Bursa Büyükşehir Belediyesi ve bağlı/ilgili kuruluşları ile yetki verilen kişilerce sunulan toplu taşıma hizmet bedellerine ilişkin bilet ücret ve tarifesinin, Belediye Meclisi kararı ile belirlenmesi yerine Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) kararıyla belirlendiği görülmüştür.

5216 sayılı Kanun’un “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinde; “f) …kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; … p) Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek. (Ek cümle: 16/5/2018- 7144/14 md.) Büyükşehir içindeki toplu taşıma hatlarıyla ilgili olarak; şehir merkezine olan uzaklık, nüfus ve hattı kullanan sayısı kriterleri esas alınarak tespit edilecek hatlarla ilgili toplu taşıma hizmetlerinin işlettirilmesine karar vermek.” denilerek bu görev ve yetkilerin büyükşehir belediyesinde olduğu belirtilmiştir. Kanun’un 12’nci maddesinde de, büyükşehir belediye meclisinin, büyükşehir belediyesinin karar organı olduğu ifade edilmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Meclisin görev ve yetkileri” 18’inci maddesinde ise, “f) Kanunlarda vergi, resim, harç ve katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek” yetki ve görevinin mecliste olduğu düzenlenmiştir.

Diğer yandan, 5216 sayılı Kanun’un “Ulaşım hizmetleri” başlıklı 9’uncu maddesinde, Büyükşehir içindeki kara, deniz, su, göl ve demiryolu üzerindeki her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla büyükşehir belediye başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, yönetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kuruluşları ile, Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonunun görevlendireceği ilgili odanın temsilcisinin katılacağı UKOME kurulacağı belirtildikten sonra, aynen; “Bu Kanun ile büyükşehir belediyesine verilen trafik hizmetlerini plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine ilişkin yetkiler ile büyükşehir sınırları dahilinde il trafik komisyonunun yetkileri ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılır. Ulaşım koordinasyon merkezi kararları, büyükşehir belediye başkanının onayı ile yürürlüğe girer…” denilmiştir.

Görüleceği gibi, ulaşım koordinasyon merkezlerine tanınan yetki, trafik ve toplu taşıma hizmetlerine ilişkin “plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine” ilişkindir.

Öte yandan 15.06.2006 tarihli 26199 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin “Görev ve yetkileri” başlıklı 18’inci maddesinde “ç) Kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; …” hükmü yer almaktadır. Ancak UKOME’nin kuruluşunu, görev ve yetkilerini belirleyen 5216 sayılı Kanun’da, toplu taşıma hakkında “bilet ücret ve tarifelerini” belirleme konusunda bırakılan veya devredilen bir yetki bulunmadığı halde, Yönetmelik ile bu şekilde bir yetki ve görev verilmesi mümkün değildir. Ayrıca UKOME kararları için getirilen yürürlüğe girme ve bağlayıcılıkla ilgili hükmün, Kanun’da belirtilen yetkilerin kullanılmasına ilişkin olduğu da açıktır.

Kamu İdaresi cevabında, Danıştay 8. Dairesinin 2015/11532E.-2016/198K. sayılı kararında, ilk derece mahkemesinin, uyuşmazlığa konu UKOME kararının (d) ve (e) bentlerinde "bölgesel devir bedeli" adı altında araç plaka değerlerini belirlemeye yönelik UKOME tarafından tesis edilen dava konusu işlemin yetki yönünden hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptaline karar verdiğini; ancak UKOME Yönetmeliği'nin 28'inci maddesinin 2' nci fıkrasına göre, devir ücretlerini belirleme yetkisinin UKOME'de olduğuna hükmederek, ilgili mahkemenin kararını iptal ettiğini, emsal yargı kararları kapsamında Bursa Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde toplu taşıma araçları için fiyat ve hatta devir ücreti belirleme yetkisinin UKOME Kurulunca kullanılmasında hukuka aykırılık bulunmadığını belirtmiştir.

Öncelikle, bulguda ele alınan konu devir ücreti (UKOME Yönetmeliği 28/2 maddesi) değil, bilet ücret ve tarifesini belirleme (5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu 7/f maddesi) yetkisidir. Danıştay davasında Belediye Meclisi ile UKOME arasında kanunla yönetmeliğin tezat düşmesinden kaynaklanan bir mevzu, uyuşmazlık konusu yapılmamakta, spesifik olarak devir bedelinin iade edilip edilmeyeceğine dair bir karar verilmektedir.

Karar organı olan Belediye Meclisine kanunla verilen bir yetkinin yönetmelik hükmüyle UKOME'ye kullandırılması hukuken uygun görünmemektedir. Ulaşım koordinasyon merkezlerine kanunen tanınan yetki, trafik ve toplu taşıma hizmetlerinin “plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine” ilişkindir. UKOME’ye tanınan yetkiler, Kanun’da açık ve

yoruma mahal vermeyecek şekilde sayıldığından, belirtilenlerin dışında Kanun’la verilmiş bir yetki söz konusu değildir.

Sonuç olarak, Anayasa’nın 123’üncü maddesindeki “kamu kurum ve kuruluşlarının yetki ve görevlerinin kanunla belirlenmesi ilkesi” gereğince, UKOME tarafından ücret ve tarifeler konusunda alınan kararın, belediye meclisine bir öneri mahiyetinde olduğu kabul edilerek, ücret ve tarifenin Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından karar altına alınmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir.