İdare, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’ndan kaynaklanan vergi gelirlerinin tahakkuku ve tahsilinde bazı sorunlar yaşamaktadır.

Bazı vergilerin tahakkuku yeterince yapılamazken, tahakkuku yapılan bazı vergilerin ise tahsil oranları düşük kalmaktadır. Belediyelerin öz gelirleri hizmetin kalitesi ve devamlılığı açısından çok önemlidir. Vergi gelirleri de öz gelirler içinde önemli bir paya sahiptir. Nitekim Onuncu Kalkınma Planında da yerel yönetimlerin mali imkânlarını güçlendirmek için kentsel taşınmazların değerlendirilmesi ve yerel yönetim öz gelirlerinin artırılması planlanmaktadır. Vergi gelirlerinin tahakkuk ve tahsilindeki sorunların çözümü öz gelirlerin artmasını sağlayacaktır.

Belediye tarafından gelir tahakkukları 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu, VUK ve diğer alt mevzuat hükümlerine göre yapılmaktadır. İlçe belediyeleri ayrıca 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu gereği emlak vergisi toplamaya yetkilidir.

Tahsilat/tahakkuk oranı; idarelerce tahakkuk ettirilen gelirlerin ne kadarının tahsil edilip bütçe gelirine dönüştüğünü, dolayısıyla kamu idarelerinin tahsil kabiliyetini ölçen bir göstergedir. Bu oran, idarenin gelir performansına ilişkin bir ölçüt olarak kabul edilmektedir. İdeal olan, tahakkuk etmiş tüm gelirlerin tahsil edilebilmesidir. Yapılan incelemelerde belediye tarafından tahakkuk ettirilen ve önemli görülen bazı gelir kalemlerinde bu oranın çok düşük olduğu görülmüştür.

Tablo 9: Antalya Büyükşehir Belediyesindeki Bazı Gelirlerin Tahsilat/Tahakkuk Oranları

*Veriler 2020 yılına ait olup önceki yıllardan gelen devir tahakkukları dahildir.

Tahsilat kapasitesi belediyeler için en önemli finansal göstergelerden biridir. Çünkü beklenen gelirlerin tahsil edilememesi idarelerin finansal güçlükler ile karşılaşmalarına yol açabilecektir. Tablolardan ayrıntılı görüldüğü üzere seçilen gelir kalemlerinin toplam tahsilat/tahakkuk oranı %15,53 olarak gerçekleşmiştir. Tahakkuk/tahsilat oranlarının düşüklüğü, bu gelirlere ilişkin etkin bir gelir yönetiminin olmadığını göstermektedir.

Bazı gelir kalemlerinde tahsilat/tahakkuk oranının düşük olmasının sebepleri arasında; belediyelerin kendilerinden kaynaklanan sorunlar ile mevzuattan ve diğer kurumlardan kaynaklanan sorunlar gösterilebilir. Nispeten daha küçük bütçeli belediyelerde etkin bir icra biriminin olmayışı veya icra biriminin hiç olmayışı tahsilat işlemlerinin istenildiği gibi yapılamamasına yol açabilmektedir. Yapılan incelemelerde, belediyenin icra takip birimlerinden takipteki alacaklara ait dosya sayıları ve tutarları ile icra takip biriminde görev yapan personel sayıları bilgileri alınmıştır.

Bu verilere göre; Antalya Büyükşehir Belediyesinde 13.056 adet takipli icra dosyası bulunmakta olup 2010 yılı öncesine ait herhangi bir icra takibi veya dosyası bulunmamaktadır. Anapara ve faizlerle birlikte bu dosyaların toplam tutarı 140.265.387,83 TL’dir. İcra birimindeki dosyaların takibi için ise sadece 4 personel (1 Şef, 3 Memur) bulunmaktadır. İcra biriminde çalışan nitelikli personel sayısının az olması sağlıklı bir icra takip sürecinin yürütülmesine engel olmaktadır.

Sonuç olarak; ilgili gelir kalemleri itibariyle tahsilat/tahakkuk oranlarında düşüklük olduğu açıktır. Bu orandaki düşüklük sürdürülebilir bir finansal yapının kurulmasında eksikliğe yol açmaktadır. Finansal olarak daha sağlam bir yapının kurulabilmesi için belediyelerin tahsil kapasitelerini yükseltmeye yönelik olarak personel sayısının yeterli hale getirilmesi, e-haciz ve e-tebligat yönteminin uygulanması gibi tüm araçların kullanılması, kurumlar arası veri paylaşımının sağlanması ve uygulayıcı personelin etkin eğitimi gibi unsurların bir bütün halinde değerlendirilmesi gerekmektedir.