Yapım işlerine ilişkin hakedişlerde yeni iş kalemlerinin yapılması için olur alınırken bu imalatların toplam miktarları yeni imalat olurlarında veya yeni birim fiyat tutanaklarında gösterilmemekte olup bu durum bu iş kalemine ileride yapılması gereken revize birim fiyat hesaplamalarının hiç yapılmaması ve daha yüksek bir bedelden yükleniciye ödeme yapılması riskini doğurmaktadır.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinin birinci fıkrasında; işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21’inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedellerinin, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit edilerek, bu şekilde hesaplanacak ilave işlerin bedellerinin birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden yükleniciye ödeneceği belirtilmiş ve bahsi geçen maddenin ikinci fıkrasında; yeni birim fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre fıkrada yer verilen sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden birinin kullanılacağı ve üçüncü fıkrasında; iş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak ikinci fıkrada yer verilen analizlere kaynakların verimli kullanılması gözetilerek fıkrada yer verilen rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamının uygulanabileceği belirtilmiş ve yine madde metninde; yeni birim fiyatın yüklenici ile birlikte yukarıda belirtilen usullerden biri ile tespit edilerek düzenlenen tutanağın idarenin onayına sunulacağı ve otuz gün zarfında idarece onaylandıktan sonra geçerli olacağı ifade edilmiştir.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Yapım işlerinde iş kalemi miktarının değişmesi” başlıklı 52’nci maddesinde ise; birim fiyatlı işlerde herhangi bir iş kaleminin (sözleşmede yer alan ya da yeni fiyatla sözleşmeye dahil olan iş kalemi) miktarında, işin devamı sırasında sözleşmesinde yer alan iş kalemi için sözleşmede belirtilen iş kalemi miktarında; yeni fiyatla sözleşmeye dahil edilen iş kalemi için ise yeni fiyat oluşturulurken projesine göre tespit edilip idare tarafından onaylanan iş kalemi miktarında %20’yi aşan artışın meydana gelmesi ve bu toplam artışın aynı zamanda sözleşme bedelinin yüzde 1’ini geçmesi halinde, artışın sözleşme bedeli içindeki payı nispetinde ilgili iş kalemine ait birim fiyatın revize edileceği ve bu iş kaleminin yüzde yirmi artışı aşan kısmına revize birim fiyat üzerinden ödeme yapılacağı düzenlenmiştir.

Söz konusu yasal düzenlemelerden; yeni birim fiyatın yüklenici ile birlikte Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde belirtilen usullere göre tespit edileceği ve düzenlenen tutanağın idarenin onayına sunulduktan sonra geçerli olacağı ve yeni fiyatla sözleşmeye dahil edilen iş kalemi için, yeni fiyat oluşturulurken projesine göre tespit edilip idare tarafından onaylanan iş kalemi miktarında %20’yi aşan artışın meydana gelmesi ve bu toplam artışın aynı zamanda sözleşme bedelinin yüzde 1’ini geçmesi halinde revize birim fiyat üzerinden yükleniciye ödeme yapılması gerektiği anlaşılmaktadır.

İdare yapım işlerine ait hakedişler üzerinde yapılan incelemede ise; yeni birim fiyat belirlenmesine ilişkin tutanakların tamamında, yeni birim fiyatı yapılan iş kaleminin hangi miktarda kullanılacağı tespit edilmeden yeni birim fiyat tutanaklarının düzenlendiği görülmüştür.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından, bulgu konusu yapım işinin ilçe geneli sorumlululuk alanında yer alan binaların bakım ve onarım işlerini kapsadığı ve yeni bir yapım işi niteliğinde olmaması sebebiyle öngörülemeyen imalatlarla karşılaşıldığı, bu sebeple yeni birim fiyat oluşturulurken keşif miktarlarının belirlenemediği ve bundan sonraki iş ve işlerde konu ile ilgili hususlarda titizlikle hareket edileceği ifade edilmiştir. Ancak, sadece bir yapım işinde değil, idarenin yukarıda yer verilen mevzuat kapsamına giren işlerinin tümünde yeni birim fiyatı yapılan iş kaleminin hangi miktarda kullanılacağı tespit edilmeden yeni birim fiyat tutanaklarının düzenlendiği görülmüştür ve yapım işinin eski veya yeni olup olmamasına göre yukarıda yer verilen mevzuatta herhangi bir ayrım bulunmamaktadır. Diğer bir ifadeyle, yukarıda yer verilen mevzuata tabi yapım işlerinde mevzuata uygun hareket edilmesi ve öngörülemeyen imalatlarla karşılaşıldığında, gerekli fizibilite çalışmalarının gerçekleştirilerek iş kalemlerinin kullanımı öngörülen miktarının belirlenmesi, bahsi geçen iş kalemlerinin revize birim fiyat hesabının yapılabilmesine olanak sağlayacaktır.

Sonuç olarak, idarenin yasal düzenlemelere uygun olarak, yeni birim fiyat tutanaklarında veya yeni imalat olurlarında yeni iş kalemine ait gerekli fizibilite çalışmalarını gerçekleştirerek bu iş kaleminin kullanımı öngörülen miktarını belirlemesi gerekmektedir. Aksi taktirde yukarıda anılan şartların oluşması durumunda, yeni iş kalemine ait miktar belirlemesi yapılmadığı için sonrasında bu iş kalemine revize birim fiyatı hesabı yapılamayacak ve daha yüksek bir bedelden yükleniciye ödeme yapılması riski oluşabilecektir.