Karar Künyesi
5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinin (l) bendinde:
“Yolcu ve yük terminalleri, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek” denilmektedir.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun “Park ücretinin alınması, araçların çektirilmesi ve kaldırılması ile muhafazası” başlıklı 79’uncu maddesinin birinci fıkrasında:
“Karayolu üzeri park yerindeki araçlar için park ücreti, yetki ve sorumluluk alanına göre park yerini tespite yetkili idarece veya bu idare tarafından işletme izni verilen gerçek veya tüzel kişilerce alınabilir. Bunlar dışında hiçbir gerçek veya tüzel kişi herhangi bir şekilde park ücreti alamaz. Erişme kontrollü karayolları (otoyol-ekspresyol) hariç olmak üzere büyükşehirlerde yetkili idareler, büyükşehir belediyeleridir.” hükmü yer almaktadır.
5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun “Şirket Kurulması” başlıklı 26’ncı maddesinde:
“...Büyükşehir belediyesi, mülkiyeli veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir.”
2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nda işgal harcının düzenlendiği ikinci bölümün “Konu” başlıklı 52’nci maddesinde:
“Belediye sınırları içinde bulunan aşağıdaki yerlerden herhangi birinin satış yapmak veya sair maksatlarla ve yetkili mercilerden usulüne uygun izin alınarak geçici olarak işgal edilmesi, İşgal Harcına tabidir:
3. Motorlu kara taşıtlarının park etmeleri için il trafik komisyonlarının olumlu görüşü alınarak belediyelerce şehir merkezlerinde tesis edilen ve işletilen mahallerin çalışma saatleri içinde, taşıtlar tarafından işgali (Bisiklet ve motosikletler hariç)”,
Mezkûr Kanun’un 53,54 ve 55’inci maddelerinde sırasıyla işgal harcının mükellefinin kimler olacağı, işgal harcından istisna olanlar ile matrah tespiti düzenlenmiştir.
Kanun’un “Harcın tarifesi” başlıklı 56’ncı maddesinde yer alan ve uygulanacak tarifeleri gösterir listenin üçüncü satırında ise 52’nci maddenin (3) numaralı bendinde yazılı işgaller için her taşıttan saat başı 0,25 TL ile 1,25 TL arasında belirlenecek tutarın alınacağı, parkmetre çalıştırılan yerlerde ise saat başı tutarın 0,5 TL ile 2,5 TL arasında belirlenebileceği düzenlenmiştir.
Kanun’un “Harcın ödenmesi” başlıklı 57’nci maddesinde de işgal harcının belediyenin yetkili kılacağı kişiler tarafından makbuz karşılığında tahsil edileceği ifade edilmektedir.
Yukarıda verilen mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere; büyükşehir belediyelerinin yol üstü otopark yapılacak yerlerin belirlenmesi, buralara yol üstü otopark kurularak söz konusu yerlerin işletilmesi ya da işlettirilmesi ile yol üstü otoparkları kullananlardan ücret alınması hususlarında yetkili kılınmıştır. Ancak büyükşehir belediyelerince söz konusu yol üstü otoparkların işletilmesi/işlettirilmesi sırasında 2464 sayılı Kanun’da belirtilen ücret sınırlamalarına da tabi olunduğu unutulmamalıdır. Kanun’un harcın tarifesini belirleyen maddesinde yer alan ücret sınırlamaları, büyükşehir belediyesi tarafından yol üstü otoparkların işletilmesi hakkı üçüncü kişilere devredilse bile sözü edilen sınırlamalar ortadan kalkmamaktadır.
İdare tarafından İSPARK AŞ’ye işlettirilen yol üstü otopark tarifelerinin incelenmesi neticesinde mevzuatın belirlediği sınırlara uyulmadığı görülmüştür. Öncelikle 2464 sayılı Kanun’un 56’ncı maddesinde belirtilen sınırlara göre yol üstü otoparklarında işgal harcı ancak mesai saatleri içinde tahsil edilebilecektir. Ancak idare adına İSPARK AŞ’nin işlettiği yol üstü otoparklarda gün boyu tahsilatın devam ettiği görülmektedir. Ayrıca parkmetre çalıştırılan yerlerde işgal harcı tutarı saat başı en çok 2,5 TL, diğer yerlerde ise saat başı en çok 1,25 TL olması gerekirken, İSPARK AŞ tarafından uygulanan 0-1 saat arası yol üstü park tarifesinin 10,00 TL’ye kadar çıktığı görülmüştür.
