Karar Künyesi
Geçmiş yıllarda ihalesiz verilen ticari taksi, ticari servis ve ticari minibüs plakalarının kullanılmasına devam edildiği ve bu plakaların 2886 sayılı Kanun’a göre ihalelerinin yapılmadığı tespit edilmiştir.
Taksi Plakalarının İhalesiz Verilmesi
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinin birinci fıkrasının (p) bendinde, “Kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek;
kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.” denilmektedir. Bu maddeye göre taksi sayıları ile bunların işlettirilme şekli konusunda belediyeler yetkilidir.
5393 sayılı Kanun’un yayımlandığı 13.07.2005 yılına kadar belediyeler taksilerin işletilmesi konusunda hak sahibi değillerdi. Bu tarihten önce ticari taksi plakaları, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 12’nci maddesi ve bu maddeye dayanılarak yayımlanan 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Karar’a göre verilmiştir. Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı ise il trafik komisyonlarınca plaka tahdidi kararı alınan illerde uygulanacaktır.
5393 sayılı Belediye Kanunu ile belediyeye verilen ticari taksilerin işletilmesi konusundaki hakkın; 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu çerçevesinde ihale yoluyla rekabete uygun, saydam bir şekilde kullanılması gerekmektedir.
Yapılan incelemede; 258 adet ticari taksi plakasının geçmiş yıllarda ihale yapılmadan verildiği tespit edilmiştir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri uyarınca ticari taksi plakalarının; kira bedeli, süre ve şartları da belirtilerek 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre ihale yoluyla verilmesi gerekmektedir.
Servis Plakalarının İhalesiz Verilmesi
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinin birinci fıkrasının (p) bendinde, “Kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.” düzenlemesi yapılmıştır.
Mevzuat düzenlemesine göre, her türlü servis ve toplu taşıma araçlarının bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; bunları işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek belediyelerin yetkileri arasında sayılmıştır.
Kanun’un ilgili hükmüne göre, belediyeye ait olan işlettirme ve kiraya verme haklarının, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu çerçevesinde ihale yoluyla rekabete uygun, saydam bir şekilde kullanılması gerekmektedir.
Yapılan incelemede; herhangi bir ihale yapılmadan 212 adet servis plakasının kullanıma verildiği tespit edilmiştir.
İhale yapılmadan fiili bir durum olarak “belediye hakkı”nın kullanılmasının yasal düzenlemelere uygun olmadığı açıktır.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri uyarınca servis plakalarının; kira bedeli, süre ve şartları da belirtilerek 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre ihale yoluyla verilmesi gerekmektedir.
Minibüs Hatlarının İhalesiz Verilmesi
5393 sayılı Belediye Kanunu ile yürürlükten kaldırılan 1580 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin vazifeleri” başlıklı 15’inci maddesinin dokuzuncu fıkrası ve Belediyelerin hakları, salahiyet ve imtiyazları başlıklı 19’uncu maddesinin beşinci fıkrasında yer alan hüküm ile 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinin birinci fıkrasının (p) fıkrasında ki, “Kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.” hükümlerinden toplu taşıma hakkının belediyenin yetkisinde olduğu anlaşılmaktadır.
Gerek 1580 sayılı Kanun gerekse 5393 sayılı Belediye Kanunu’na göre toplu taşımaya ilişkin işletme, işlettirme, kiraya verme vb. haklar belediyeye aittir. Belediyeye ait olan işletme/işlettirme/kiraya verme haklarının 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu çerçevesinde ihale yoluyla rekabete uygun, saydam bir şekilde kullanılması gerekmektedir.
Yapılan incelemede; toplu taşımacılık yapan 87 adet dolmuşa ihalesiz olarak dolmuş hattında işletme izni verildiği görülmüştür.
İhale yapılmadan fiili bir durum olarak “belediye hakkı”nın kullanılmasının yasal düzenlemelere uygun olmadığı açıktır.
