Cumhuriyet Üniversitesi Yapı İşleri ve Teknik Dairesi Başkanlığınca 4734 sayılı Kanuna göre ihalesi yapılan yapım işlerinin idarenin elinde uygulama projesi niteliğine uymayan projeler bulunduğu halde 4734 sayılı Kanunun 62'nci maddesinin c) bendine aykırı olarak anahtar teslimi götürü bedel üzerinden sözleşmeye bağlandığı tespit edilmiştir.

4735 sayılı Kamu İhaleleri Sözleşmeleri Kanunu’nun 6'ıncı maddesinde; yapım işlerinde uygulama projelerine istinaden işin tamamı için isteklinin teklif ettiği toplam bedel üzerinden Anahtar Teslimi Götürü Bedel sözleşme düzenlenmesi, ön-kesin projelere dayalı yapım işlerinde ise birim fiyat sözleşme türünün esas alınması hükmüne yer verilmiştir.

4734 sayılı Kanunun 62'nci maddesinin c) bendinde yapım işlerinde arsa temin edilmeden, mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmadan ve uygulama projesi yapılmadan ihaleye çıkılamayacağı belirtilmiştir. Uygulama projesinin tanımı ise aynı Kanunun 4'üncü maddesinde bir yapının onaylanmış kesin projesine göre yapının her türlü ayrıntısının gösterildiği proje şeklinde açıklanmıştır. Şu halde, ihale sonucunda anahtar teslimi götürü bedel sözleşme düzenleyebilmek için mutlaka uygulama projesinin mevcut olması gerekmektedir. Bu yüzden uygulama projesi olmadan götürü bedel sözleşme imzalanması her iki taraf için ciddi derecede uyuşmazlık potansiyeli taşımaktadır.

Anahtar teslimi götürü bedel sözleşme türü uygulanan bir ihalede, istekli işin tamamı için tek bir fiyat teklif etmekte ve bu fiyatla ihale konusu yapım işini uygulama projesine göre inşa etmeyi taahhüt etmektedir. Yüklenici, ihaleden önce zemin yapısından tutunda ulaşım imkanlarına kadar bütün teknik ayrıntıları incelemek suretiyle teklifini yaptığı kabul edilmektedir.

19.022.000 TL bedel üzerinden 01.07.2020 tarihinde açık ihale usulüyle ihalesi yapılan ve 4735 sayılı Kanun'a göre 25.08.2020 tarihinde anahtar teslimi götürü bedel üzerinden sözleşmeye bağlanan “Sivas Meslek Yüksekokulu İnşaat İşi” ne ait sözleşme dosyası ve hak ediş raporlarının incelenmesinde;

31.08.2020 tarihinde iş yeri teslimi yapıldığı halde ancak 02.11.2020 tarihinde ikinci bir tutanakla işe başlanabildiği ve 24.11 2020 tarihli rektörlük onayı ile iş artışı yapıldığı görülmüştür.

İş artışı onayında iş artışı gerekçesi olarak yeni yapılacak binanın eski bina yıkıldıktan sonra yerine yapılacağı bundan dolayı yeni bina projesinde -0,2 kotunda gösterilen kazı işlerinin yeterli olmayacağı kazının -2,0 kotuna kadar yapılması gerektiği ve yeni yapılacak binanın tam altından kampüsü besleyen 250 mm çapında çelik boru hattının geçtiği bunun yerinin değiştirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

İhale dokümanı içinde yer alan İdari Şartnamenin 12'nci maddesinde, işin yapılacağı yerleri incelenerek işyeriyle ilgili tüm bilgileri temin etmenin isteklinin sorumluluğunda olduğu, 13'üncü maddesinde isteklilerin tekliflerin hazırlanması aşamasında ihale dokümanında açıklanmasına ihtiyaç duydukları konularla ilgili olarak ihale tarihinden 20 gün öncesine kadar yazılı açıklama talep edebilecekleri, 14'üncü maddesinde de ihale dokümanında değişiklik zorunlu olması halinde bunun zeyilname ile olması gerektiği hükümlerine yer verilmiştir.

İdari Şartnamenin 23'üncü maddesinde teklif mektubunun içeriği açıklanırken ihale dokümanının tamamen okunup kabul edildiğinin belirtilmesi mecburiyeti konulmuştur.

Belirtilen bütün bu hükümlere göre, yüklenici, iş sahibi idarenin teslim ettiği arsayı, projeleri kontrol etmek ve işinin ehli bir kişi olarak bunların sözleşme konusu işe uygun olup olmadığını araştırmak ve bilmek zorundadır. Şayet uyumsuzluk veya çelişkiler varsa bunları idareye bildirmekle mükelleftir.

Bilhassa yüklenicinin arsanın nitelik itibarıyla inşaata elverişli olup olmadığını, zemin yapısını, proje ile uyumlu olup olmadığını incelemesi gerekmektedir. Plan ve projeleri idare tarafından verilmiş olsa da, sorumlu bir meslek erbabı olarak taahhüt alına giren yüklenici projelerin ve diğer teknik belgelerin işyerinin gereklerine ve teknik kurallara uygun olduğunu kabul etmiş sayılmaktadır. İstekliler, işyeri, plan ve projeler ve teknik belgelerde sözleşmeye ve teknik kuralarla aykırılık tespit ederse, bunları iş sahibi idareye kendi düşünceleriyle ihaleden önce bildirmekle yükümlüdür.

