İdare tarafından 13.05.2006 tarihinden itibaren alınması gereken evsel katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücretlerine ait tarifenin 2017 yılına kadar belirlenmediği, 2017 ve 2018 yıllarında da tahakkuk ve tahsilatların sadece iş yerleri için gerçekleştirildiği, meskenler için herhangi bir tahakkuk kaydı yapılmadığı tespit edilmiştir.

2872 sayılı Çevre Kanunu’nun ‘‘Tanımlar’’ başlıklı 2’nci (Değişik: 26/4/2006-5491/2. md.)maddesinde;

‘‘Bu Kanunda geçen terimlerden;

Kirleten; faaliyetleri sırasında veya sonrasında doğrudan veya dolaylı olarak çevre kirliliğine, ekolojik dengenin ve çevrenin bozulmasına neden olan gerçek ve tüzel kişileri,

Evsel katı atık; Tehlikeli ve zararlı atık kapsamına girmeyen konut, sanayi, işyeri, piknik alanları gibi yerlerden gelen katı atıkları,

ifade eder."

Denilmektedir.

Aynı Kanun’un “İlkeler” başlıklı 3’üncü (Değişik: 26/4/2006-5491/3. md.)maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin iyileştirilmesi için yapılan harcamaların kirleten veya bozulmaya neden olan tarafından karşılanacağı ifade edilmiştir.

Kanun’un 11’inci (Değişik: 26/4/2006-5491/11. md.) maddesinin 11’inci fıkrasında ise aynen: “Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlüdürler. Bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacaklar, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlüdür. Bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretler, katı atıkla ilgili hizmetler dışında kullanılamaz.” denilerek belediyelerin evsel katı atık dolayısıyla yapacakları harcamaların, bu hizmetten yararlanan kişilerden, yani kirlenmeye, evsel katı atıkların oluşmasına sebep olanlardan alınması bir zorunluluk haline getirilmiştir.

4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 1’inci maddesinde; Kanun kapsamına belediyelerin de dâhil olduğu kamu kurum ve kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır.

Belediyeler tarafından gerçekleştirilen evsel katı atık toplama işi, kirleten kişilere yapılan bir nev’i hizmettir. Zira 2872 sayılı Kanun’da da belirtildiği üzere kirleten kişinin bu kirliliğin giderilmesi için yapılacak harcamaları karşılaması Kanun’un temel prensiplerindendir. Dolayısıyla bu hizmet için ücret tarifesi belirleyip, masrafların kirleten kişilerden alınması gerekirken bunun yapılmaması veya eksik yapılması hem 2872 hem de 4736 sayılı Kanun’a aykırıdır.

Yapılan incelemede; Belediye tarafından katı atıkların toplanması için 2006 yılından

2018 yılı sonuna kadar 24.035.953,58 TL’lik bir harcama yapıldığı, buna karşılık aynı dönemde 5.396.075,17 TL çevre temizlik vergisi tahsil edildiği (işyerleri ve SASKİ’den gelenler toplamı), 2017 ve 2018 yıllarında iş yerlerinden 430.092,75 TL evsel katı atık ücreti tahsil edildiği görülmüştür. Yani Belediye kirliliğin önlenmesi amacıyla yaptığı yaklaşık 24 milyon TL’lik harcamanın sadece 5,8 milyon TL’lik kısmını kirleten kişilerden alabilmiş, yaklaşık 18,2 milyon TL’lik kısım ise Belediyenin bütçesinden karşılanmıştır.

Sonuç olarak; 2872 sayılı Kanun’a göre 13.05.2006 tarihinden itibaren katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücret tarifesinin belirlenmesi ve bu ücretlerin kirleten tüm kişilerden alınması gerekirken, İdare tarafından 2017 yılına kadar tarife belirlenmemesi ve hiçbir tahakkuk kaydı yapılmamasında, 2017 ve 2018 yılları için ise tarife belirlenip sadece iş yerleri için tahakkuk ve tahsil işlemlerinin gerçekleştirilmesinde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

Kamu idaresi cevabında; Özetle; tarifelerin tam olarak nasıl belirlenip toplanacağına dair net bir uygulama belirtilmediğinden problemler oluştuğu SASKİ Genel Müdürlüğünün söz konusu ücretlerin su faturalarına yansıtılmasını kabul etmediği, bu nedenle T.B.B. tarafından Çevre Şehircilik Bakanlığına yazı yazılarak söz konusu yönetmeliğin geçici 1’inci maddesindeki uyum sağlama yükümlülüğünün bir süre ertelenmesinin talep edildiği, bu süreçten sonra uygulama yönetmeliği yürürlüğe girince bulgu metninde söz konusu edilen işlemlerin başlatılacağı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak Bulgu metninde belirtilen hususların düzeltilmesi için İdare tarafından yetkisi dahilinde gerekli çalışmalar başlatılmış olup, söz konusu edilen sürecin tamamlanmasının ardından meskenler için evsel katı atık ücretlerinin tahsil edilip edilmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.