İşyeri açma izni olmadan faaliyette bulunan işletmelerle ilgili idari para cezası uygulanmadığı görülmüştür.

10.08.2005 gün ve 25902 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin "İşyeri açılması" başlıklı 6'ncı maddesinde, “Yetkili idarelerden usulüne uygun olarak işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan işyeri açılamaz ve çalıştırılamaz. İşyerlerine bu Yönetmelikte belirtilen yetkili idareler dışında diğer kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili meslek kuruluşları tarafından özel mevzuatına göre verilen izinler ile tescil ve benzeri işlemler bu Yönetmelik hükümlerine göre ruhsat alma mükellefiyetini ortadan kaldırmaz. İşyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan açılan işyerleri yetkili idareler tarafından kapatılır...” denilmektedir.

5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun “Emre aykırı davranış” başlıklı 32'nci maddesinin birinci fıkrasında ise;

“Yetkili makamlar tarafından adlî işlemler nedeniyle ya da kamu güvenliği, kamu düzeni veya genel sağlığın korunması amacıyla, hukuka uygun olarak verilen emre aykırı hareket eden kişiye yüz Türk Lirası (2018 yılı 259 TL) idarî para cezası verilir. Bu cezaya emri veren makam tarafından karar verilir.” düzenlemesi yapılmıştır.

İdarenin 2018 hesabının incelenmesi neticesinde; Zabıta Müdürlüğü tarafından yılı içerisinde denetlenen 579 adet işyerinden 257 tanesinin ruhsatsız olduğu tespit edilmiş ancak söz konusu işyerlerine idari para cezası uygulanmadığı görülmüştür.

İdarenin 5326 sayılı Kanun’un 32'nci birinci fıkrasına istinaden ruhsatsız iş yeri çalıştıranlara idari para cezası uygulaması gerekmektedir.

Kamu idaresi cevabında; “2018 yılı içerisinde Zabıta Denetim Ekiplerimizce yapılan kontrollerde 257 tane ruhsatsız işletme tespit edilmiş olup, 37 adet işletme ruhsatlandırılmış ve 45 işletme mühürlenmiştir. Diğer işletmelerin ruhsatlandırma çalışmaları devam etmektedir. Ayrıca mevcut işletmelerden kapananların tespiti için de çalışma yapılacaktır. 2018 yılı içerisinde toplam 332 adet işletme ruhsatlandırılmıştır.

5326 Sayılı Kabahatler Kanunu’nun “Emre aykırı davranış” başlıklı 32’nci Maddesinin birinci bendinde;

“Yetkili makamlar tarafından adlî işlemler nedeniyle ya da kamu güvenliği, kamu düzeni veya genel sağlığın korunması amacıyla, hukuka uygun olarak verilen emre aykırı hareket eden kişiye yüz Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu cezaya emri veren makam tarafından karar verilir.” hükmü yer almaktadır.

Ancak 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu’nun 32’nci Maddesinin ikinci bendinde;

“ Bu madde, ancak ilgili kanunda açıkça hüküm bulunan hallerde uygulanabilir. “ hükmü yer almaktadır. 9207 Sayılı İşyeri Açma ve Çalıştırma Yönetmeliğinin 6. Maddesinde idari yaptırım cezası uygulanması belirtilmemiş olup, Kabahatler Kanunu ile ilgili de herhangi bir hükme yer verilmemiştir. Ruhsatsız açılan işletmelerin kapatılması gerektiği belirtilmiştir.

İlgili madde gereği söz konusu işletmelerde yapılan denetimlerde Ruhsatsız açılan işletmelere Tespit Zaptı düzenlenerek ruhsatlandırma işlemleri başlatılmakta ve Denetim Ekiplerimizce takibi yapılmaktadır.” denilmektedir.

Sonuç olarak Bulguda özetle; İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliği göre İdareden, usulüne uygun olarak işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan işyeri açılması ve çalıştırılması imkanının bulunmadığı, ruhsat alınmadan açılan işyerlerinin tespiti halinde İdare tarafından kapatılacağı, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun “Emre aykırı davranış” başlıklı 32'nci maddenin birinci fıkrasına yer verildikten sonra; Zabıta Müdürlüğünce 2018 yılında denetlenen 579 adet işyerinden 257 tanesinin ruhsatsız olduğu ve ruhsatsız işyerlerine idari para cezası uygulaması gerektiği belirtilmiştir.