Yukarıda yer alan denetim tespitleri üzerine, İdare tarafından; T plakalı ticari taksi plakaları, S plakalı ticari servis plakaları ve M plakalı ticari minibüs plakalarında tahdit uygulaması bulunmadığı, halen kullanılmakta ve işletilmekte olan plakaların 2012 yılından önce verildiği, bu tarihten sonra hiçbir ticari taksi, ticari servis ve M plakalı ticari minibüs
plakalarının verilmediği ve bundan sonra plakaların ihale ile verileceği ifade edilmiştir.
Her ne kadar kamu idaresi cevabında, bulguda belirtilen plakaların 2012 yılından önce verildiği ve sonrasında ticari taksi, ticari servis ve M plakalı ticari minibüs plakalarının verilmediği ifade edilmişse de, bundan sonra verilecek plakaların ihale ile verileceği belirtilerek bulgunun aksine bir değerlendirmede bulunulmamıştır.
Toplu taşıma hizmetlerinin imtiyaz yolu ile yerine getirilmesi Danıştayın görüşü ve İçişleri Bakanlığının kararıyla, kiraya verme yolu ise 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'na göre mümkün olabilecektir.
Danıştay 13. Dairesinin Esas No:2015/985, Karar No: 2015/3164 numaralı Kararında yer alan;
“…
Bu durumda, ilgili mevzuat ve dosyadaki bilgi ve belgelerin incelenmesi sonucunda; toplu taşıma hizmetinin yerine getirilmesinde ruhsat verme yönteminin seçilmesi hâlinde, süresiz olarak ruhsat vermenin söz konusu olmadığı, belli bir süre dâhilinde ruhsatın verilmesi gerektiği, bu süreye göre muhammen bedelin belirlenmesinin şart olduğu, bu hususlar ortaya konulduktan sonra Devlet İhale Kanunu hükümlerine uygun bir şekilde ihalenin yapılması gerektiği”,
Aynı Dairenin Esas No:2011/1134, Karar No: 2012/2226 Kararında yer alan; “Belediye Meclisince alınan karara dayanılarak Encümence toplu taşıma hatlarının 10 yıllığına kiraya verilmesinin hukuka uygun olduğuna” dair hükümler ile; Belediyelerin toplu taşıma hatlarını Devlet İhale Kanunu hükümlerine uygun bir şekilde ihale ederek kiraya vermeleri gerektiği teyit edilmektedir.
Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında 86/10553 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı'nın, “Ticari plakaların verilme usul ve esasları” başlıklı 5’inci maddesinde;
“Ticari plaka, kapalı teklif usulü ile aşağıdaki şartlar dikkate alınarak, trafik komisyonunun tespit edeceği esaslara göre verilir.
İlin ihtiyacı dikkate alınarak dağıtılacak ticari plaka sayısı trafik komisyonunca tespit edilecek ticari plakanın serbest piyasadaki tahmini bedelinin % 80’ine tekabül eden muhammen bedeli, müracaat şekli, süresi, ihale zamanı ve diğer hususlar mahalli vasıta ve/veya en az iki
gazete ile kamuoyuna duyurulur.” denilerek ticari plakaların verilmesi esaslarında, ticari plakaların süresinin de belirtilmesi gerektiğinden bahsedilmiştir. Söz konusu düzenleme ile ilgili olarak Danıştay 13. Dairesinin Esas No:2014/1735, Karar No: 2014/2859 Kararı da yine bu yöndedir.
Yukarıda yer verilen mevzuat ve yargı kararlarına göre; Belediyeye ait olan toplu taşıma hakkının, belediye yetkili organının kararıyla, rekabete açık ve saydam bir ihaleyle kira süresi de belli olacak şekilde kiraya verilmesi gerekmektedir.
İdare tarafından yapılan halihazırdaki uygulamada ise; geçmiş yıllardan beri ihalesiz verilen ticari taksi, ticari servis ve M plakalı ticari minibüs plakaları kullanılmaya devam edilmektedir.
Sonuç olarak; ticari taksi, ticari servis ve M plakalı ticari minibüs plakalarının süresiz olarak kullandırılmaması ve bu plakaların 2886 sayılı Kanun’a göre yeniden ihale edilmesi gerekmektedir.