Belediyenin yetki ve sorumluluk alanındaki tekstil atıklarının toplanması ve geri kazanımı işinin, gelir getirici nitelikte bir iş olmasına rağmen, taraflarca imzalanan bir protokol kapsamında özel bir firmaya ihalesiz olarak yaptırıldığı görülmüştür.

2872 sayılı Çevre Kanunu’nun “Kirletme yasağı” başlıklı 8’inci maddesinde; “Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve

yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır.

Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin meydana geldiği hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler.” hükmü tesis edilmiştir.

02.04.2015 tarihinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliği’nin 4’üncü maddesinde; “Atık: Üreticisi veya fiilen elinde bulunduran gerçek veya tüzel kişi tarafından çevreye atılan veya bırakılan ya da atılması zorunlu olan herhangi bir madde veya materyali, ifade eder.” şeklinde tanımlanmıştır. Yönetmelik’in 2’nci maddesinde; Ek-4 atık listesinde verilen atıkların Yönetmelik kapsamında olduğu düzenlemesi yapılmıştır. Ek-4’de yer alan listeye göre tekstil atıkları söz konusu liste içerisinde yer almaktadır.

Mezkûr Yönetmelik’in 5’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde; “Atık üretiminin kaçınılmaz olduğu durumlarda atıkların; yeniden kullanımı, geri dönüşümü ve ikincil hammadde elde etme amaçlı diğer işlemler ile geri kazanılması, enerji kaynağı olarak kullanılması veya bertaraf edilmesi esastır. Atıkların alternatif hammadde ve ek yakıt olarak kullanılmasına ilişkin esaslar Bakanlıkça belirlenir.” Düzenlemesi yer almaktadır. Söz konusu düzenleme atık yönetimine ilişkin genel ilkeler arasında zikredilmiştir. Bu bağlamda, geri dönüşüm süreçlerine dâhil edilebilecek her türlü atığın geri dönüşümü sağlanmalıdır.

Diğer yandan 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları“ başlıklı 15’inci maddesinde; “Katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak.” belediyenin yetkileri ve imtiyazları arasında sayılmış ve belirtilen hizmetin Danıştay’ın görüşü ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının kararıyla süresi kırk dokuz yılı geçmemek üzere imtiyaz yoluyla devredebileceği belirtilmiştir. 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre de kira; taşınır ve taşınmaz malların ve hakların kiralanması veya kiraya verilmesi anlamına gelmektedir.

Yapılan incelemede, protokolün geçerlilik süresinin 1 yıl olması, tarafların mutabakatı sağlamaları halinde sürenin uzatılabileceği düzenlemesi tesis edilerek, lisanslı firmayla 01.01.2021 tarihinde yürürlüğe giren Kullanılmış Giysi/Tekstil Atıkları Toplama Protokolünün imzalandığı; söz konusu Protokolün 7.2.14.’üncü maddesinde de, “Toplayıcı firma tarafından,

kullanılmış giysi/tekstil atıklarının kaynağında ayrı toplanması, taşınması ve geri kazanımı projesi kapsamında ilçe sınırları içerisine yerleştirdiği her kullanılmış giysi atık kumbarası için aylık 100 TL/adet, Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğü’nün ihtiyaç sahiplerine ulaştırması için her ayın ilk haftasında hediye çeki şeklinde bir tutanak ile belediyeye teslim edilecektir.” düzenlemesi yapıldığı; bu bağlamda, 01.01.2021-31.12.2021 tarihleri arasında toplayıcı firmadan Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğünün ihtiyaç sahiplerine ulaştırması amacıyla 143.500,00 TL’lik hediye çeki alındığı tespit edilmiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından, Belediyenin yetki ve sorumluluk alanındaki tekstil atıklarının toplanması için lisanslı firma ile belirli bir bedel (hediye çeki) karşılığında protokol imzalandığı, alınan bedel ile Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğü tarafından ihtiyaç sahiplerine hediye çeki verildiği, tekstil atıklarının toplanması ve geri kazanımı işinin 2886 sayılı Kanun'a göre ihalesi için 12.05.2022 tarih ve 867 sayılı Belediye Encümen Kararı alındığı ifade edilmiştir. Ancak, 2021 yılında imzalanan söz konusu protokol belirli bir bedeli ihtiva etse dahi, tekstil atıklarının toplanması ve geri kazanımı işinin ihalesiz kiraya verilmesi mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.

Sonuç olarak, gelir getirici nitelikte olan tekstil atıklarının toplanması ve geri kazanımı işinin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamında yer alan İdare tarafından mevzuat hükümlerine uygun olarak ihale edilerek yaptırılması gerekmektedir.