Kamu İdaresi tarafından mülkiyetinde bulunan taşınmaz satışlarından doğan alacaklarının, ihale kararının ilgililere tebliğ sürecinde meydana gelen gecikmeler dolayısıyla gider kaydedildiği ve tebliğ edilmesinin ardından yeniden tahakkuk işlemlerinin gerçekleştirildiği görülmüştür.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği'nin “Tanımlar” başlıklı 4'üncü maddesinde; “Tahakkuk esası: Bir ekonomik değerin yaratıldığında, başka bir şekle dönüştürüldüğünde mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde veya yok olduğunda muhasebeleştirilmesini…ifade eder.” denilmektedir.

Aynı Yönetmeliğin 127 Diğer Faaliyet Alacakları Hesabına ilişkin “Hesabın niteliği” başlıklı 97’nci maddesinde, bu hesabın mahalli idarelere ait maddi duran varlıkların taksitli satılması durumunda ortaya çıkan alacakların kaydedilmesi için kullanılacağı; “Hesaba ilişkin işlemler” başlıklı 98’inci maddesinde, maddi duran varlıkların taksitli satılması durumunda ortaya çıkan alacaklardan bir yıl veya faaliyet dönemi içinde tahsili gereken tutarların bu hesaba, içinde bulunulan dönemi takip eden dönemlerde tahsili gereken tutarların ise duran varlıklar ana hesap grubunda yer alan Diğer Faaliyet Alacakları Hesabına kaydedilerek izleneceği ifade edilmiştir.

Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere mahalli idarelere ait maddi duran varlıkların taksitli satılması durumunda ortaya çıkan alacakların, tahakkuk esaslı muhasebe sistemi gereği, vadesine göre Diğer Faaliyet Alacakları Hesaplarında izlenmesi yani taşınmazın el değiştirmesi durumunda tahsil edilmesi gereken tutarın bu hesapta muhasebeleştirilmesi gerekmektedir.

Ancak yapılan incelemede; İdare tarafından 2023 yılı içinde satılan taşınmazlara ilişkin sözleşme imzalanmadan önce ihale kararları doğrultusunda alacak tahakkuk kaydı yapıldığı diğer bir ifadeyle taşınmazlar el değiştirmeden 127 Diğer Faaliyet Alacakları Hesabına 29.731.000,00 TL, 227 Diğer Faaliyet Alacakları Hesabına ise 26.376.308,70 TL borç kaydı yapıldığı görülmüştür. Öte yandan ihale kararlarının tebliğ edilmesi için posta yoluyla tebliğ yöntemi seçildiği ve postada meydana gelen gecikmeler dolayısıyla tahakkuk işlemi yapılan toplam 56.107.308,70 TL tutarındaki alacağın terkin edildiği, bahse konu bu tutarın ilgililere tebliğ sonrasında yeniden tahakkuk ettirildiği tespit edilmiştir.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun “Kapsam” başlıklı 1’nci maddesinde, Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işlerinin bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütüleceği; Kanunun “Kesinleşen ihale kararlarının bildirilmesi” başlıklı

32’nci maddesinde de, İta amirince onaylanan ihale kararlarının, onaylandığı günden itibaren en geç 5 işgünü içinde, üzerine ihale yapılana veya vekiline, imzası alınmak suretiyle bildirileceği veya iadeli taahhütlü mektupla tebligat adresine postalanacağı ifade edilmiştir.

Aynı Kanun'un “Sözleşme yapılmasında müteahhit veya müşterinin görev ve sorumluluğu” başlıklı 57’nci maddesinde; sözleşme yapılması gerekli olan hallerde müteahhit veya müşterinin onaylanan ihale kararının bildirilmesini izleyen günden itibaren 15 gün içinde geçici teminatı kesin teminata çevirerek noterlikçe tescil edilmiş sözleşmeyi, idareye vermek zorunda olduğu, satışlara ilişkin ihalelerde müşterinin aynı süre içinde ihale bedelini ve müşteriye ait bulunan vergi, resim ve harçları yatırması, diğer giderleri ödemesi gerektiği, bu zorunluluklara uyulmadığı takdirde, protesto çekmeye ve hüküm altına almaya gerek kalmaksızın ihalenin bozulacağı ve varsa geçici teminatının gelir kaydedileceği hükmü bulunmaktadır.

Yukarıdaki mevzuat hükmünden anlaşılacağı üzere idareler tarafından taşınmaz satış işlemleri dolayısıyla kesinleşen ihale kararları ilgiliye imza alınma şartıyla bildirilir veya iadeli taahhütlü mektupla tebligat adresine postalanır. İlgili tarafından ise, ihale kararının kendisine bildirilmesini izleyen günden itibaren 15 gün içinde ihale bedeli ödenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde ihalenin bozulup varsa geçici teminatının gelir kaydedilmesi gerekmektedir.

Dolayısıyla idarelere ait taşınmazların yukarıda açıklanan süreç içerisinde el değiştirmesi gibi bir olgu bulunmayıp sözleşme imzalanıncaya kadar tahakkuk işlemlerinin yapılmaması gerekmektedir. Kaldı ki söz konusu süreçte ortaya çıkabilecek durumlar karşısında bile İdarenin ihaleyi iptal etme yükümlülüğü bulunmaktadır.

Sonuç olarak; İdare tarafından satış işlemlerine dair sözleşme imzalanmadan önce ihale kararlarına istinaden satışa dair alacak tahakkuk kaydının yapılmasının Tahakkuk Esaslı Muhasebe Sistemi esaslarına uygun olmadığı, ihale kararının ilgililere tebliğ sürecinde meydana gelen gecikmeler dolayısıyla toplam 56.107.308,70 TL alacağın terkin edildiği göz önünde bulundurulduğunda; ihale kararlarının tebliğ edilmesi için 2886 sayılı Kanun’da da yer verilen memurlar vasıtasıyla tebliğ yönteminin kullanılmasının sağlıklı olacağı ve söz konusu satış işlemlerinde mevzuatın öngördüğü şekilde işlem tesis edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.