İhale dokümanı eki Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 6'ncı maddesinde, sözleşmenin imzalanmasından sonra, işyerinin, ihaleye esas proje ve mahal listesine göre; eksen kazıkları, someler, röperler ve benzerleri, proje sahası, güzergah, zemin veya buna benzer yerler üzerinde kontrol edilerek iş yeri teslim komisyon tarafından iki taraf arasında bir tutanak düzenlenmek suretiyle yükleniciye teslim edileceği belirtilmiştir.

Yer teslimi ile birlikte yüklenicinin işe başlaması gerektiğinden iş yeri tesliminde, yüklenicinin çalışmaya başlamasını engelleyecek veya işi durduracak fiziki veya hukuki sorunlar bulunmamalıdır. Şu halde, işe başlanılmasını veya yürütülmesini etkileyecek hususlar tamamlanmadan iş yeri teslimi yapılması mümkün olmadığı anlaşılmaktadır.

Arsanın planlanan yapıya uygun olmaması halinde yüklenici işin teknik bilgisine sahip taraf olarak arsayı inceleyip tasarlanan projeye uygunluğunu bilmesi gerekmektedir.

Bütün bu anlatımların idare açısından somut sonuçları; 2020 yılı ödeneğinin tam kullanımının zorlaşması ve revize projeler yapılmasına karar verilmesini getirecek olup bu da iş artışı, süre uzatımı ve yeni birim fiyatların tespit edilmesi ve fiyat farkı ödenmesinde yüksek endekslerin gündeme gelecek olmasıdır.

Görüldüğü üzere, söz konusu işte, tatbikat projelerine dayalı anahtar teslimi götürü bedel sözleşme düzenlendiği halde ihale dokümanı içinde isteklilere teslim edilen veya sözleşme imzalanması sırasında yükleniciye verilen uygulama projelerinde değişiklik yapılmadan hayata geçirilmesi imkanının olmadığı ortaya çıkmıştır.

İşin mimari projeleri, hizmet alımı şeklinde 15.000 TL’ye 11.09.2020 tarihinde doğrudan temin ile hazırlatılmış olup işin ihalesi sonrasında 04.12.2020 tarihinde de başka bir firmaya 4.000 TL proje revizyon bedeli ödenmiştir. Görüldüğü üzere, eski bina yerinde durduğu halde yeni binanın mimari uygulama projelerinin nasıl hazırlandığı dikkate değer bir konudur.

İş sahibi idare açısından arsanın işe başlanmasına müsait olmaması rağmen elde sanki uygulama projesi varmış gibi ihaleye çıkılması da ayrıca sorumluluk gerektirmektedir.

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 9'uncu maddesinde, uygulama projesi üzerinden anahtar teslimi götürü bedel teklif almak suretiyle ihale edilecek işlerde arazi ve zemin etüt çalışmalarının yapılmış olmasının zorunlu olduğu hükmü bulunmaktadır.

Kamu idaresi cevabında; Sivas MYO Bina Yapım İşinde yapılacak olan yeni binanın bir kısmı yıkılacak olan eski SMYO binası A, B ve C bloklarına bir kısmı da boş araziye denk geldiği, ihale yapılıp yer teslimi yapıldığı tarihte eski binaların yıkımı devam ettiğinden dolayı sağlam zeminin önceden öngörülmediği, projede kazı kotu -1,00 metre olduğu yıkımdan sonra yeni yapılacak binanın A - B bloğunun ve ek merdiven binasının -2,00 metre kotunda olması gerektiği, yıkılan binanın olduğu bölgede çıkan ø250’lik çelik borunun yeri üniversitemizde bulunan haritalarda gözükmediği için kazı sırasında borunun patlaması sonucu ortaya çıktığı belirtilmiştir.

Yukarıda açıklandığı üzere, eski bina yıkılmadan önce ihaleye çıkılmıştır. Uygulama projesi eski bina kotu dikkate alınmadan hazırlanmıştır. Üniversite yerleşkesinde alt yapı tesislerin nereden geçtiğine bakılmaksızın projeler hazırlanmıştır. Zaten projelerin ihaleden sonra revize ettirilmesi de her şeyi açıklamaktadır.

Bu nedenlerle, uygulama projelerine esas alınarak ihaleye çıkılmış ancak ihale dokümanı içinde isteklilere teslim edilen ve ayrıca sözleşme imzalanması sırasında yükleniciye birer nüshası verilen bu uygulama projelerinin hemen hayata geçirilmesi imkanının olmadığı işe başlamadan süre uzatımı verilmesi ve iş artışı yapılması ile anlaşılmaktadır.

Görüleceği üzere, söz konusu işte, tatbikat projelerine dayalı anahtar teslimi götürü bedel sözleşme düzenlendiği halde ihale dokümanı içinde isteklilere teslim edilen ve ayrıca sözleşme imzalanması sırasında yükleniciye birer nüshası verilen uygulama projelerinin hemen hayata geçirilmesi imkanının olmadığı ortaya çıkmış bulunmaktadır.