Karar Künyesi
İdare tarafından ihale edilen “Çöp Toplama, Nakli ve Kent Temizliği Araç Kiralama Hizmet Alım İşi”ne ilişkin olarak;
-Şartları oluşmadığı halde pazarlık usulü ile ihaleler yapıldığı,
-İhale komisyonu kararında belirlenen şartlardan farklı hükümlerle sözleşme imzalandığı,
-Bazı hakediş ödemelerinde fiyat farkı ek kesin teminatlarının eksik alındığı,
-Hakediş raporlarında usulüne uygun olmayan düzeltmelerin bulunduğu, Görülmüştür.
Şartları Oluşmadığı Halde Pazarlık Usulü ile İhaleler Yapılması
İdare tarafından ihale edilen, “Çöp Toplama, Nakli ve Kent Temizliği Araç Kiralama Hizmet Alım İşi” hizmet alım ihalesinin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinin (b) bendinde öngörülen şartlar oluşmadığı halde pazarlık usulü ile yapıldığı görülmüştür.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun "Temel ilkeler" başlıklı 5’inci maddesinde; “… Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Diğer ihale usulleri Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir.” hükmü yer almaktadır.
Kanun’un bu hükmüne göre, açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulü temel ihale usullerinden olup, pazarlık usulü istisnai bir ihale usulüdür ve sadece Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılmalıdır.
Kanun’un pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesinin şartlarını düzenleyen 21’inci maddesinin (b) bendinde; “Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması.” <span>denilmek suretiyle, bu bent gereğince pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesine ilişkin özel haller sayılmıştır.</span>
Kanun’un bu hükmünden de anlaşılacağı üzere, önceden beklenen ve bilinen olaylar ile yine önceden öngörülebilir ihtiyaçlar, yapım tekniği açısından özellik arz etmeyen veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği bulunmayan işlerin 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) fıkrası kapsamında değerlendirilmesi söz konusu olmayacaktır.
Bir durumun, 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendi açısından, “idarece öngörülemeyen olay” içerisinde değerlendirilebilmesi için; durumun idare tarafından “öngörülemez”, “olağan dışı” ve “idarenin iradesinden bağımsız” nitelikte olması gerekmektedir. Bunun yanında pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesi için diğer şartların yanında ihalenin ivedi olarak yapılmasının da zorunlu olması gerekmektedir. Bununla beraber, ihalenin ivedi olarak yapılması şartı tek başına yeterli olmayıp “ivedilik” Kanun’da belirtilen doğal afet, salgın hastalık, can veya mal kaybı gibi ani ve beklenmeyen ve idarenin önceden öngöremediği olayların ortaya çıkması gibi şartlara bağlanmıştır. Bir işin acilen yapımına idarece karar verildiği durumlarda Kanun’da belirtilen diğer şartlar mevcut değil ise, pazarlık usulü ile ihaleye çıkılması mümkün görülmemektedir.
Yapılan incelemede, “Çöp Toplama, Nakli ve Kent Temizliği Araç Kiralama Hizmet Alım İşi” hizmet alım ihalelerinin, aşağıda kronolojik sıraya göre açıklandığı üzere 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendinde belirtilen şartları oluşmadığı halde pazarlık usulüyle ihale edildiği ve sözleşmeye bağlandığı tespit edilmiştir.
-İdare tarafından 2019 yılında 01.10.2019-30.09.2022 tarihleri arasını kapsayacak şekilde üç yıl süreli “Çöp Toplama, Nakli ve Kent Temizliği Araç Kiralama Hizmet Alım İşi” ihalesi yapıldığı, bu ihalenin sözleşme süresinin bitmesinden 45 gün önce, aynı hizmet alım işi için tekrar açık ihaleye çıkılmak üzere, 17.08.2022 tarihinde ihale ilanı verildiği, ancak 80 araç için ihaleye çıkılan araç sayının 76’ya düşürülmesi gerekliliğinin ortaya çıkması ve bu durumun zeyilname ile düzeltilmesinin mümkün olmaması gerekçe gösterilerek açık ihalenin 13.09.2022 tarihinde iptal edildiği anlaşılmıştır. Açık ihalenin iptal edilmesi üzerine, hizmetin devamlılığı gerekçe gösterilerek söz konusu hizmet alım işi 01.10.2022-31.12.2022 tarihleri arasını kapsayacak şekilde 3 ay süreli olarak, 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendine göre şartları oluşmadığı halde pazarlık usulüyle ihale edilmiş ve sözleşmeye bağlanmıştır.
