesinde kalmaya devam ettiği görülmüştür.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Hesap verme sorumluluğu” başlıklı 8’inci maddesinde;

“Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.”

Aynı Kanun’un “Mal yönetiminde etkililik ve sorumluluk” başlıklı 48’inci maddesinde;

“Kamu idarelerine ait malları edinme, kiralama, tahsis, yönetim, kullanma ve elden çıkarma işlemleri, mevzuatında öngörülen kurallar dahilinde hizmetin amacına uygun olarak verimlilik ve tutumluluk ilkesine göre yapılır. Bu ilkeye aykırı eylem ve işlemlerden doğacak zararlardan, malların yönetimi veya kullanılması hususunda yetki verilenler sorumludur.”

Denilmiştir.

Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştirma Projeleri Hakkinda Yönetmelik’in “Muhasebeleştirme işlemleri ve belgeleri” başlıklı 15’inci maddesinin üçüncü fıkrasında;

“Satın alınan taşınır mallar, 28/12/2006 tarihli ve 2006/11545 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Taşınır Mal Yönetmeliği gereğince taşınır işlem fişi düzenlenerek yükseköğretim kurumu envanter kayıtlarına alınır. Bu kapsamda edinilen dayanıklı taşınırlar, bunları kullanacak proje yürütücüsüne ya da belirleyeceği kişiye taşınır teslim belgesi ile teslim

edilir. Tüketime yönelik mal ve malzemeler ise taşınır işlem fişi düzenlenerek doğrudan proje yürütücüsünün kullanımına verilir.”

İfadesine yer verilmiştir.

Taşınır Mal Yönetmeliği’nin “Sorumluluk” başlıklı 5’inci maddesinin üçüncü fıkrasında;

“Kamu idarelerine ait taşınırların muhafazası ile görevli olan veya kendilerine kullanılmak üzere taşınır teslim edilen kamu görevlileri bu taşınırları en iyi şekilde muhafaza etmek, gerekli bakım ve onarımlarını yapmak veya yaptırmak, veriliş amacına uygun bir şekilde kullanmak ve görevin sona ermesi veya görevden ayrılma halinde iade etmek zorundadırlar.”

Denilmiştir.

Madde metinlerinden anlaşıldığı üzere, kendisine taşınır teslim belgesiyle taşınır teslimi yapılmış olan proje yürütücülerinin ya da bunlar tarafından belirlenen kişilerin, kullanımında olan taşınırları proje süresince, veriliş amacına uygun bir şekilde kullanma ve görevin sona ermesini müteakiben iade etme sorumlulukları açıkça düzenlenmiştir. Söz konusu taşınırların proje bitiminde iade edilmemesi ve kişisel amaçlar için kullanımına devam edilmesi, taşınırların “veriliş amacına uygun” kullanılma sorumluluğunun artık yerine getirilmediği anlamına gelmektedir. Çünkü söz konusu taşınırlar, belirli bir projenin yürütülmesi amacına hizmet etmek için edinilmiş, üniversite envanterine kaydedilmiş ve proje süresi boyunca kullanılmak üzere, proje yürütmekle görevli kişilere “geçici” olarak teslim edilmiştir.

Bilimsel araştırma projeleri için görevin sona ermesi projenin bitmesi, bir başka deyişle projenin sonuçlandırılmasıdır. Nitekim, Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma Projeleri Hakkında Yönetmelik, projeler için ek süreler dâhil en çok otuz altı aylık süre sınırı koymuştur. Bu süre sonunda projeler her halde sonuçlandırılacak ve proje yürütücüleri ve proje ile ilgili diğer kişilerin bu kapsamda üstlendikleri görev son bulacaktır.

Üniversitede 2020 ve 2021 yıllarında bitirilmiş ve sonuçlandırılmış olan bilimsel araştırma projeleri kapsamında elde edilen taşınırların durumu incelenmiştir. Kişisel kullanıma uygun; bilgisayar, tablet, fotoğraf makinesi, kamera, harici bellek vb. çok sayıda iade edilmemiş, proje yürütücüsü ya da proje yürütücüsü tarafından belirlenen kişiler tarafından kullanılan taşınırlar olduğu görülmüştür. Ayrıca, proje bitiminde iade edilen birçok taşınırın

kısa bir süre sonra aynı öğretim üyesine herhangi bir projeden bağımsız olarak “kullanım gerekçesi” nedeniyle tekrar tahsis edildiği tespit edilmiştir.

Bahse konu taşınırların kullanılması, hem yukarıda yer verilen düzenlemelere aykırılık teşkil etmekte, hem de kamu kaynağının verimsiz kullanılmasına yol açmaktadır. Şöyle ki; bilimsel araştırma projeleri kapsamında neredeyse her yıl ve yürütülen her projede bilgisayar, tablet, fotoğraf makinesi, kamera, harici bellek vb. taşınırlar edinilmektedir. Projelerin süreleri çeşitlilik göstermekte, en fazla üç yıl olmak üzere, daha kısa sürede sonuçlandırılan projeler de olmaktadır. Bu kapsamda, sürekli olarak kişisel kullanıma uygun taşınırlar için kamu kaynağı kullanılmakta, projelerde kullanılmak üzere tekrar eden alımlar yapılmaktadır.

Kamu kaynağının bu şekilde kullanılması; kamu mali yönetiminde amaçlanan kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasına engel teşkil ederek savurganlığa ve verimsizliğe yol açmaktadır. Buna ek olarak; proje yürütme konusunda araç olarak görülmesi gereken söz konusu taşınırlar, proje yapma amacına dönüşerek, bilimsel araştırma amacında sapmaya yol açmakta; araştırma-geliştirme faaliyetlerine yaklaşımı olumsuz yönde etkilemektedir.

Her ne kadar, kişisel kullanıma uygun taşınırlar olarak tanımladığımız; bilgisayar, tablet, fotoğraf makinesi, kamera, harici bellek vb. taşınırların proje bitiminde "beklenilen işlevi yerine getiremeyecek durumda olması" gibi nedenlerle iade edilmeyerek çeşitli eğitim faaliyetlerinde kullanılmaya devam edildiği tarafımıza bildirilmiş olsa da; kamu idarelerinde proje yürütücüleri ya da idari ve akademik yöneticilerin, iadenin yapılması gereken anda, bu taşınırların "işlevini yerine getirip getirmediği" konusunda yorum yaparak iade edip etmeme açısından bir takdir yetkisine sahip olmadığı aşikârdır. Taşınır yönetiminde görev yapan kamu görevlilerinin de, Taşınır Mal Yönetmeliği hükümlerinin yerine getirilmesinden dolayı sorumluluğu bulunmaktadır.

Bilimsel araştırma projelerinde, kişisel kullanım odaklı taşınır elde etme isteğinin geri plana itilmesi ve proje yürütme sürecinde mali etkinliğin sağlanması için bilimsel araştırma projeleri kapsamında elde edilen taşınırların yer verilen mevzuat hükümleri doğrultusunda; teslim ve iadelerinin sıkı bir şekilde takibe tâbi tutulması, proje bitiminde iade alınan taşınırların düzenli bir şekilde depo edilmesi, yeni başlayan projelerin ihtiyaç planlamasının yapılması ve bu ihtiyaçlar için kullanılabilecek depoda mevcut olan taşınırlar hakkında proje ilgililerine gerekli bilgilerin verilmesi ve bu taşınırların kullanımının teşvik edilmesi gibi yöntemlerle, taşınır yönetiminde etkinlik sağlanması gerekmektedir.