Söz konusu yetkinin idare tarafından İSPARK AŞ’ye devredilmesi mevcut mevzuatı geçersiz kılmamakta, idare adına yol üstü otoparkları işleten İSPARK AŞ yetkisini mevzuat sınırları içerisinde kullanmak durumunda bulunmaktadır. Mezkûr otoparklar için belirlenecek tarife mevzuatın belirlediği sınırlar içerisinde olmalıdır.
İdareler tarafından yol üstü otoparkların üçüncü kişilere devredilmesi durumunda ticari kaygılarla söz konusu otoparkları işletecek olan kişilerin mevzuattan kaynaklanan mesai saatleri dışında ücret alamama, piyasanın güncel rayiçlerinin çok altında ücret belirleme gibi zorluklarla muhatap olmamaları için mevcut mevzuatın kanun koyucu tarafından güncel şartlara göre uyarlanması ve ticari kuruluşlara yeterli esnekliğin sağlanması bu yol ile fiili mevzuata aykırılıkların ortadan kaldırılması gerekmektedir.
Kamu idaresi cevabında; "Yolüstü otoparkların İSPARK’a işlettirilmesi ve 2464 sayılı kanunun 97. Maddesi kapsamında “ücret” alınması uygulaması mevzuata uygundur. Şöyle ki;
Yolüstü otoparkların işlettirilmesi uygulaması 5216 sayılı kanunun 7.maddesinin l bendine göre değil 7.maddesinin f bendine göre yapılmaktadır.
Karayolları Trafik Kanunu’nun 79.maddesinin hem başlığı hem de içeriği “park ücreti” alınması hususunu düzenlemiştir. 2464 sayılı kanuna göre “Ücret”lerin belirlenmesi
97.madde kapsamında yapılmakta olup bu hususta Belediye Meclisleri yetkilidir.
3.5216 sayılı kanunun 28. maddesi”Belediye Kanunu ve diğer ilgili kanunların bu kanuna aykırı olmayan hükümleri ilgisine göre büyükşehir ve ilçe belediyeleri hakkında da uygulanır.” hükmüne amirdir. 5216 sayılı kanun 2464 sayılı kanundan sonra çıkmış olan özel kanundur. Dolayısıyla 5216 sayılı kanunda açıkça belediyelerin yolüstü otoparkları 7. maddenin f bendine göre belirlemek, işlettirmek, işlettirmek yetkisinin olduğu, 26.maddesine göre bu işleri şirketlerine ihale kanununa tabi olmaksızın belediye meclislerince belirlenecek süre ve bedelle devredebileceği, 23.maddenin f bendine göre bu alanlardan elde edilen gelirlerin % 50’sinin ilçe belediyelerine aktarılacağı hükümleri düzenlenmiştir.
Tüm bu nedenlerle, yolüstü otoparkları, 5216 sayılı kanunun 7.maddesinin f bendi kapsamında belirlenmekte, 26.maddesi kapsamında işlettirilmesi için İSPARK A.Ş.’ye verilmekte, 23.maddesi kapsamında elde edilen gelirin % 50’si ilçe belediyelerine aktarılmakta, 2918 sayılı kanunun 79. ve 5216 sayılı kanunun 28.maddesi çerçevesinde bu yerlerden “Park Ücreti” alınmakta ve park ücretleri 2464 sayılı kanunun 97.maddesi çerçevesinde belirlenmektedir." denilmektedir.
Sonuç olarak kamu idaresi cevabında;
Yol üstü otoparkların işlettirilmesi uygulamasının 5216 sayılı kanunun 7.maddesinin (f) bendine göre yapıldığı,
Karayolları Trafik Kanunu’nun 79’uncu maddesinin hem başlığının hem de içeriğinin “park ücreti” alınması hususunu düzenlediği,
2464 sayılı Kanun’a göre ücretlerin belirlenmesi işinin Kanun’un 97’nci maddesi kapsamında yapılmakta olduğu, bu hususta Belediye Meclisleri yetkili olduğu,
5216 sayılı Kanun’un 28.maddesi”Belediye Kanunu ve diğer ilgili kanunların bu kanuna aykırı olmayan hükümleri ilgisine göre büyükşehir ve ilçe belediyeleri hakkında da uygulanır.” hükmüne amir olduğu, ,
5216 sayılı Kanun’un 2464 sayılı Kanun’dan sonra çıkmış olan özel Kanun olduğu,
5216 sayılı Kanun’da açıkça belediyelerin yol üstü otoparkları 7’nci maddenin
(f) bendine göre belirlemek, işletmek, işlettirmek yetkisinin olduğu, 26’ncı maddeye göre bu işleri şirketlerine ihale mevzuatına tabi olmaksızın belediye meclislerince belirlenecek süre ve bedelle devredebileceği, 23’üncü maddenin (f) bendine göre bu alanlardan elde edilen gelirlerin % 50’sinin ilçe belediyelerine aktaracakları hükümlerinin düzenlendiği belirtilmiştir.
