Ankara Halk Ekmek ve Un Fabrikası A.Ş ile iki yüklenici arasında ayrı ayrı akdedilen “Ekmeklik Buğday Un Alım Sözleşmeleri”, yüklenicilerin güncel un fiyatlarında yaşanan artış ve TMO’dan un temininde sıkıntı yaşadıklarını bu yüzden taahhütlerinin ancak %80’ini tamamlayabileceklerini belirtmeleri üzerine, Şirket ile yükleniciler arasında işin %80’ini gerçekleştirmeleri koşuluyla sözleşmelerin feshedilmesine yönelik protokol imzalanmıştır.

2020/340417 ihale kayıt numarası ile 23.06.2020 tarihinde yapılan ihale sonucunda, yüklenici firmayla 13.07.2020 tarihinde 100.000 çuval ekmeklik buğday unu alım işi için “Ekmeklik Buğday Unu Alım Sözleşmesi” akdedilmiştir. Sözleşmenin 6’ncı maddesinde bir çuval ekmeklik buğday ununun fiyatı KDV hariç 101,50 TL, toplamda 100.000 çuval un için 10.150.000,00 TL tutarında sözleşme imzalanmıştır.

2020/389479 ihale kayıt numarası ile 23.06.2020 tarihinde yapılan ihale sonucunda, diğer yüklenici firmayla 13.07.2020 tarihinde 80.000 bin çuval ekmeklik buğday unu alım işi için “Ekmeklik Buğday Unu Alım Sözleşmesi” sözleşmesi akdedilmiştir. Sözleşmenin 6’ncı maddesinde bir çuval ekmeklik buğday ununun fiyatı KDV hariç 101,50 TL, toplam 80.000 çuval un alımı için 8.120.000,00 TL tutarında sözleşme imzalanmıştır.

Sözleşmelerin “Teslim, Teslim Süresi ve İlgili Cezai Hükümler” başlıklı 9’uncu maddesinde; “ekmeklik unun teslimi sözleşmenin imzalanmasından itibaren İdare’nin belirleyeceği program dahilinde 240 takvim günü içeresinde yapılacaktır. Yükleniciler, İdarenin belirleyeceği zaman diliminde ve İdarenin kendisine hazırladığı teslim programına göre unu getirmeyi kabul ve taahhüt eder” denilmektedir. Sözleşmenin imzalanmasından 04.11.2020 tarihinde imzalanan fesih protokolüne kadar, yükleniciler sırasıyla yükümlülüklerinin 51.676/100.000 ve 36.241/80.000 çuvalını yerine getirmişlerdir.

04.11.2020 tarihli aynı içerikli dilekçelerinde yükleniciler, “…buğday ununun güncel piyasa şatlarındaki artışı ve TMO’nun buğday tahsis edememesinden ve taleplerimizi karşılayamadığından dolayı imzalamış olduğumuz 23.07.2020 tarihli ekmeklik un sözleşmesini

% 80 tamamladıktan sonra geri kalan kısmının tamamlanmasının mümkün olmayacağından dolayı…” şeklinde açıklama yaparak Şirketten sözleşmelerinin feshini talep etmişlerdir.

Şirket yüklenicilerin dilekçelerinde belirttikleri gerekçeleri uygun bularak, yüklenicilerin sözleşme kapsamında taahhüt ettikleri unun %80’ini tamamlamaları koşuluyla 04.11.2020 tarihinden geçerli olmak üzere sözleşmenin sona erdiğine ilişkin yüklenicilerle fesih protokolü imzalamıştır. Böylece, sözleşmeye bağlı olarak birinci yüklenicinin 20.000 un çuvalı, ikinci yüklenicinin ise 16.000 un çuvalı taahhüttü düzenlenen protokolle sonlandırılmıştır.

Yüklenicilerin buğday temini konusunda sıkıntı yaşadıklarını ve yükümlülüklerini yerine getiremeyeceklerini belirtmeleri, Şirket yetkililerinin de yüklenicilerin taleplerini olumlu karşılaması üzerine karşılıklı fesih protokolü imzalamıştır. Fakat fesih protokolünün imzalanmasından kısa bir süre sonra 16.11.2020 tarihinde tekrar aynı firmalar ile “Ekmeklik Buğday Un Alım Sözleşmeleri” imzalandığı görülmektedir.

