ESKİ’nin 2023 yılı mali tabloları ve eki belgelerinin incelenmesinde; İdare tarafından 2023 yılsonu itibariyle yağmur sularının uzaklaştırılması ve dere ıslahı işlemleri için yapılan toplam 24.330.813,17 TL tutarındaki harcamanın Büyükşehir Belediyesi ile ilgili diğer Belediyelerden tahsil edilemediği tespit edilmiştir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7'nci maddesi;

“Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları şunlardır: r) Su ve kanalizasyon hizmetlerini yürütmek, bunun için gerekli baraj ve diğer tesisleri kurmak, kurdurmak ve işletmek; derelerin ıslahını yapmak; kaynak suyu veya arıtma sonunda üretilen suları pazarlamak.

...” şeklindedir.

2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un Ek 5'inci maddesiyle bu Kanun’un diğer büyükşehir belediyelerinde de uygulanacağı belirtilmiş olup, “Görev ve yetkiler” başlıklı 2'nci maddesinde;

“İSKİ'nin görev ve yetkileri şunlardır:

…

b) Kullanılmış sular ile yağış sularının toplanması, yerleşim yerlerinden uzaklaştırılması ve zararsız bir biçimde boşaltma yerine ulaştırılması veya bu sulardan yeniden yararlanılması için abonelerden başlanarak bu suların toplanacakları veya bırakılacakları noktaya kadar her türlü tesisin etüt ve projesini yapmak veya yaptırmak; gerektiğinde bu projelere göre tesisleri kurmak ya da kurdurmak; kurulu olanları devralıp işletmek ve bunların bakım ve onarımını yapmak, yaptırmak ve gerekli yenilemelere girişmek,

...” hükmü yer almaktadır.

Yine aynı Kanun’un “Yağmur sularının uzaklaştırılması” başlıklı 25'inci maddesinde;

“Yağmur sularının uzaklaştırılması ile ilgili tesislerin yapılması veya bu tip tesislerin işletilmesi, gerekli harcamalar ilgili belediyelerce karşılanmak şartıyla İSKİ tarafından yerine getirilir. Bu tesislerin yapılması veya işletilmesine ilişkin harcamalar tarifelere dahil edilemez.” denilmektedir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15'inci maddesinin (e) bendi;

“ e) Müktesep haklar saklı kalmak üzere; içme, kullanma ve endüstri suyu sağlamak; atık su ve yağmur suyunun uzaklaştırılmasını sağlamak; bunlar için gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek; kaynak sularını işletmek veya işlettirmek.” şeklindedir.

Yukarıdaki hükümler birlikte değerlendirildiğinde; 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nda Büyükşehir Belediyelerine verilen görevler açıkça sayılmıştır. Buna göre, su ve kanalizasyon hizmetlerini yürütmek, bunun için gerekli baraj ve diğer tesisleri kurmak, kurdurmak ve işletmek; derelerin ıslahını yapmak; kaynak suyu veya arıtma sonunda üretilen suları pazarlamak büyükşehir belediyelerinin görevleri arasındadır.

Su ve kanalizasyon hizmetleri aboneler için ücret karşılığında yapılmakta ve bu hizmetten yararlananlar bunun bedelini ödemektedirler. Oysa yağmur suyunun uzaklaştırılmasına ilişkin harcamalar 2560 sayılı Kanun’a göre ilgili su ve kanalizasyon idaresi tarafından yapılmakta ancak buna ilişkin harcamalar tarifelere dahil edilememektedir. Bunun en önemli nedeni bir kamu hizmeti olan yağmur suyunun uzaklaştırılması işlerinin ilgili belediyenin görev ve sorumluluğu altında olmasıdır. Dolayısıyla yapılan bu harcamaların abonelere yüklenmemesinin gerektiği anlaşılmaktadır.

Su ve kanalizasyon hizmetlerinin tek merkezden yürütülmesinin önemli olmasından dolayı bunun sağlanabilmesi için büyükşehirlerde büyükşehir belediyesine bağlı su ve kanalizasyon idareleri kurulmuştur. Su ve kanalizasyon hizmetlerini yürütmek, dere ıslahını yapmak gibi görevler buna paralel olarak büyükşehir belediyelerine verilmiştir. Buna göre bağlı idarelerin yağmur suları ve dere ıslahı için yaptıkları harcamaları, ilgili belediyelerden tahsil etmesi gerekmektedir.

Ancak Kanun’da geçen “gerekli harcamaların ilgili belediyelerce karşılanacağına” ilişkin ibareden yapılan harcamaların büyükşehir belediyeleri mi yoksa sorumluluk sahası gözetilerek ilgili belediyelerden mi tahsil edileceği konusunda İdareler arasında tereddütler yaşanmaktadır.

Yağmur sularının uzaklaştırılması görevi ve bununla ilgili giderlerin karşılanması konusundaki Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulunun 2020/1824 esas numaralı ve 2020/3625 karar numaralı Kararı’nda;

“…5393 sayılı Kanun’un 15'inci maddesinin (e) bendi ile 2560 Sayılı Kanun’un 25'inci maddesinin birlikte uygulanarak, anılan hizmetin, büyükşehirlerde Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğünce yapılarak, bu hizmetle ilgili görevli olan ilgili belediyece harcamanın karşılanacağı yönündeki değerlendirme, söz konusu Kanunların lafzına ve amacına daha uygun olacaktır.

Bu durumda, 2560 sayılı Kanun’un 2'nci maddesinin (b) bendi uyarınca, büyükşehir kapsamında yağmur suyu uzaklaştırma görevi bulunan davalı idarece, anılan yağmur suyu hatlarının yapımından kaynaklanan harcamaların, 5393 sayılı Kanun’un 15'inci maddesiyle 2560 sayılı Kanun’un 25'inci maddesi uyarınca ilgili ilçe belediyesinden istenilmesine ilişkin işlemde hukuki aykırılık bulunmamaktadır…” denilmektedir.

İdari Dava Daireleri Genel Kurulu Kararı’ndan da anlaşılacağı üzere, yağmur sularının uzaklaştırılması için yapılan alt yapı tesisi işleri ve bu tesislerin işletilmesi ile ilgili harcama giderlerinin, sorumluluk sahası gözetilerek ilgili belediyeler tarafından karşılanması gerekmektedir.

İdare cevabında; bulgu konusu hususa ilişkin olarak toplam 12.453.193,68 TL tahsilat yapıldığını, diğer Belediyelerle tahsilat için yazışmaların yapıldığını ve sürecin titizlikle takip edildiğini ifade etmiştir.

Bu itibarla, yukarıda bahsedilen mevzuat hükümleri ile Danıştay Kararı çerçevesinde, yağmur suyu alt yapı tesisi yapılan alanların güzergâh bilgilerinin belediyeler sorumluluk sahası gözetilerek tespit edilmesi ve bu alt yapılar için 2023 yılsonu itibariyle yapılmış olan 24.330.813,17 TL tutarındaki harcamanın büyükşehir ile ilgili belediyelerden talep edilmesi gerekmektedir.