Bulgumuzun başlangıç kısmında 5216 sayılı Kanunu’nun 7’nci maddesinin (f) bendi yazılması yerine sehven (l) bendi yazılmış olup kamu idaresi cevabında bu hatayı belirtmiştir.
Büyükşehir belediyelerinin yol üstü otoparkların işletilmesi/işlettirilmesi sırasında 2464 sayılı Kanun’da belirtilen ücret sınırlamalarına tabi olduğu, bu sınırlamaların ne 5216 sayılı Kanun’daki hükümler ile ne de 2918 sayılı Kanun hükümleri ile kaldırıldığı, buna rağmen İdareye ait şirket tarafından uygulanan tarifelerin 2464 sayılı Kanun’da getirilen sınırlamalara uyulmadan oldukça yüksek belirlenmesi hususu bulguda eleştiri konusu yapılmaktadır.
Kamu idaresi tarafından 2918 sayılı Kanun’da “ücret belirleme” hususunun düzenlendiği belirtilmiştir. Bulguda bu hususa bir itiraz olmayıp 2918 sayılı Kanun’un ilgili maddesi ücret belirlemesi hususunu düzenlemiş olsa da bu düzenleme 2464 sayılı Kanun’da belirtilen sınırlamaları ne kaldırmış ne de yeniden düzenlemiştir. Bu manada 2918 sayılı Kanun’a rağmen 2464 sayılı Kanun’da getirilen sınırlamalar geçerliliğini korumaktadır. Yani mevcut mevzuat dikkate alındığında, sınırsız bir ücret belirleme yetkisine sahip olunduğunu söylemek mümkün değildir.
Kamu idaresi cevabında ücretlerin belirlenmesi işinin 2464 sayılı Kanun’un 97’nci maddesine göre yapıldığı belirtilmiş ise de, söz konusu madde hakkında özel hüküm bulunmayan hizmetler için alınacak ücretlerden bahsetmektedir. Bu manada konu ile alakası bulunmamaktadır.
Yine kamu idaresi tarafından 5216 sayılı Kanun’un 28’inci maddesinin “Belediye Kanunu ve diğer ilgili kanunların bu kanuna aykırı olmayan hükümleri ilgisine göre büyükşehir ve ilçe belediyeleri hakkında da uygulanır.” hükmünün amir olduğu belirtilmektedir. 5216 sayılı Kanun’un 7’nci maddesinin (f) bendinde “…durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.” hükmü yer almaktadır. Görüleceği üzere söz konusu maddede 2464 sayılı Kanun’un otopark tarifesini belirleyen hükümleri ile çatışan herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Zaten mezkur 5216 sayılı Kanun'da büyükşehir belediyelerine sınırsız tarife belirleme yetkisi veren bir düzenleme de yoktur.
Kamu idaresi tarafından 5216 sayılı Kanun’un sonradan çıkmış özel kanun olduğu, bu yüzden önceden çıkmış olan 2464 sayılı Kanun’a göre öncelikli uygulanması gerektiği hususu ile ilgili olarak; öncelikle 5216 sayılı Kanun’da otopark tarifeleri ile ilgili özel hüküm bulunmamaktadır. Bu bağlamda 2464 sayılı Kanun özel hüküm içeren özel nitelikli kanun özelliğini korumaktadır. Öncelikli olarak özel nitelikli eski Kanun’un mu yoksa genel nitelikli yeni kanunun mu uygulanacağı hususu ise doktrinde tartışmalı bir husustur.
Yukarıda açıklanan gerekçeler doğrultusunda yapılan savunmanın geçerli görülmesi mümkün değildir. Bulguda da belirtildiği gibi 2464 sayılı Kanun’da belirtilen ücret tarifesi ve diğer düzenlemeler dikkate alındığında güncel ihtiyaçların karşılanması hususunda yetersizlik söz konusu olsa bile mevcut uygulama ve mevzuatın uyumlu olması açısından gerekli işlemlerin yapılması gerekmektedir.
Söz konusu kanuni düzenlemelerin kanun koyucu eliyle daha verimli ve hızlı takip edilebilmesi için kamu idareleri tarafından mevcut değişiklik ve düzenleme ihtiyaçlarının zamanında iletilebilmesi önem arz etmektedir.
Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.