Başkanlığımıza gönderilen kamu idaresi cevabında ise; 2018 yılında yapılan kontrollerde 257 tane ruhsatsız işyerinin tespit edildiği, bunlardan 37 tanesinin ruhsatlandırıldığı, 45 tanesinin işletme mühürlendiği, geri kalanların ruhsatlandırma çalışmalarının devam ettiği, mevcut işletmelerden kapananların tespiti için çalışma yapılacağı, 2018 yılı içerisinde toplam 332 adet işletmenin ruhsatlandırıldığı,

5326 Sayılı Kabahatler Kanunu’nun “Emre aykırı davranış” başlıklı 32’nci Maddesinin birinci bendinde; “Yetkili makamlar tarafından adlî işlemler nedeniyle ya da kamu güvenliği, kamu düzeni veya genel sağlığın korunması amacıyla, hukuka uygun olarak verilen emre aykırı hareket eden kişiye yüz Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu cezaya emri veren makam tarafından karar verilir.” Hükmünün yer aldığı, ikinci bendinde ise; “ Bu madde, ancak ilgili kanunda açıkça hüküm bulunan hallerde uygulanabilir. “ denildiği,

İşyeri Açma ve Çalıştırma Yönetmeliğinin 6’ncı Maddesinde; idari yaptırım cezası uygulanmasının belirtilmediği gibi Kabahatler Kanunu ile ilgili de herhangi bir hükme yer verilmediği, buna karşılık ruhsatsız açılan işletmelerin kapatılması gerektiğinin ifade edildiği, dolayısıyla da yapılan denetimlerde ruhsatsız açılan işletmelere Tespit Zaptı düzenlendiği, ruhsatlandırma işlemlerinin başlatıldığı ve denetim ekiplerince takibinin yapıldığı

İfade edilmiştir.

İdare cevabında belirtilen hususlara pek çok açıdan katılmak mümkün değildir. İlk olarak İdare cevabında; 2018 yılında 257 tane ruhsatsız işyerinin tespit edildiği, bunlardan 37 tanesinin ruhsatlandırıldığı, 45 tanesinin mühürlendiği, geri kalanların ruhsatlandırma çalışmalarının devam ettiği iddiasıdır. İdarenin vermiş olduğu bilgilerden anlaşılacağı üzere 257 tane ruhsatsız işyerinden toplam 82 tane işyeri için işlem yapıldığı (ruhsatlandırma ve kapatma) geri kalan 175 tane işyerinin ise hali hazırda ruhsatlandırma işlemlerinin devam ettiği anlaşılmaktadır. Bulguya konu olan tespit 31.12.2018 tarihi itibariyle yapılmış buna karşılık bulgu cevabı 28.05.2019 tarihinde Belediye Başkanı imzasıyla Sayıştay Başkanlığı’na posta aracılığı ile gönderilmiştir. Aradan yaklaşık beş ay geçmesine rağmen söz konusu 175 ruhsatsız işyerinin henüz ruhsatlandırılmadığı görülmektedir.

Oysaki İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik’in “Ruhsatın düzenlenmesi” 12’inci maddesinde; Sıhhî işyeri ruhsatlarının başvuru şartlarının taşınması halinde aynı gün verileceği, umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinin ruhsatlandırılmasında Yönetmeliğin dördüncü kısmında belirtilen sürelerin geçerli olduğu ki bu sürede bir ay olarak belirlenmiştir. Mezkur yönetmeliğin “İşyeri açma ve çalışma ruhsatının kesinleşmesi” başlıklı 13’üncü maddesinde ise; “İşyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen işyerleri, yetkili idareler tarafından ruhsatın verildiği tarihten itibaren en geç bir ay içinde kontrol edilir. İşyerinin bu süre içinde kontrol edilmemesi halinde ruhsat kesinleşir. Kontrol görevini yerine getirmeyen yetkili idare görevlileri hakkında kanunî işlem yapılır. İşyeri açma ve çalışma ruhsatının verilmesinden sonra yapılacak denetimlerde mevzuata uygun olmayan unsurların ve noksanlıkların tespiti halinde, işyerine bu noksanlık ve hatalarını gidermesi için bir defaya mahsus olmak üzere onbeş günlük süre verilir. Verilen süre içinde tespit edilen noksanlık ve aykırılıklar giderilmediği takdirde, ruhsat iptal edilerek işyeri kapatılır. Ayrıca ilgililerin yalan, yanlış ve yanıltıcı beyanı varsa haklarında kanunî işlem yapılır.” denilmektedir. Mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere ruhsatlandırma işlemlerinin her halükarda beş ay sürmeyeceği aşikardır. Kaldı ki ruhsatlandırma sonrası gereken kontrollerin süresinde yapılamamasından kontrol görevini yerine getirmeyen idare görevlilerinin de sorumlu olacağı açıktır.

