Belediye taşınmaz kiralama işlemlerinin incelenmesinde, taşınmazların kiralama sürelerinin belediye encümeni kararı ile ihale edilmeksizin uzatıldığı, sözleşmesi biten ve tahliliye kararı çıkartılan kiracıların tahliye edilmediği ve yıllar itibari ile sürekli artan kira alacaklarının tahsil edilmediği tespit edilmiştir. Konular önceki yıl Sayıştay Denetim Raporlarında yer almasına rağmen gerekli çalışmaların yapılmadığı görülmüştür.

a)-Belediye taşınmazlarının kira sözleşme sürelerinin Belediye Encümen kararıyla mevzuata aykırı şekilde uzatıldığı görülmüştür.

Belediyenin mülkiyetinde bulunan ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre ihaleye çıkarak kiralaması gereken taşınmazları, ihale yapılmadan Belediye Encümen kararıyla süre uzatımı yoluyla aynı kişilere kiraya verdiği tespit edilmiştir. İhalesiz süresi uzatılan kiracı sayısı, 2016 yılı Sayıştay Denetim Raporunda 139 iken bu sayı 2019 yılında 155’e çıkmıştır. İhalesiz süresi uzatılan taşınmazlardan 109 adetinin kira süresi 10 yılın üzerindedir. Sayıştay Denetim Raporlarında mevzuata aykırı olduğu tespit edilen hususun sonraki yıllarda artarak devam ettiği görülmüştür. Belediyenin kirada bulunan 207 adet taşınmazından sadece 42 adedi ihale ile kiralanmış durumdadır.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 1'inci maddesi; “Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür.” denilerek taşınmaz kiralamalarının Devlet İhale Kanunu kapsamında ihale ile yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

Adı geçen Kanun’un “Kiralarda Sözleşme Süresi” başlıklı 64'üncü maddesinde; “Kiraya verilecek taşınır ve taşınmaz malların kira süresi, on yıldan çok olamaz. …” denilerek kiralamalarda sözleşme sürelerinin en fazla 10 yıl olacağı belirlenmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Encümenin görev ve yetkileri” başlıklı 34’üncü maddesinin 1’inci fıkrası (g) bendinde; “Taşınmaz mal satımına, trampasına ve tahsisine ilişkin meclis kararlarını uygulamak; süresi üç yılı geçmemek üzere kiralanmasına karar vermek.” denilmekte ve “Meclisin görev ve yetkileri” başlıklı 17'nci maddesinin 1’inci fıkrası (e) bendinde; “…, üç yıldan fazla kiralanmasına ve süresi otuz yılı geçmemek kaydıyla bunlar üzerinde sınırlı aynî hak tesisine karar vermek.” denilmektedir.

2886 sayılı Kanun’un 64'üncü maddesinin birinci fıkrası, taşınmaz malların kiraya verilmesinde kira süresine on yıllık üst sınır getirmiştir. 5393 sayılı Kanun’un 34’üncü maddesine göre 3 yıla kadar kiralamalarda Belediye Encümeni, aynı Kanun’un 17’nci maddesine göre 4-10 yıl arası kiralamalarda Belediye Meclisinin yetkili olduğu hüküm altına alınmıştır. 2886 sayılı Kanun’a göre ise kiralamalar ihale ile yapılmalıdır. 2886 sayılı Kanun’un “İhale komisyonları” başlıklı 13’üncü maddesinde, belediyelerde ihalelerin, belediye encümenince 2886 sayılı Kanun hükümlerine güre yürütüleceği hüküm altına alınmıştır.

Yukarıdaki mevzuat hükümlerinde belediye encümeninin ihale yapılmaksızın kira süresini uzatabileceğine dair bir hüküm bulunmamaktadır. Belediye encümeni, Kanunlarda kendisine verilmeyen bir yetkiyi kullanmaktadır.

Yapılan incelemelerde Belediye Encümeni kararı ile ihalesiz olarak kira süreleri uzatılan taşınmazların kira bedellerinin çok düşük seviyelerde kaldığı tespit edilmiştir. Örneğin Konak Mah. Yurt Sok. No:12/Ş-1 adresinde yer alan 30 m2 taşınmaz ihale ile kuruyemiş dükkânı olarak kiraya verilmiş olup yıllık kira bedeli 40.000 TL’dir. Aynı sokakta aynı konumda ve 30 m2 olan ihalesiz olarak kira süresi uzatılan taşınmazların yıllık kira bedeli 7.000 TL ile 9.500 TL arasındadır. Yine Burç Mah. İstasyon Cad. No: 50 adresinde bulunun 4581,42 m² yüz ölçümündeki lokanta belediye şirketine yıllık 2.040,00 TL+KDV bedelle ihalesiz olarak kiralanmıştır. Aynı şekilde akaryakıt istasyonları da Belediyenin şirketlerine ihalesiz olarak çok düşük bedellerle kiralanmaktadır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Mal yönetiminde etkililik ve sorumluluk” başlıklı 48’inci maddesinde;

