Karar Künyesi
Büyükşehir Belediyesi tarafından ihalesi yapılan yapım işlerine ait proje değişiklikleri sonucunda yapımından vazgeçilen imalatların yerine yaptırılması öngörülen imalat bedellerinin
tespitinde mevzuata aykırı uygulamalara sebebiyet verilmiştir.
Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti”
başlıklı 22’nci maddesinde;
“1) 12’nci maddenin 4’üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21’inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit edilen yeni birim fiyatlar üzerinden yükleniciye ödenir.
Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:
Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler.
İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler.
İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleriyle kıyaslanarak bulunacak analizler.
ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.
İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:
Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde idareye verdiği teklif rayiçler.
İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.
İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.
ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.
Yeni fiyat yüklenici ile birlikte yukarıda belirtilen usullerden biri ile tespit edilerek düzenlenen tutanak idarenin onayına sunulur ve otuz gün zarfında idarece onaylanarak geçerli
olur. Yeni fiyat tespitinde yüklenici ile uyuşulamaz ise, taraflarca anlaşmazlık tutanağı düzenlenir ve anlaşmazlık idare tarafından on gün içerisinde Bayındırlık Kuruluna intikal ettirilir. Bayındırlık Kurulu tarafından tespit edilen fiyatın iki tarafça kabulü zorunludur. Yüklenici, fiyat uyuşmazlığı hakkındaki Bayındırlık Kurulunun kararını beklemeden idare tarafından tespit edilmiş fiyat üzerinden işe devam etmek zorundadır.
Yeni fiyatın hesabında, ikinci fıkranın (a) bendine göre, teklif analiz ile kıyaslanarak bulunan analizin kullanılması halinde, bu analizin temsil ettiği iş kalemi miktarı ile yeni tespit edilecek iş kalemi miktarının rayiçlere ve genel giderlere tesiri dikkate alınır.
6) İdare istediği taktirde; bir işte, sözleşmeye esas proje içinde kalan ancak öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olduğu hallerde, ayrıca bir yükleniciye yaptırılması mümkün olan bir işi başkasına da yaptırabilir, bundan dolayı yüklenici herhangi bir hak talebinde bulunamaz.” hükümleri yer almaktadır.
Söz konusu düzenleme uyarınca proje değişikliği şartları gerçekleştiği hallerde; idarenin yapılmasını istediği işe ilişkin yeni fiyatın tespitinde, ikinci fıkrada belirtilen analizlere üçüncü fıkrada belirtilen rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek uygulanacaktır. Üçüncü fıkrada sayılan rayiç kaynaklarından ilk üçünün uygulanması, mümkün olmayan hallerde dördüncü bentte belirtildiği üzere idarece kabul edilmek şartıyla ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçlerin yeni birim fiyat tespitinde idare tarafından kullanılması gerekmektedir. Burada “yerel rayiç” ifadesinden, işin yapıldığı yer ve zamanda piyasada geçerli rayiç fiyatın anlaşılması gerektiği, ancak rayiç fiyatı tespit ettirilmek istenen malzemenin işin yaptırıldığı yerde bulunmaması nedeniyle veya fiyatı olumlu etkileyen çeşitli sebeplerle başka bir yerden temin edilmiş ise, söz konusu hallerin işin yaptırıldığı yer ticaret odasından alınacak yazılarla belgelendirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Bunun yanı sıra Oda Muamelat Yönetmeliği’nin “Faturaların rayice uygunluğunun onayı” başlıklı 38’inci maddesinin üçüncü fıkrasında;
“Proforma Faturalar ile birim fiyatı belirlemek için düzenlenen faturalar alım satım akdi hukuken gerçekleşmediğinden onaylanmaz. Ancak birim fiyatı belirlemek için düzenlenen faturalarda işin tamamının belirtilmesi halinde bu faturaların onaylanması mümkündür. Ayrıca, sadece montaj, işçilik veya nakliye bedeli için düzenlenen faturalar ile malzeme fiyatı, işçilik, nakliye ve montaj bedeli dahil olarak düzenlenen faturalar, fiyat tespiti usullerinin uygulanmasına imkan vermediğinden onaylanmaz” denilmektedir.
Bu yönetmelik hükmü uyarınca, birim fiyatı belirlemek üzere düzenlen faturalar onaylanmaz, faturanın onaylanması ancak birim fiyatın belirlenmesi için düzenlenen faturada işin tamamının gösterilmesi halinde mümkündür. Yapılacak olan işin tamamının faturada gösterilmediği yeni birim fiyat hesabında, söz konusu rayicin kullanılması yönetmeliğin amir hükmüne aykırıdır.
