Yapılan incelemelerde Devlet Su İşleri Bölge Müdürlüğünce sondaj izni verilen kuyulardan (faydalı) tüketim miktarına ilişkin idarece denetimin yapılamadığı görülmüştür.

167 sayılı Yer altı Suları Hakkında Kanunun 4’üncü maddesinde;

“Yeraltı suyu işletme sahaları içinde 8 inci madde hükmüne göre belge alınarak açılması gereken kuyuların adedi, yerleri, derinlikleri ve diğer vasıflariyle çekilecek su miktarı Devlet Su İşleri Umum Müdürlüğü tarafından tayin ve tesbit edilir. Yeraltı suyu işletme sahalarında 8 inci madde şümülüne giren her türlü yeraltı suyu tesisleri, Bayındırlık Bakanlığınca tanzim edilecek teknik talimatname hükümlerine göre meydana getirilir. Kuyu açan kimse, bulunan suyun ancak kendi faydalı ihtiyaçlarına yetecek miktarını kullanmaya yetkilidir. (Ek cümleler: 3/7/2003-4916/22 md.) Bu miktarı aşan sular ile sulama, kullanma ve işlenerek veya doğal haliyle içme suyu olarak satılmak üzere çıkarılan yeraltı suları, Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerdeki kaynak suları (mazbut vakıflara ait sular hariç), 2886 sayılı Kanun hükümlerine uyularak il özel idarelerince kiraya verilir. Tahsil edilen kira gelirinden; yer altı veya kaynak suyunun çıktığı yer, köy sınırları içinde ise o yerdeki köy tüzel kişiliğine %15, belediye sınırları içinde ise ilgili belediyeye % 25 oranında pay verilir.(1) Faydalı ihtiyaç miktarı, tahsis edilecek maksada göre ilgili bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle, Devlet Su İşleri Umum Müdürlüğü tarafından tayin ve tesbit edilir.”

Geçici Madde 3’üncü maddede;

Bu maddeyi değiştiren Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yeraltı suyu temini amacıyla kuyu, galeri, tünel ve benzerleri için kullanma belgesi almış olanlardan;

1. Sanayi amaçlı kullanılan kuyu, galeri, tünel ve benzerlerine ölçüm sistemi, bir yıl içinde belge sahibince kurulur. Süresi içerisinde ölçüm sistemini kurmayanların belgeleri iptal edilerek kuyuları kapatılır ve kapatma masrafları sahibinden alınır.

2. Zirai, içme ve kullanma suyu amaçlı açılan ve ölçüm sistemi kurma zorunluluğu dâhilinde bulunan kuyu, galeri, tünel ve benzerlerine ölçüm sistemi, bir yıl içerisinde belge sahibince kurulur. Ölçüm sistemini kuramayanların bu süre içerisinde talep etmesi hâlinde ölçüm sistemleri, bedeli yüzde on fazlası ile ilgililerinden tahsil edilmek üzere, bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren üç yıl içerisinde Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından kurulur veya kurdurulur. Bu şartlara uymayanların belgeleri iptal edilerek kuyuları kapatılır ve kapatma masrafları sahibinden alınır.” Denilmektedir.

Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere sondaj kuyularına ilişkin olarak tüm yetki Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünde bulunmaktadır.

Ancak, idare olarak yegâne amacı su ve atık su hizmeti veren ASAT Genel Müdürlüğünün mahallinde bulunan abonelerinin kullandığı suyun miktarının sondaj ve şebeke olarak ikili bir kullanımının olduğu, bu kuyulara ilişkin faydalı tüketim miktarlarının ilgili Müdürlükten temin edilememesi sebebiyle abonelerin kullanım miktarlarının tespiti açısından kayıp ve kaçağa neden olduğu görülmüştür. Yani, su kullanımı çok olan abonelerin büyük kısmının sondaj kuyusu açarak ( izinli veya izinsiz tespitinin ve ayrımının idarece yapılamadığı; oteller, otel havuzları, su oyun parkları vb…) su tüketimini yaptığı ve böylece su maliyetini azalttığı görülmüştür.

Ayrıca mevzuata uygun olarak Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünden (DSİ) alınan izne ilişkin olarak açılan kuyularda faydalı tüketim miktarlarının denetiminin DSİ tarafından yapılmadığı gibi idarece bu konuya ilişkin DSİ ile koordineli yürüyen bir iş akış ağı oluşturulamaması nedeni ile veri eksikliğinden kaynaklanan sağlıklı bir tespit yapılamaması sonucu kamunun zarara uğratıldığı düşünülmektedir.

Sonuç olarak, Devlet Su İşleri Bölge Müdürlüğünce sondaj izni verilen kuyularla bu kuyulara ilişkin faydalı tüketim miktarları ilgili Müdürlükle ortaklaşa bir çalışmayla saptanması, bu kuyularda olması muhtemel kaçak su kullanımlarını ve deşarjlarını önleyecek şekilde sayaçlandırma çalışmasının tamamlanarak bedellendirilmesi gereken kısımların bedellendirilip tahsilatının sağlanması, büyük tüketicilere öncelik verilerek (yüksek yatak kapasitesine sahip turizm otelleri gibi) tüketicilerin su, kanalizasyon altyapısı ve arıtma

tesisinden bir bedel ödemeden haksız faydalanmasının önüne geçilmesi gerekmektedir.

Kamu idaresi cevabında; “Bulgu konusuyla ilgili bilgiler DSİ 13. Bölge Müdürlüğüne 18.10.2018 tarih ve 40645 sayılı yazı ile sorulmuş olup, alınacak cevaba istinaden gerekli çalışmalar yapılacaktır.” Denilmektedir.

Sonuç olarak Kamu idaresi cevabından anlaşılacağı üzere bulguya iştirak edilmiştir. Bulgu konusu hususa ilişkin gerekli yazışmaların yapıldığı belirtilmiş olup konu müteakip denetim döneminde yapılacak incelemelerde izlenecektir.