İdarenin evsel katı atık ücreti tahsil ettiği görülmüştür.

5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun "Büyükşehir, İlçe ve İlk Kademe Belediyelerinin Görev ve Sorumlulukları" başlıklı 7’nci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde; büyükşehir katı atık yönetim plânını yapmak, yaptırmak; katı atıkların kaynakta toplanması ve aktarma istasyonuna kadar taşınması hariç katı atıkların ve hafriyatın yeniden değerlendirilmesi, depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetleri yerine getirmek, bu amaçla tesisler kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek; sanayi ve tıbbî atıklara ilişkin hizmetleri yürütmek, bunun için gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek; deniz araçlarının atıklarını toplamak, toplatmak, arıtmak ve bununla ilgili gerekli düzenlemeleri

yapmak Büyükşehir Belediyesinin görevleri arasında sayılmış,

Aynı maddenin üçüncü fıkrasının (a) bendinde; Kanunlarla münhasıran büyükşehir belediyesine verilen görevler ile birinci fıkrada sayılanlar dışında kalan görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak, (b) bendinde; Büyükşehir katı atık yönetim plânına uygun olarak, katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonuna taşımak ilçe ve ilk kademe belediyelerinin görev ve yetkileri arasında olduğu hükmüne yer verilmiştir.

2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 11’inci maddesinin onbirinci fıkrasında; Büyükşehir belediyeleri ve belediyelerin evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlü oldukları, bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacakların, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlü oldukları, bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınacağı ve bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretlerin katı atıkla ilgili hizmetler dışında kullanılamayacağı hükümlerine yer verilmiştir.

27.10.2010 tarihli ve 27742 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tariflerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’in “tanımlar” başlıklı 4/e maddesinde, Evsel katı atık idareleri: Büyükşehir belediyelerini, diğer belediyeleri ve belediye birliklerini, 4/m maddesinde, ücret; "26.05.1981 tarihli ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun Mükerrer 44’üncü maddesi hükmü gereği çevre temizlik vergisi ile aynı Kanunun 87’nci maddesi uyarınca kanalizasyon harcamalarına katılma payı ve 2560 sayılı Kanunun 13’üncü maddesi uyarınca alınan kullanılmış suları uzaklaştırma bedelini de içerecek şekilde; atıksu ve evsel katı atık ile ilgili verilen tüm hizmetler karşılığında tam maliyet esaslı tarifeye göre belirlenen toplam sistem maliyetini karşılamak üzere evsel katı atık ve atıksu hizmetlerinden yararlananlar tarafından ödenmesi gereken parasal değeri, ifade eder." şeklinde tanımlanmıştır.

Mezkûr Yönetmelik’in "Evsel katı atık idarelerinin görev ve yetkileri" başlıklı 8’inci maddesinde; Evsel Katı Atık İdarelerinin; a) Evsel katı atık hizmetini vermek veya verdirmekle,

b) Evsel katı atık hizmetlerine ilişkin tarifeleri belirlemekle, c) Evsel katı atık ücretini toplamakla, yükümlü oldukları kurallarına yer verilmiş, son olarak Yönetmelik’in “Faturalandırma” başlıklı 22’nci maddesinde ise; atıksu ve evsel katı atık hizmetlerine ait ücretlendirme yapılan hizmetin karşılığı olarak müstakilen, düzenli aralıklarla su faturaları

üzerinden faturalandırma yapılacağı kuralı getirilmiştir.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri doğrultusunda, katı atık bertaraf tesislerinin kurulması, işletilmesi ve buna bağlı olarak bu tesislere ilişkin tüm yükümlülüklerin yerine getirilmesi hususunda büyükşehir belediyelerinin yetkili ve görevli olduğunun kabul edildiği, ilçe ve/veya ilk kademe belediyelerinin ise, bu süreçte sadece katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonlarına taşımak ile yükümlü kılındıkları, 2872 sayılı Kanun’un 11’inci maddesinde ise; söz konusu bertaraf tesislerinin yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah masraflarını karşılamak üzere, katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücretinin alınacağı ifade edilerek, katı atık bertaraf sürecinde oluşan maliyetlerin bir bütün olarak (toplama, taşıma ve bertaraf) değerlendirildiği ve bu süreçte oluşan giderlerin bu hizmetten yararlananlardan alınacak katılım ücreti ile karşılanacağının ifade edildiği, bu tesislerle ilgili olarak verilen tüm hizmetleri karşılayabilecek tam maliyet esaslı tarifelerin belirlenmesi konusunda anılan hizmetleri sağlayacak idarelere takdir yetkisi verildiği, hizmeti alan gerçek ve tüzel kişilerin ise bu hizmetlere karşılık olarak tespit edilen ücreti ödemeleri gerektiği anlaşılmaktadır.

İlgili Yönetmelik’te de aynı doğrultuda düzenlemeler yapıldığı, görevli ve yetkili olan Belediye tarafından kurulacak olan katı atık bertaraf tesisleri için, bu tesisin işletme maliyetlerine katılım ve katı atıkların toplanma ve taşınma maliyetlerine ilişkin objektif maliyet hesaplama kuralları getirildiği ve buna göre belirlenen ücretin ise su faturaları ile katı atık üreticisi olan ilgililere faturalandırılacağının belirtildiği, sonuç olarak anılan hizmetten yararlananlara yönelik olarak belirlenecek olan tarife uyarınca yapılacak olan ücretlendirme yetkisinin, bahsi geçen tesisleri kurma ve işletme sorumluluğu olan belediyeye yani büyükşehir belediyesi olan yerlerde anılan Büyükşehir Belediyesine ait olduğu görülmektedir.