-Aynı iş için, 01.10.2022-31.12.2022 tarihleri arasında pazarlık usulüyle yapılan ihale devam ederken tekrar 01.01.2023-30.09.2024 tarihleri arasını kapsayacak şekilde açık ihale süreci başlatılmıştır. Süreç devam ederken ihaleye yapılan itiraz ve şikayetlerden bazıları zeyilname ile düzeltilerek ihale tarihi ötelenmiş, daha sonra devam eden itiraz ve şikayetlerden bazılarının düzeltici işlemle düzeltilememesi gerekçesiyle açık ihale iptal edilerek tekrar 01.01.2023-30.06.2023 tarihleri için 6 aylık pazarlık usulüyle hizmet alım ihalesi yapılmıştır.
-Aynı iş için, 01.01.2023-30.06.2023 tarihleri arasında 6 aylık pazarlık usulüyle yapılan hizmet alım ihalesi devam ederken tekrar 01.07.2023-30.09.2024 tarihleri arasını kapsayacak şekilde açık ihale süreci başlatılmıştır. 2023/482146 ihale kayıt numaralı “Beşiktaş İlçesi 01/07/2023-30/09/2024 Tarihleri Arası Çöp Toplama, Nakli ve Kent Temizliği Araç Kiralama İşi” için ihale dokümanları 15.05.2023 tarihinde hazırlanmış ve ihale tarihi olarak 15.06.2023 tarihi belirlenmiştir. Yine ihaleye yapılan itirazlardan bazıları için zeyilname düzenlenerek ihale tarihi 05.07.2023 tarihine ötelenmiştir. Açık ihale sürecinin tamamlanamamasından dolayı da aynı iş için hizmetin devamlılığı gerekçe gösterilerek 01.07.2023-31.07.2023 tarihleri arası 1 aylık süreyle 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendine göre pazarlık usulü ile ihale yapılmıştır.
-01.07.2023-31.07.2023 tarihleri arasında pazarlık usulüyle yapılan ihaleye, açık ihaleye ilişkin şikâyet sürecinin beklenmesi dolayısıyla sözleşme imzalama sürecinin tamamlanamayacağı gerekçesiyle, 06.08.2023 tarihine kadar 6 günlük süre uzatımı verilmiştir.
-07.08.2023 tarihinde açık ihaleye ilişkin sözleşmenin imzalanması planlanmış ancak ihaleye gelen itiraz ve şikayetler için Kamu İhale Kurumuna başvurulma ihtimaline karşın sözleşme imzalanmayarak açık ihale süreci tamamlanmamıştır. İdareye gelen itiraz ve şikayetler için Kamu İhale Kurumuna da başvurulma ihtimali gerekçe gösterilerek aynı iş için tekrar ve dördüncü kez 07.08.2023-31.08.2023 tarihleri arasını kapsayacak şekilde pazarlık usulü ile ihale yapılmıştır.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ve yapılan açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, idare tarafından ihtiyaçların tam ve doğru olarak zamanında tespit edilmesi ve buna göre ihale dokümanlarının hazırlanarak ihale süreçlerinin başlatılması gerekmektedir. İhale sürecine ilişkin olarak ortaya çıkması muhtemel olan itiraz ve şikayetlerin ve/veya önceden beklenen ve bilinen olaylar ile yine önceden öngörülebilir ihtiyaçların, idare tarafından “öngörülemez”, “olağan dışı” ve “idarenin iradesinden bağımsız” nitelikte bir olay olarak değerlendirilerek 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendine göre pazarlık usulüyle ihale edilmesi mümkün görülmemektedir. Nitekim yukarıda yer verilen alımların “öngörülemez”, “olağan dışı” ve “idarenin iradesinden bağımsız” niteliklere sahip olmadıkları açıktır. Dolayısıyla söz konusu hizmet alım işlerinin temel ihale usulleri tercih edilerek ihale edilmemesi ve 4734 sayılı Kanunu’nun 21’inci maddesinin (b) bendine göre gerekli şartlar oluşmadığı halde istisnai bir ihale usulü olan pazarlık usulü tercih edilerek ihale edilmesi, anılan madde hükümleri yanında Kanun’un 5’inci maddesinin birinci ve dördüncü fıkralarında yer alan ihale ilkelerine de aykırılık teşkil etmektedir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından özetle; açık ihale sürecinde idarenin ihtiyacında değişiklik olması durumu İdarece öngörülemez bir durum olarak değerlendirildiğinden hizmetin devamlılığı açısından 21/b pazarlık usulü ile ihale gerçekleştirildiği, bundan sonra yapılacak işler için ihtiyacın belirlenmesi konusunda hassasiyet gösterilerek pazarlık usulü ile ihale yapılmasının önüne geçileceği ifade edilmiştir.
