Asıl borçlu açısından yasal geçerliliği olmayan alacak temliknameleri kabul edilerek, şirket alacaklarının şüpheli alacak haline dönüşme riskinin oluşturulmuştur.

Ejder AŞ, 2021 yılında Erzurum Büyükşehir Belediyesinin diğer şirketleri ve bazı özel şirketlerle olmak üzere toplam 7.230.265,93 TL tutarında 12 alacak temliknamesi kabul etmiştir. Alınan temliknamelerde alacağın devrine engel oluşturan bir husus olup olmadığı değerlendirilmemiştir.

Şirketin kabul ettiği temliknamelerin tamamının esas borçlusu Erzurum Büyükşehir Belediyesidir. Alacağın temliki, yani alacağın başkasına devredilmesi; “alacağın devri” olarak 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 183 ila 194’üncü maddelerinde düzenlenmiştir. Söz konusu kanun hükümlerine göre kanun, sözleşme veya işin niteliği engel olmadıkça alacaklı, borçlunun rızasını aramaksızın alacağını üçüncü bir kişiye devredebilir.

Özel hukuk tüzel kişilerinden farklı olarak kamu kuruluşlarından alacakların devrine, yasal düzenlemeler ve sözleşmelerle bazı kısıtlamalar getirilmiştir. Bu kısıtlamalar şöyle özetlenebilir:

• Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nin “Ödemenin kimlere yapılacağı” başlıklı 7/g maddesine göre; noterce onaylanmış alacak temliknamesinin varlığı halinde ödemenin alacağı temellük eden kişiye yapılması gerekmektedir.

• Kamudan olan alacaklar genellikle mal ve hizmet alımı veya yapım işleri ihalelerinden doğan hakedişlere ilişkin olduğundan söz konusu ihalelere ilişkin sözleşmelerde alacağın temlikini yasaklayan hükümler bulunmaktadır.

• Hizmet alımı ile yapım işlerine ilişkin tip sözleşmelerinde “Yüklenici yapılan işe ilişkin hakediş ve alacaklarını idarenin yazılı izni olmaksızın başkalarına devir veya temlik edemez.” hükmü bulunmaktadır.

• 4857 sayılı İş Kanunu’nun 35’inci ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 93’ncü madde hükümlerine göre, işçilerin aylık ücretleri ile sigortalılar ve hak sahiplerinin gelir, aylık ve ödenekleri, sağlık hizmeti sunucularının genel sağlık sigortası hükümlerinin uygulanması sonucu kurum nezdinde doğan alacakları, devir ve temlik edilemez.

• 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un “Amme alacağı ödenmeden yapılmayacak işlemler ile işlem yapanların sorumlulukları” başlıklı 22/A maddesinde; “… Bu madde kapsamında zorunluluk getirilen ödemelere ilişkin olarak işçi ücreti alacakları hariç olmak üzere, yapılacak her türlü devir, temlik ve el değiştirme, Maliye Bakanlığına bağlı tahsil dairelerine vadesi geçmiş borcu karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra kalan kısım üzerinde hüküm ifade eder.” hükmü bulunmaktadır.

  
  

• Söz konusu Kanuna istinaden yayımlanan Tahsilat Genel Tebliği’nde (Seri: A Sıra No: 1); “… Diğer taraftan, vadesi geçmiş borç durumunu gösterir belgenin aranılmasını gerektiren ödemelere ilişkin olarak işçi ücreti alacakları hariç olmak üzere, hak sahibi tarafından yapılacak her türlü devir, temlik ve el değiştirme, tahsil dairelerine vadesi geçmiş borcu karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra kalan kısım üzerinde hüküm ifade edecektir.

Yapılan incelemede, şirketin kabul ettiği temliknamelerin tamamında noter onayı ile SGK ve vergi borcunun olmadığına ilişkin bir yazı bulunmadığı tespit edilmiştir.

Temlik edilen alacakların asıl borçlusu Erzurum Büyükşehir Belediyesidir. Erzurum Büyükşehir Belediyesi ise, yukarıda açıklanan yasal düzenlemelere uygun ödeme yapmak zorundadır. Diğer bir ifade ile Erzurum Büyükşehir Belediyesi, sadece noter onaylı temliknamelerin ödemesini yapabilir. Ayrıca, hak sahipleri tarafından söz konusu ödemelere ilişkin olarak devir, temlik ve el değiştirme işlemi yasal çerçevede yapılmış olsa dahi, Erzurum Büyükşehir Belediyesi’nin ödenecek tutardan alacaklıların SGK ve vergi borçları tutarı kadar kesinti yaparak, ilgili tahsil dairesi hesabına aktarması ve kalan tutarın alacaklıya ödenmesi gerekmektedir.

Ayrıca, temliknamesi kabul edilen şirketlerin bazılarının alacağını temlik etmesi yasal olarak mümkün değildir. Örneğin; Erzurum Büyükşehir Belediyesi Kariyer AŞ, belediyenin personel şirketidir. Personele ilişkin alacakların temliki kanunlarla kısıtlanmıştır, bu alacaklar temlik edilemez. Temliknamesi kabul edilenler arasında Erzurum Büyükşehir Belediyesinden alacağı nakdi yardımları temlik eden dernekler ile yapım sözleşmelerinden alacağı olan Erzurum Büyükşehir Belediyesi şirketleri de bulunmaktadır. Erzurum Büyükşehir Belediyesi Gençlik Spor Kulübü Derneğinin ise; belediyeden alacağı nakdi yardımları temlik etmesinin ise hiçbir hukuki altyapısı bulunmamaktadır.

Ejder AŞ’nin 2021 yılında Erzurum Büyükşehir Belediyesinin diğer şirketleri, Büyükşehir Belediyesinin yardım yaptığı dernekler ve bazı özel şirketlerden kabul ettiği temliknameler ile Erzurum Büyükşehir Belediyesi asıl borçlu durumuna gelmiştir. Ejder AŞ’ye borçlu duruma gelen Erzurum Büyükşehir Belediyesinin söz konusu borcu ödemesi, yukarıda açıklanan yasal düzenlemelerle kısıtlanmıştır, ödenemez.

Kamu idaresi cevabında özetle, alacakların gecikmesi ve yaşanabilecek nakit sıkıntılarının yaşanmaması adına vadesi gelmiş alacakların bir kısmı için temlik yolu ile tahsilat yapıldığını belirtmiştir. Ancak yukarıda da bahsedildiği üzere, şirketin kabul ettiği temliknamelerin tamamında noter onayı ile SGK ve vergi borcunun olmadığına ilişkin bir yazı

bulunmamaktadır ve temliknamesi kabul edilen şirketlerin bazılarının alacağını temlik etmesi ise yasal olarak mümkün değildir. Ayrıca bazı temliknameler Ejder AŞ’ye borçlu duruma gelen Erzurum Büyükşehir Belediyesinin söz konusu borcu ödemesi kısıtlanmıştır.

Bu nedenlerle yasal geçerliliği olmayan alacak temliknameleri kabul edilmeyerek, şirket alacaklarının şüpheli alacak haline dönüşme riskinin oluşturulmaması gerekir.