Yapılan incelemede, Büyükşehir Belediyesinde ihalesi yapılan bazı yapım işlerinde proje değişikliği onayı olmadan imalat değişikliği yapıldığı, öte yandan proje değişiklikleri sonucunda yapımından vazgeçilen imalatların yerine yaptırılması öngörülen ve sözleşmede bulunmayan bazı iş kalemlerinin fiyatının tespitinde yukarıda yer alan mevzuata aykırı olarak;
piyasa fiyat araştırmalarının Belediye tarafından yapılmayıp yüklenicinin uhdesine bırakıldığı,
fiyat tekliflerinin yaptırılacak toplam imalat miktarı üzerinden değil, birim imalat fiyatı üzerinden alındığı,
alınan tekliflerden en uygun olanın birim fiyat analizine dahil edilmesi gerekirken, alınan tekliflerin ortalamasının birim fiyat analizine dahil edildiği,
Alınan fiyat teklifleri için ticaret ve/veya sanayi odasından herhangi bir onay alınmadığı tespit edilmiştir.
Sonuç olarak, proje değişikliklerinin onay alınarak yapılması ve proje değişiklikleri sonucunda yapımından vazgeçilen imalatların yerine yaptırılması öngörülen imalat bedellerinin tespitinde yukarıda belirtilen mevzuata uygun hareket edilmesi gerekmektedir.
Kamu idaresi cevabında; “İdaremizce proje değişikliği sonucunda yapımından vazgeçilen imalatların yerine yaptırılması ön görülen imalat bedellerin tespitinde ilgili mevzuatlara uygun iş ve işlemlerin yapılması hususunda gerekli tedbirler alınacaktır.” denilmektedir.
Sonuç olarak Kamu İdaresi cevabında bulguya iştirak edilmiş ve yasal düzenlemeler doğrultusunda gerekli çalışmalara başlandığı belirtilmiştir. Bulgu konusu tespitlerin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.
BULGU 15: Yüklenici ve Alt Yüklenicinin Sorumluluk Mükellefiyeti Gözetilmeden Binalara Ait Bakım Onarım Giderlerinin Doğrudan Belediye Bütçesinden Karşılanması
Büyükşehir Belediyesinin yetki ve sorumluluğunda olan binalara ait bakım onarım giderlerinin, kesin kabulden itibaren 15 yıllık süre içerisinde herhangi bir ‘teknik heyet tespiti’ yaptırılmadan Belediye bütçesinden karşılandığı görülmüştür.
4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 30’uncu maddesi ile Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 20 ve 25’inci maddelerinin son fıkraları gereğince; yapım işlerinde yüklenici ve alt yükleniciler, yapının fen ve sanat kurallarına uygun olarak yapılmaması, hileli malzeme kullanılması ve benzeri nedenlerle ortaya çıkan zarar ve ziyandan, yapının tamamı için işe başlama tarihinden itibaren kesin kabul tarihine kadar sorumlu olacağı gibi, kesin kabul onay tarihinden itibaren de 15 yıl süreyle de müteselsilen sorumlu olup; bu zarar ve ziyanın genel hükümlere göre (rızaen tahsilat veya alacak davası açılarak) yüklenici ve alt yüklenicilere ikmal ve tazmin ettirilmesi gerekmektedir.
Yapılan incelemede, Büyükşehir Belediyesi uhdesinde bulunan binalara ait bakım onarım giderleri gerçekleştirilirken ortaya çıkan zarar ve ziyanda yüklenici ve alt yüklenicilerin herhangi bir sorumluluğunun bulunup bulunmadığına ilişkin herhangi bir tespit yapılmadığı ve doğrudan Belediye bütçesinden karşılandığı görülmüştür.
4735 sayılı Kanun kapsamında sözleşmeye bağlanan ve kesin kabulden itibaren 15 yıllık süresi 2018 yılı içinde devam eden bakım onarım giderleri için öncelikle bir teknik heyet oluşturulması, söz konusu bakım onarım gereğinin kullanım hatasından mı yoksa imalat hatasından mı kaynaklandığının tespit ettirilmesi, kullanım hatasından kaynaklı bakım onarım giderlerinin bütçeden karşılanması; buna karşın yüklenici veya alt yüklenici kusurundan kaynaklanan bakım onarımın yüklenici marifetiyle yaptırılması, sonuç alınamaması durumunda kamu kaynakları ile yüklenici nam ve hesabına yaptırılıp bedelinin yükleniciden sulh veya alacak davası yoluyla tahsil edilmesi, ayrıca bu kapsamda 30’uncu maddenin gereğini yerine getirmeyen yükleniciden, geçici kabulden itibaren 15 yıl boyunca geçerli olan iş bitirme belgelerinin yaptırım olarak geri çağırılması gerekmektedir.
Kamu idaresi cevabında; “4735 sayılı kanun kapsamında sözleşmeye bağlanan ve kesin kabulden itibaren 15 yıllık süresi içinde devam eden bakım onarım giderleri için ilgili mevzuatlar doğrultusunda iş ve işlemler yapılacaktır.” denilmektedir.
Sonuç olarak Kamu İdaresi cevabında bulguya iştirak edilmiş ve yasal düzenlemeler doğrultusunda gerekli çalışmalara başlandığı belirtilmiştir. Bulgu konusu tespitlerin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.