Yapılan sözleşmeyle ilk yükleniciden 30.000 çuval ekmeklik buğday unu alındığı, bir çuval unun fiyatının ise KDV hariç 135 TL olarak belirlendiği görülmektedir. Sonrasında, yine aynı yükleniciyle 02.12.2020 tarihinde bir çuval ekmeklik buğday unun KDV hariç fiyatı 131 TL’den 30.000 çuval buğday unu alımına ilişkin farklı bir daha sözleşme imzalandığı görülmektedir.

İkinci yükleniciyle de benzer şekilde, 16.11.2020 tarihinde 25.000 çuval ekmeklik buğday un alım sözleşmesi yapılmıştır. Yapılan sözleşmede bir çuval unun fiyatı 135 TL olarak belirlenmiştir. Sonrasında, 01/12/2020 tarihinde bir çuval ekmeklik unun KDV hariç fiyatı 131 TL’den 20.000 çuval un alımına ilişkin başka sözleşmenin yapıldığı görülmektedir.

Sonuç olarak, yükleniciler un temininde sıkıntı yaşadıklarını ve sözleşmeleriyle taahhüt ettikleri un tedarikini sağlayamayacaklarını belirterek sözleşmelerini feshetmek istemişler, yüklenicilerin bu taleplerinin Şirket yetkilileri tarafından da uygun bulunması üzerine işin

%80'nin tamamlanmasıyla sözleşmeler karşılıklı anlaşılarak feshedilmiştir. Fakat sözleşmelerin feshedilmesine yönelik imzalanan protokolden kısa bir süre sonra, imzalanan yeni sözleşmelerle yerine getiremeyeceklerini belirttikleri yükümlülüklerinden daha fazla miktarda un teslim etme konusunda yüklenicilerin yeni taahhüt altına girdikleri görülmektedir. Şirket yetkilileri tarafından yüklenicilerin sundukları gerekçelerin makul görülerek kurulu sözleşmelerin feshedilmesi, sonrasında kısa süre içinde aynı yüklenicilerle yeni "ekmeklik buğday unu" sözleşmelerin imzalanması birbiryle tezatlık oluşturmaktadır.

Tablo 6:İlk Yükleniciyle Yapılan Ekmeklik Buğday Un Alım Sözleşmeleri

Tablo 7:İkinci Yükleniciyle Yapılan Ekmeklik Buğday Un Alım Sözleşmeleri

Şirket yetkilileri, fesih protokolünün gerekçesi olarak yüklenicilerin de dilekçesinde belirttiği, "buğday ununun piyasa şartlarındaki artışı, buğday ithalatının sadece devlette olmasını, firmaların TMO’dan yeterli buğday alamamalarını ve pandemi koşullarından kaynaklı sıkıntıları" göstermektedir. Ayrıca, 04.11.2020 tarihinde düzenlenen fesih protokolünün üzerinden kısa bir süre geçtikten sonra aynı firmalarla 16.11.2020 ve 02.12.2020 tarihinde yeni sözleşmelerin imzalanmasının hayatın olağan akışına uygun olduğunu ifade etmektedirler.

Fesih protokolünün gerekçesinde belirtilen buğday ununun piyasa fiyatının artması yükleniciyle ilgili bir konudur. Sözleşme imzalandıktan sonra, yüklenici taahhüt ettiği miktarda unu temin etmek için ticari anlaşmalar yaparak un fiyatlarında yaşanabilecek artış riskini ortadan kaldırabilirdi. Bu anlamda, yüklenicinin ticari hayat içinde aldığı risklerin olumlu- olumsuz sonuçlarını kendisinin taşıması gerekmektedir. Aksi halde, piyasa fiyatındaki artışlara istinaden yükleniciler tarafından sürekli fesih talepleri gelecek, ilgili firmayla yapılan fesih protokolleri emsal gösterilecektir.

Diğer taraftan, yüklenici TMO'dan veya iç piyasadan buğday temin edemiyorsa, diğer bir ifadeyle kusuru olmadan sözleşmedeki yükümlülüklerini ifa edemiyorsa yapılan protokolle yüklenicinin borcunun sona erdirilmesi hukuka uygundur. Fakat fesih protokolü imzalandıktan

kısa bir süre sonra aynı yüklenicilerle konusu aynı farklı sözleşmelerin imzalanması, belirtilen gerekçeyi ortadan kaldırmakta ve ticari hayatın olağan akışına da uygun düşmemektedir.

Şirket yetkilileri belirtilen gerekçelerle birlikte bundan sonraki uygulamalarda daha titiz hareket edileceğini belirtmiş olduklarından, müteakip denetimlerde yapılan uygulamalar izlenecektir.