Bir diğer husus: İdare cevabında; 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu’nun 32’nci maddesinde “Bu madde, ancak ilgili kanunda açıkça hüküm bulunan hallerde uygulanabilir.” denilmekte, buna karşılık İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğinin 6’ıncı maddesinde idari yaptırım cezası uygulanmasının belirtildiği ayrıca Kabahatler Kanunu’nun uygulanacağına ilişkin herhangi bir hükme yer verilmediği ve ruhsatsız açılan işletmelerin kapatılması gerektiği belirtilmiştir. Oysaki;

1608 sayılı Umuru Belediyeye Müteallik Ahkâmı Cezaiye Hakkında 16 Nisan 1340 Tarih ve 486 Numaralı Kanunun Bazı Maddelerini Muaddil Kanun’un 1’inci maddesinde;

“Belediye meclis ve encümenlerinin kendilerine kanun, nizam ve talimatnamelerin verdiği vazife ve salahiyet dairesinde ittihaz ettikleri kararlara muhalif hareket edenlerle belediye kanun ve nizam ve talimatnamelerinin men veya emrettiği fiilleri işleyenlere veya yapmayanlara belediye encümenince Kabahatler Kanununun 32 nci maddesi hükmüne göre idarî para cezası ve yasaklanan faaliyetin menine karar verilir. Bu kararda ilgili kişiye bir süre de verilebilir.

Belediye encümeni kararında belli bir fiilin muayyen bir süre zarfında yapılmasını da emredebilir. Emredilen fiilin ilgili kişi tarafından yapılmaması hâlinde, masrafları yüzde yirmi zammı ile birlikte tahsil edilmek üzere belediye tarafından yerine getirilir.

Bu madde hükümleri ilgili kanunda ayrıca hüküm bulunmayan hâllerde uygulanır.”

denilmektedir.

Öte yandan Belediye Zabıta Yönetmeliği’nin 10’uncu maddesinin birinci fıkrasında: Belediye karar organları tarafından alınmış kararları, emir ve yasakları uygulamak ve sonuçlarını izlemek ayrıca Belediye cezaları ile ilgili olarak kanunlar uyarınca belediye meclisi ve encümeninin koymuş olduğu yasaklara aykırı hareket edenler hakkında gerekli işlemleri yapmak, belediye zabıtasının görevleri arasında sayılmıştır.

Yukarıda değinilen mevzuattan anlaşılacağı üzere; işyeri açma ve çalışma ruhsatı almadan faaliyet gösteren işyerlerinin zabıta ekiplerince, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik’in 6’ncı maddesindeki “Yetkili idarelerden usulüne uygun olarak işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan işyeri açılamaz ve çalıştırılamaz.” hükmüne aykırılık teşkil ettiği gerekçesiyle, Kabahatler Kanunu’nun 25’inci maddesinde belirtilen bilgileri içeren bir tutanağın düzenlenerek Belediye encümenine sunulması gerekmektedir. Belediye Encümeninin ise 1608 sayılı Kanunun 1’inci maddesinde belirtildiği üzere; Kabahatler Kanunu’nun 32’nci maddesinde belirtilen idari para cezası ve faaliyetten men kararı vermesi gerekmektedir.

Netice itibariyle hem kanunla verilmiş görevlerin yerine getirilmesi hem de kamu görevlileri açısından bir sorumluluk oluşmaması amacıyla işyeri açma ve çalışma izni olmadan faaliyette bulunan işyerlerine idari para cezası uygulanması gerekmektedir.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.