Bazı yapım işlerinde, söz konusu işlere ait sözleşmelerde bulunmayan iş kalemlerinin yeni birim fiyatların, Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 22’nci maddesinde belirtilen usule uyulmadan belirlendiği görülmüştür.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesine göre, yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:

1. Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.

2. İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.

3. İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleri dikkate alınarak oluşturulacak analizler.

ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.

Şartname’nin 22’nci maddesinin üçüncü fıkrasında ise; “İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamının uygulanabilir:

1. Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler.

2. İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.

   
   

3. İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.

ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.” denilmiştir.

Şartname’nin 22’nci maddesinin dördüncü fıkrasına göre de, yeni fiyatın yüklenici ile birlikte yukarıda belirtilen usullerden biri ile tespit edilerek düzenlenen tutanağın idarenin onayına sunulacağı ve otuz gün zarfında idarece onaylanarak geçerlilik kazanacağı belirtilmiş ve yüklenici ile fiyat uyuşmazlığı yaşanırsa Yüksek Fen Kurulu tarafından tespit edilen fiyatın kabulünün zorunlu olacağı vurgulanmıştır.

Oda Muamelat Yönetmeliği’nin “Rayiç fiyat tespit usulü” başlıklı 36’ncı maddesine göre; rayiç fiyatlar, rayiç fiyat tespiti istenilen mal veya hizmetle iştigal eden en az üç işletmeden mümkünse belgelendirilmek suretiyle alınacak fiyatların ortalaması veya birbirine en yakın değeri dikkate alınarak tespit edilir. Bu sayıda işletmenin bulunmaması halinde, kaç işletmeden fiyat alındığı ayrıca belirtilir.

Aynı Yönetmelik’in “Faturaların rayice uygunluğunun onayı” başlıklı 38’inci maddesine göre, faturaların rayice uygunluğunun onayı; faturaya konu mal veya hizmetle iştigal eden en az üç işletmeden belgelendirilmek suretiyle alınacak fiyatların ortalaması veya alınan fiyatlardan birbirine en yakın olanlar dikkate alınarak yapılır. Bu sayıda işletmenin bulunmaması halinde, ilgili meslek komitesinin görüşü veya gerekli durumlarda meclis tarafından onaylanan eksper (uzman) listeleri arasından yönetim kurulu kararı ile görevlendirilecek eksper heyetinin raporu üzerine işlem yapılır. Ancak, özel imalata ilişkin faturaların, görevlendirilecek eksper heyeti tarafından düzenlenecek rapora göre onaylanması zorunludur. Onay işlemi, fatura asılları üzerine yapılır. Faturaların tasdiki, satış yapan ve faturayı düzenleyen satıcının bulunduğu yer odası veya şubesi tarafından yapılır. Projeye müstenit özel imalatlara ilişkin fatura tasdikleri ise, bu maddede belirtilen usul ve esaslara göre satışı yapan ve faturayı düzenleyen satıcının bulunduğu yer sanayi odasınca veya ticaret ve sanayi odasınca, bu odalarca yapılamaması ve bu hususun tevsik edilmesi durumunda ise en yakın sanayi odası veya ticaret ve sanayi odasınca yapılır.

Mezkur mevzuat hükümlerinden ve açıklamalardan anlaşılacağı üzere, yeni fiyatın tespitinde iş kaleminin veya iş grubunun niteliğine göre Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 22’nci maddesinde yer alan analiz sıralamasına uyularak bir analizin belirlenmesi

gerekmektedir. Belirlenen analize, aynı maddede belirtilen rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı kaynakların verimli kullanılması şartıyla uygulanabilmektedir. Yeni fiyatın tespitinde yaşanan uyumsuzluklarda ise, Yüksek Fen Kurulu Kararı dikkate alınmaktadır. Ayrıca, rayiç fiyatların ilgili ticaret ve sanayi odası tarafından, rayiç fiyat tespiti istenilen mal veya hizmetle iştigal eden en az üç işletmeden mümkünse belgelendirilmek suretiyle alınacak fiyatların ortalaması veya birbirine en yakın değeri dikkate alınarak tespit edileceği, bu sayıda işletmenin bulunamaması halinde, kaç işletmeden fiyat alındığının ayrıca belirtileceği, birim fiyatı belirlemek için düzenlenen faturalarda ise, işin tamamının belirtilmesi halinde bu faturaların, satış yapan ve faturayı düzenleyen satıcının bulunduğu yer odası veya şubesi tarafından onaylanabileceği belirtilmektedir.

Yapılan incelemede, örnek olarak seçilen bazı yapım işlerine ait sözleşmelerde bulunmayan yeni iş kalemlerine ilişkin olarak, Yapım İşleri Genel Şartnamesi’ nin 22’nci maddesinde belirtilen usule uyulmadan yeni birim fiyatların belirlendiği tespit edilmiştir. Şöyle ki:

2020/53370 ihale kayıt no.lu “İstanbul Geneli Asfalt Yapılması İşi” ne ilişkin “Ağız Açıklığı 30-50 mm’ye Kadar (50 mm) Dâhil Çatlakların Polimer Modifiye Bitüm Esaslı Malzeme İle Onarımı” iş kalemi için yeni birim fiyat belirlenirken üç firmadan teklif alınarak yeni birim fiyat analizi yapılmıştır. Benzer şekilde 2020/468155 ihale kayıt no.lu “İstanbul Genelindeki İlçe Belediyelerine Hibe Kapsamında Asfalt Temini ve Yapılması” işine ilişkin “25 Kg’lık Plastik Kova İçerisinde Hazır Soğuk Asfalt” iş kalemi için de yeni birim fiyat belirlenirken yine üç firmadan teklif alınarak fiyat analizi yapılmıştır. Dolayısıyla, İdare tarafından yapılan söz konusu yeni birim fiyat tespitlerinde üç firmadan teklif alınarak yeni fiyat analizlerinin yapıldığı, yeni birim fiyata esas tutulan bu faturaların satış yapan ve faturayı düzenleyen satıcının bulunduğu yer ticaret ve sanayi odasınca da onaylanmadığı anlaşılmıştır.

Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işler için yeni birim fiyat tespiti yapılırken firmalardan alınan faturaların ticaret ve/veya sanayi odası tarafından yerel rayiçlere uygunluğunun onaylanmaması, bu fiyatlarla yapılan işlerde kaynakların verimli kullanılmaması gibi riskler oluşturmakta olup, söz konusu uygulama ile yeni birim fiyat belirlenmesi, Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 22’nci maddesine de aykırılık teşkil etmektedir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından; bulgu doğrultusunda sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işler için yeni birim fiyat tespiti yapılırken

firmalardan alınan faturaların ticaret ve/veya sanayi odasına onaylatılması hususuna dikkat edileceği ifade edilmiştir.

Sonuç olarak, sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işler için yeni birim fiyat tespiti yapılırken firmalardan alınan faturaların ticaret ve/veya sanayi odasına onaylatılması gerekmektedir.