İdarenin 2022 yılı mali işlemlerinin incelenmesi neticesinde, Belediyenin yukarıda yer verilen mevzuata aykırı olarak evsel katı atık ücretlerini tahakkuk ettirip tahsil ettiği tespit edilmiştir.

Buna göre, İdarece işletilmekte olan evsel katı atık bertaraf tesisinin bulunmadığı, söz konusu süreçte Belediyenin görevinin “katı atıkları toplama ve taşıma” olduğu, bunun dışında katı atık bertaraf tesisini kuran ve işletmekte olan kurumun İstanbul Büyükşehir Belediyesi olduğu dikkate alındığında; evsel katı atıkları toplama ve taşıma aşamalarının da dâhil olduğu katı atıkların bertaraf sürecine ilişkin giderlerin içinde yer aldığı bütün maliyet unsurlarına göre belirlenecek olan ücretin, 2872 sayılı Kanun’un 11/11’inci maddesi ve 5216 sayılı Kanun’un 7/1-i maddesi uyarınca Büyükşehir Belediye Meclisince ilgili Yönetmelik’e uygun olarak

belirlenmesi gerekmektedir. Diğer yandan, Büyükşehir Belediyesince tespit edilip tahsil edilen ücretten, toplama ve taşıma kısmına ilişkin katlanılan maliyetin ilgili büyükşehir ilçe belediyesine aktarılması gerekmektedir.

Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine aykırı olarak Belediye Meclisi tarafından evsel katı atık ücretinin belirlenmesine yönelik 11.03.2022 tarihinde 2022/19 karar numaralı meclis kararı alınmış ve bu doğrultuda evsel katı atık ücretleri tahakkuk ve tahsil edilmiştir.

Açıklanan mevzuat hükümlerine rağmen Belediye tarafından 2022 yılında, 28.077.040,99 TL tutarında evsel katı atık ücreti tahakkuku ve 17.375.050,66 TL tutarında evsel katı atık ücreti tahsilatı gerçekleştirilmiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından, ilgili mevzuat uyarınca evsel atık toplama görevinin idareye verildiği, bertaraf etme görevinin İstanbul Büyükşehir Belediyesine ait olduğu ve bu kapsamda belediye meclis kararı ücret tarifesine göre evsel katı atık toplama ücreti belirlenerek tahakkuk ve tahsil edildiği, bertaraf etme görevinin ise İstanbul Büyükşehir Belediyesine ait olması sebebiyle bertaraf ücreti alınmadığı bildirilmişse de; Beyoğlu Belediyesince işletilmekte olan evsel katı atık bertaraf tesisi bulunmamaktadır ve idarenin söz konusu süreçteki görevi, 5216 sayılı Kanunun 7/3'üncü maddesinin (b) bendinde belirtilen "katı atıkları toplama ve taşıma" şeklindedir ve bunun dışında katı atıkların bertaraf edilmesi sürecinde, 5216 ve 2872 sayılı Kanun hükümleri ile idareye verilen başka bir görev ve buna bağlı yetki de bulunmamaktadır. Ayrıca konu ile ilgili Danıştay 6. Dairesinin E.2021/210 K.2021/4151 18.03.2021 tarihli kararında;

"Yukarıda yer verilen kanun hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden, katı atık bertaraf tesislerinin kurulması, işletilmesi ve buna bağlı olarak bu tesislere ilişkin tüm yükümlülüklerin yerine getirilmesi hususunda Büyükşehir Belediyelerinin yetkili ve görevli kabul edildiği, ilçe ve/veya ilk kademe belediyelerinin ise, bu süreçte sadece katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonlarına taşımak ile yükümlü kılındıkları, 2872 Sayılı Kanun'un 11. maddesinde ise; söz konusu bertaraf tesislerinin işletme, bakım ve onarım masraflarını karşılamak üzere, katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücretinin alınacağı ifade edilerek, katı atık bertaraf sürecinde oluşan maliyetlerin bir bütün olarak (toplama, taşıma ve bertaraf) değerlendirildiği ve bu süreçte oluşan giderlerin bu hizmetten yararlananlardan alınacak katılım ücreti ile karşılanacağının ifade edildiği, sonuç olarak anılan hizmetten yararlananlara yönelik olarak belirlenecek olan tarife uyarınca yapılacak olan ücretlendirme yetkisinin, bahsi geçen tesisleri kurma ve işletme sorumluluğu olan Belediyeye, Büyükşehir Belediyesi olan

yerlerde ise Büyükşehir Belediyesine ait olduğu anlaşılmaktadır." denilerek, büyükşehir ilçe belediyelerinin evsel katı atık ücretine ilişkin "toplama ve taşıma" ücreti belirleyemeyeceğini ücretlendirme yetkisinin Büyükşehir Belediyesine ait olduğu belirtilmiştir.

Sonuç olarak, İdarenin yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine göre; evsel katı atık ücreti tahakkuk ve tahsil etmesi mümkün bulunmamaktadır.