2023 yılı içerisinde geçerli olan su ve atık su tarifelerinin incelenmesi neticesinde; işyeri abone grubunda bulunanlar için yılın belirli bir kısmında tek tarife uygulandığı, yılın belirli bir kısmından sonra ise 2 kademeli tarife uygulanmasına karşın mevcut tarifelerin kullanan öder ilkesini ve sosyal adalet gereklerini tam olarak sağlamadığı görülmüştür.

2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un “Tarife Tespit Esasları” başlıklı 23’üncü maddesinde; “Su satışı, kanalizasyon tesisi bulunan yerlerdeki kullanılmış suların uzaklaştırılması, septik çukurların boşaltılması giderleri için ayrı tarifeler yapılır. Bu tarifelerin tespitinde, yönetim ve işletme giderleri ile, amortismanları doğrudan gider yazılan (aktifleştirilmeyen) yenileme, ıslah ve tevsi masrafları ve bir kâr oranı esas alınır” hükmü yer almaktadır.

Havza Yönetim Planlarının Hazırlanması, Uygulanması ve Takibi Yönetmeliği’nin “Su tasarrufu ve verimliliği” başlıklı 15’inci maddesinde;

“(1) Sürdürülebilir su kullanımının sağlanması ve kullanan öder ilkesinin gerçekleştirilmesi ve yaygınlaştırılması maksadıyla yetkili idareler;

1. Kullanılmış suların yeniden kullanımının özendirilmesini,

2. Sulama ve insani tüketim maksatlı su tarifelerinin kullanıcılar tarafından suyun verimli kullanımını özendirecek şekilde belirlenmesini,

3. Üretim ve tüketim bazında su dengesinin gözetilmesini, ç) Tasarruflu ve verimli su teknolojilerinin ve mevcut en iyi tekniklerin kullanımının özendirilmesini,

sağlamakla yükümlüdür.” denilmektedir.

Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından düzenlenen 1’inci Su Şurası Sonuç Bildirgesinde tam maliyet esaslı su ve atık su fiyatlandırması ile ilgili çalışmalara başlanarak suyun tasarruflu kullanımını hedefleyen kademeli tarifeler ile düşük gelirli hane gruplarını gözeten sosyal ve adil su tarifeleri uygulanacağı karar altına alınmıştır.

Yargı mercilerince alınmış, tüketimde tasarrufun sağlanması amacını gerçekleştirmeye yönelik kademelendirme yapılması işleminde hukuka aykırılık görülmediğine ilişkin kararlar da mevcuttur.

İSKİ Abone Hizmetleri Tarife ve Uygulama Yönetmeliği’nde işyeri; ticari ve mesleki bir faaliyetin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yer olarak tanımlanmış, işyerleri, ferdi şantiye işyerleri, belediye iştiraklerine ait tüm hizmet binaları ve tesisleri işyeri abone grubunda yer alan aboneler olarak tek tek sayılmıştır.

İdare uygulamasında, 2023 yılının tamamı için İSKİ Yönetim Kurulu Kararlarıyla konutlarda ve işyerlerinde 3 kademeli tarife uygulanması, Genel Kuruldan talep edilmesine karşın tarife sayılarının alınan Genel Kurul Kararlarıyla; 01.01.2023-01.07.2023 tarihleri arasında konutlarda su tüketim miktarlarına göre 2 kademeli tarife, işyerlerinde tek tarife olarak uygulandığı, 01.07.2023 tarihinden sonra 31.12.2023 tarihine kadar da konutlarda su tüketim miktarlarına göre 3 kademeli tarife, işyerlerinde ise 2 kademeli tarife uygulandığı anlaşılmıştır.

Aşağıda mevcutta uygulanan 2 kademeli tarifeye göre 01.01.2023-31.12.2023 tarihleri arasında işyeri su tüketimleri esas alınarak oluşan tablo ve 4 kademeli tarife uygulanması halinde oluşacak işyeri su tüketimleri esas alınarak oluşan tablo yer almaktadır.

‌Tablo 10: Mevcutta Uygulanan 2 Kademeli Tarifeye Göre 01.01.2023-31.12.2023 Tarihleri Arasında İşyeri Su Tüketimleri Esas Alınarak Oluşan Durum

‌Tablo 11: 4 Kademeli Tarife Uygulanması Halinde İşyeri Su Tüketimleri Esas Alınarak Oluşacak Durum

Yukarıdaki tablolardan da anlaşılacağı üzere; mevcutta uygulanan 2 kademeli işyeri tarifesine göre, kullanıcıların azınlığı su kullanımının %73,35’lük büyük çoğunluğunu oluşturmaktadır. 4 kademeli tarife oluşturulması halinde su kullanımının yarısından fazlasına sebep olan (51-100 m³ ve 101 m³ ve üzeri) kullanıcılar sayıları az olmasına karşın su kullanımları fazla olduğundan daha yüksek tutarda ücretlendirilebilecektir.

Yapılan incelemede, hali hazırda uygulanan tarifelerin işyeri abone grubundakiler için kullanan öder prensibini tam olarak yansıtmadığı tespit edilmiştir. Şöyle ki; kullanan öder prensibi doğal kaynak kullanıcıları arasındaki yükü, kullanım oranları çerçevesinde paylaştırmayı esas almalıdır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından özetle; su ve atık su tarifelerini belirlerken İdarenin 2560 sayılı Kanun’un 23’üncü maddesine göre hareket ettiği ve tam maliyet esaslı çalışmaların yapıldığı, 1 m3 su ve atık suyun maliyeti hazırlanırken abone grupları ve geçmiş yıllardaki tüketimler göz önünde bulundurulmak suretiyle suyun tasarruflu kullanımını hedefleyen kademeli ve sosyal adalet gereklerine uygun tarifeler hazırlandığı, bunların yanında su atık su tarifeleri belirlenirken su ve atık su tarifelerini etkileyen veya düzenleyen diğer hukuk normlarının da göz önünde bulundurulduğu, 2560 sayılı Kanun’un 6’ncı maddesi gereği tarifeleri inceleyerek karara bağlama görevinin İSKİ Genel Kuruluna verildiği, bundan dolayı İSKİ Genel Kurulunun İdarenin teklif etmiş olduğu tarifeleri tadil ederek karara bağlayabildiği, 2023 yılı içerisinde muhtelif tarihlerde İdarece işyeri abone grubunda yer alan aboneler için istenen 4 kademeli su ve atık su tarife tekliflerinin kabul edilmediği veya tadil edildiği belirtilmiştir. Ayrıca İdare tarafından 2024 yılı mayıs ayında yapılacak olan İSKİ Genel Kuruluna işyeri abone grubunda yer alan aboneler için su kullanım eğilimlerine göre kademelere ayrılarak, kullanan öder ilkesi ve sosyal adalet gereklerine uygun 4 kademeli su ve atık su tarife tekliflerinin gönderildiği ifade edilmiştir.

Sonuç olarak, işyeri abone grubunda yer alan abonelerin su kullanım eğilimlerine göre çeşitli gruplara ayrılarak, daha az kullanana daha düşük tarife, daha çok kullanana daha yüksek tarife uygulanacak şekilde değişken su ücreti tarifeleri uygulamasının; kullanılan su miktarını düzenleme ve tüketimi azaltma noktasında etkili olacağı ve kullanan öder ilkesi gereğince daha çok kullananın daha çok ödeme yapmasına katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.