“…

Kamu idarelerine ait malları edinme, kiralama, tahsis, yönetim, kullanma ve elden çıkarma işlemleri, mevzuatında öngörülen kurallar dahilinde hizmetin amacına uygun olarak verimlilik ve tutumluluk ilkesine göre yapılır. Bu ilkeye aykırı eylem ve işlemlerden doğacak zararlardan, malların yönetimi veya kullanılması hususunda yetki verilenler sorumludur.” denilmekte ve “Hesap verme sorumluluğu” başlıklı 8’inci maddesinde; “Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.” hükmü yer

almaktadır.

Yukarıdaki mevzuat hükümlerine göre; Belediye Encümeni, kira sürelerini ihalesiz uzatma kararlarından ve kira bedellerinin düşük düzeylerde kalmasından sorumludur.

Kira süresi 10 yılı aşan 109 taşınmaz için 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 347’nci maddesinin birinci fıkrasının son cümlesine ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75’inci maddesine göre hareket edilmesi; kira süresi 10 yılın altında olan taşınmazlar için ise Türk Borçlar Kanunu’nun 339’uncu maddesinin ikinci fıkrası, 344’üncü maddesinin üçüncü fıkrası ve 347’nci maddesinin birinci fıkrasının ilk cümlesine göre hareket edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.

Yapılan açıklamalar doğrultusunda, kira sözleşmesi sona eren yerlerin yeni durumlara göre belirlenmiş rayiç bedellerle tekrar ihaleye çıkılması, kaynakların etkili, ekonomik, verimli kullanılması ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir.

b)-Tahliye kararı çıkartılan taşınmazların tahliye edilmediği görülmüştür.

Belediyenin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre kiralanan taşınmazlarından işgal durumunda olanların tahliye edilmediği daha önceki denetim raporlarında da konu edilmesine rağmen 2019 yılında da bu konu devam etmektedir.

2886 sayılı Kanun’un “Ecrimisil ve tahliye” başlıklı 75'inci maddesinde;

“…

Kira sözleşmesinin bitim tarihinden itibaren, işgalin devam etmesi halinde, sözleşmede hüküm varsa ona göre hareket edilir. Aksi halde ecrimisil alınır.

İşgal edilen taşınmaz mal, idarenin talebi üzerine, bulunduğu yer mülkiye amirince en geç 15 gün içinde tahliye ettirilerek, idareye teslim edilir.

…’’ hükmü yer almaktadır.

Adı geçen Kanun’un 75’inci maddesine göre; kira sözleşmesinin bitim tarihinden itibaren, işgalin devam etmesi halinde, sözleşmede hüküm varsa ona göre hareket edilmesi aksi halde ecrimisil alınması gerekmektedir. Ayrıca işgal edilen taşınmaz mal, idarenin talebi üzerine, bulunduğu yer mülki amirince en geç 15 gün içinde tahliye ettirilerek idareye teslim edilmelidir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15’inci maddesinde ise 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 75’inci maddesi hükümlerinin belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağı belirtilmiştir.

Yapılan incelemede, Belediyenin sözleşmesi biten ve tahliye kararı çıkartılan 25 adet işgal edilen taşınmazı ve gerçek veya tüzel kişilerce işgali üzerine belirlenen toplam 733.506,00 TL ecrimisil borcunun bulunduğu tespit edilmiştir. Yetkililerle yapılan görüşmelerde tahliye için Valiliğe yazı yazıldığı ancak Valiliğin taşınmazları tahliye etmediği belirtilmiştir. 2886 sayılı Kanun’un 75’inci maddesi emredici nitelikte olup kurumlara takdir yetkisi vermemektedir.

Sonuç olarak; yukarda yer alan ecrimisil borcunun yasal yollara başvurularak tahsil edilmesi, işgal edilen taşınmaz için Belediyenin talebi üzerine o yerin mülki amiri Burdur Valiliği tarafından en geç 15 gün içinde tahliye işlemlerinin gerçekleştirilmesinin sağlanması, aksi halde görevini yerine getirmeyenler için yasal yollara başvurulması gerekmektedir.