Belediye hesaplarına ilişkin incelemelerde, İl sınırları içerisinde yapılan kazılara ilişkin kazı ruhsat bedellerinin alınmadığı, kaçak kazı, inşaat bölgesi ile ilgili güvenlik tedbirlerinin alınamaması ve çevre kirliliği gibi hususlarla ilgili bugüne kadar herhangi bir yaptırımın uygulanmadığı görülmüştür.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun “Altyapı kazı izni harcı” başlıklı Mükerrer 79’uncu maddesinde;

“Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde umumi hizmet alanlarında yapılacak kazı işlemleri için belediyece verilecek altyapı kazı izni, altyapı kazı izni harcına tabidir. Bu harcın mükellefi altyapı kazı izni talebinde bulunanlardır.

Altyapı kazı izni harcının matrahı, öncelikle Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca yayımlanan birim fiyatlar olmak üzere Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı veya bunların ilgili birimlerince yayımlanan birim fiyatlarının, bu idarelerde kazı alanı türü itibarıyla birim fiyatının olmaması halinde diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanan birim fiyatlarının, kazı alanıyla çarpılması sonucu bulunan ve alan tahrip tutarı olarak tanımlanan tutardır. Altyapı kazı izni harcı, alan tahrip tutarı üzerinden binde 2 oranında alınır. Cumhurbaşkanı belediye grupları itibarıyla bu oranı yarısına kadar indirmeye, on katına kadar artırmaya yetkilidir.” denilmektedir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediye Başkanının Görev ve Yetkileri” başlıklı 38’inci maddesinin (f) bendindeki düzenleme gereği, belediye başkanı belediyenin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etmekle görevli ve yetkilidir.

Aynı Kanun’un “Alt yapı hizmetleri” başlıklı 8’inci maddesinde de, büyükşehir sınırları içindeki alt yapı hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla alt yapı koordinasyon merkezlerinin kurulacağı; koordinasyon merkezleri tarafından alınan ortak yatırım ve toplu taşımayla ilgili kararların, belediye ve bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilgililer için bağlayıcı olduğu; alt yapı koordinasyon merkezinin çalışma esas ve usulleri ile bu kurullara katılacak kamu kurum ve kuruluş temsilcilerinin, İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirleneceği hüküm altına alınmıştır.

Bu bağlamda çıkarılan Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin Alt Yapı Koordinasyon Merkezlerinin görev ve yetkilerinin düzenlendiği 8’inci maddesinde, AYKOME’nin, büyükşehir dâhilindeki alt yapı hizmetlerini etkili ve koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla, alt yapı ile ilgili kazı yapacak gerçek ve tüzel kişilere izin ve kazı ruhsatı vereceği ve buna ilişkin bedeli belirleyeceği belirtilmiştir.

Aynı Yönetmelik’in “Alt Yapı Yatırım Hesabının” oluşumunu ve gelirlerini düzenleyen 14’üncü maddesinde; “Büyükşehir ve ilçe belediyeleri cadde, bulvar, meydan ve sokaklarında yapılacak tüm kazılardan elde edilecek gelirler büyükşehir belediyesi bünyesinde açılacak alt

yapı yatırım hesabında toplanır. Sokakların kazısından elde edilen gelirler ilgili belediyeye aktarılır. Bu paralar büyükşehir ilçe belediyeleri tarafından sadece cadde, bulvar, meydan ve sokakların asfalt ve kaldırımların yapımında kullanılır. Bu gelirler amacı dışında kullanılamaz.” denilmektedir.

Anılan mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere belediye başkanları, belediyenin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etmekle görevli ve yetkilidir. Diğer yandan, büyükşehir sınırları içindeki alt yapı hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla alt yapı koordinasyon merkezleri kurulmakta, koordinasyon merkezleri tarafından alınan ortak yatırım ve toplu taşımayla ilgili kararlar belediye ve bütün kamu kurum ve kuruluşları ve diğer ilgililer için bağlayıcı olmaktadır. Belediye sınırları içerisinde kazı çalışması yapacak kuruluşların izin almaları zorunlu olup izin alabilmeleri için ise ruhsat bedellerini büyükşehir belediyesi altyapı yatırım hesabına yatırmaları ve ödemeye ilişkin dekontları AYKOME Şube Müdürlüğü’ne sunmaları gerekmektedir. İzinsiz kazı çalışması yapılması, çevre güvenliğinin sağlanmaması veya zemin ve çevre kirliliği gibi durumlarda cezai müeyyideler uygulanmalı ve bu gelirler de tahsil edilmelidir.

Ancak, belediye hesaplarında yapılan incelemelerde AYKOME’ye kazı ruhsatı için başvuran kuruluşlardan yalnızca bozmuş oldukları asfaltın, yolun veya kaldırımın tahrip bedellerinin alındığı, bu bedellerin kazı ruhsat bedeli olarak düşünüldüğü görülmüştür. Oysa bu bedeller bozulan zeminin eski hale getirilmesine ilişkin alınan bedellerdir. Yine kaçak kazı, çevre güvenlik ve kirliliğine ilişkin geçmişten günümüze herhangi bir bedel tahsilatının yapılmadığı hatta hesaplardan anlaşılmaktadır.

Sonuç olarak, belediyece bozulan zeminin eski hale getirilmesi amacıyla tahsil edilen bedellere ilaveten kazı ruhsat bedellerinin alınması ve kaçak kazı vb. cezai müeyyideyi gerektiren durumlarda bu bedellerin tahsili de gerekmektedir.