Büyükşehir Belediyesi İşletme ve İştirakler Daire Başkanlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren Halk Ekmek ve Unlu Mamüller Fabrikası İşletme Müdürlüğünün belediye meclisinden çıkmış ve gerekli mercilerden izin alınarak yürürlüğe girmiş bir “Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği” olmaksızın çalışmalarını sürdürmekte olduğu görülmüştür.

Mahalli idareler bütçesi içinde oluşturulacak işletmelerin, kuruluş ve işleyişine dair usul ve esasları düzenlemek amacıyla 08.03.2011 tarih ve 27868 sayılı Resmî Gazete’de “Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği” yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Anılan Yönetmelik’in;

“Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde; “İşletme: Mahalli idarenin görev ve sorumluluk kapsamında bulunan özel gelir ve giderleri olan hizmetleriyle ilgili olarak (Değişik ibare: RG-23/5/2019-30782) İl özel idareleri için İçişleri Bakanlığı, belediyeler için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı izni ile kurulan bütçe içi işletmeleri,

… ifade eder ” denilmiştir.

“İşletmenin mahalli idare teşkilat yapısındaki yeri” başlıklı 4’üncü maddesinde; “İşletme,… büyükşehir belediyelerinde, İşletme ve İştirakler Daire Başkanlığı veya Şube Müdürlüğü; diğer belediyelerde ise, İşletme Müdürlüğü veya İşletme ve İştirakler Müdürlüğü şeklinde ayrı bir hizmet birimi olarak kurulabileceği gibi, mevcut bir hizmet birimi içinde de kurulabilir.” denilmektedir.

İşletme ve İştirakler Daire Başkanlığı ve Bağlı Birimlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönerge’nin 12’nci maddesinde;

“Halk Ekmek ve Unlu Mamüller Fabrikası İşletme Müdürlüğü; kanunlar, yönergeler ve ilgili mevzuatlar doğrultusunda dar gelirli, muhtaç, kimsesiz ve yoksul halk kesimlerinin temel gıdası olan ekmek ihtiyacını Türk Gıda Kodeksi Ekmek ve Ekmek Çeşitleri Tebliği'ne uygun hijyenik koşullarda üretim yapmak suretiyle karşılar. Müdürlük Üretim, Pazarlama ve Satış, İdari ve Mali İşler Biriminden oluşmaktadır.” denilmiştir.

Mezkûr Yönerge’nin 14’üncü maddesinde “İdari ve Mali İşler Biriminin Görevleri”nden bahsedilmiştir.

12.12.2002 tarihinde Adana Büyükşehir Belediyesi Meclis Kararı ile Ekmek Fabrikaları; ekmek üretim ve satış faaliyetlerini belediye bütçesi içerisinde yürütmeye başlamıştır. Ancak Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından 2003 yılında belediye bütçesi içerisinde yürütülmekte olan bu faaliyetin, ticari faaliyet olduğu gerekçesi ile vergi mükellefi yapılmıştır.

İçişleri Bakanlığı Mülkiye Müfettişliğinin 2006 ve 2012 yılları arası Genel İş ve Yürütümü Teftiş Raporlarında; “ekmek fabrikalarının Belediye Kanunun 71. maddesine göre işletme kurularak yürütülmesi, ekmek fiyatları ve üretim kapasitesi belirlenirken piyasada haksız rekabet yaratılmaksızın faaliyette bulunulmasına özen gösterilmelidir” tavsiyesi doğrultusunda işletmenin yapısı ile ilgili bir takım değişikliklere gidilmiştir.

Yapılan inceleme sonucunda, “İşletme ve İştirakler Daire Başkanlığı ve Bağlı

Birimlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönerge”nin en son 2017 yılında revize edilerek değiştirildiği, Yönerge’nin 14’üncü maddesinde “İdari ve Mali İşler Biriminin Görevleri”nden bahsedildiği ve bu görevler ile “Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği”nde bütçe içi işletmelerde bulunması gereken nitelikler arasında birçok konuda benzerlikler olduğu görülmekle beraber, Belediyenin, belediye meclisi tarafından çıkarılmış ve gerekli mercilerden izin alınarak yürürlüğe girmiş bir “Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği” bulunmadığı tespit edilmiştir.

Sonuç olarak, her ne kadar İşletme ve İştirakler Daire Başkanlığı ve Bağlı Birimlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönerge’de, Halk Ekmek ve Unlu Mamüller Fabrikası İşletme Müdürlüğünden, bütçe içi işletme diye bahsedilmiş olsa da “Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği”ne uygun bir bütçe içi işletme yönetmeliğinin çıkartılmasının;

• Belediyenin mali hizmetler birimi ile işletme arasında oluşacak bütçe işlemlerinin, işletme ödeneğinin yönetmelikte sınırları çizilmeye çalışılan disiplinde gerçekleşeceği,

• İşletme ödeneğinin, işletme adına açılmış özel hesaba aktarılmak suretiyle kullanılması sonucunda, ay/yıl sonlarında işletmenin gelir ve gider durumunu gösterir mizanı, banka hesaplarına uygun olarak belediye bütçesi ile aylık/yıllık olarak konsolide edilebilir duruma gelebileceği değerlendirilmektedir.