Ancak yukarıda da belirtildiği üzere, İdare tarafından ihtiyaçların tam ve doğru olarak tespit edilmesi ve buna göre ihale dokümanlarının hazırlanarak ihale sürecinin başlatılması gerekmektedir. İhale sürecine ilişkin olarak ortaya çıkması muhtemel olan itiraz ve şikayetlerin ise, İdare tarafından “öngörülemez”, “olağan dışı” ve “idarenin iradesinden bağımsız” nitelikte bir olay olarak değerlendirilmesi mümkün görülmemektedir.
Sonuç olarak, kaynakların verimli kullanılması ve kamu yararının korunmasını sağlamak amacıyla gerekli şartlar oluşmadan ihalelerin istisnai bir usul olan pazarlık usulüne göre ihale edilmemesi, ihtiyaçların tam ve doğru olarak zamanında tespit edilmesi ve buna göre ihale dokümanlarının hazırlanarak alımların Kanun’un belirlemiş olduğu temel ihale usulleri ile gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
İhale Komisyonu Kararında Belirlenen İhale Bedelinden Farklı Bedelle Sözleşme İmzalanması
İdare tarafından ihale edilen 2023/482146 ihale kayıt numaralı “Beşiktaş İlçesi 01/07/2023-30/09/2024 Tarihleri Arası Çöp Toplama, Nakli ve Kent Temizliği Araç Kiralama İşi” hizmet alım ihalesinin ihale komisyonu kararında, ihalenin 195.786.970,00 TL bedelle ve
15 aylık sözleşme süresiyle ekonomik açıdan en avantajlı teklif veren firma üzerinde bırakılması kararlaştırılmasına rağmen sözleşmenin 169.681.980,00 TL bedelle ve 13 aylık sözleşme süresi üzerinden imzalandığı görülmüştür.
4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “İlkeler” başlıklı 4’üncü maddesinde;
“Bu Kanuna göre düzenlenecek sözleşmelerde, ihale dokümanında yer alan şartlara aykırı hükümlere yer verilemez.
Bu Kanunda belirtilen haller dışında sözleşme hükümlerinde değişiklik yapılamaz ve ek sözleşme düzenlenemez.
Bu Kanun kapsamında yapılan kamu sözleşmelerinin tarafları, sözleşme hükümlerinin uygulanmasında eşit hak ve yükümlülüklere sahiptir. İhale dokümanı ve sözleşme hükümlerinde bu prensibe aykırı maddelere yer verilemez. Kanunun yorum ve uygulanmasında bu prensip göz önünde bulundurulur.” hükmüne,
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde;
“Bu Kanunun uygulanmasında; …
İhale dokümanı: İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinde; isteklilere talimatları da içeren idari şartnameler ile yaptırılacak işin projesini de kapsayan teknik şartnameler, sözleşme tasarısı ve gerekli diğer belge ve bilgileri, …
ifade eder.” hükmüne yer verilmiştir.
4734 sayılı Kanun’un 27’nci maddesinde ise; “İhale dokümanında; isteklilere talimatları da içeren idari şartnameler ile yaptırılacak işin projesini de kapsayan teknik şartnameler, sözleşme tasarısı ve gerekli diğer belge ve bilgiler bulunur.” denilmekte ve aynı maddede idari şartnamede yer alması zorunlu hususlar sayılmaktadır. Bu hususlardan bir kısmının (işin süresi, gecikme cezası, avans verilip verilmeyeceği, fiyat farkı verilip verilmeyeceği, süre uzatımı, iş artış veya eksilişi, yapı denetimi, denetim, muayene ve kabul şartları gibi) sözleşmenin uygulanması aşamasına ilişkin olduğu anlaşılmaktadır.
Dolayısıyla idarenin sözleşme tasarısında yer vermediği bir hükme yüklenici ile akdettiği sözleşmede yer vermesi ya da sözleşme tasarısında düzenlediği bir hükmü imzalanan sözleşmede farklı sonuçlar verecek şekilde değiştirmesi mümkün olmayacaktır.
Diğer yandan, madde hükmündeki “…sözleşme imzalandıktan sonra...” ifadesinin mefhumu muhalifinden sözleşme imzalanmadan önceye ilişkin serbestlik sonucu çıkarılamayacaktır. İfadenin buna yönelik bir amacı bulunmamakta, bu hususun yukarıda geniş biçimde açıklandığı üzere ihale dokümanı ile sözleşme hükümlerinin birbirlerine uyumlu olması ilkesi çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Yapılan incelemede, İdare tarafından ihale edilen 2023/482146 ihale kayıt numaralı “Beşiktaş İlçesi 01/07/2023-30/09/2024 Tarihleri Arası Çöp Toplama, Nakli ve Kent Temizliği Araç Kiralama İşi” hizmet alım ihalesinin ihale komisyonu kararında, ihalenin 195.786.970,00 TL bedelle ve 15 aylık sözleşme süresiyle ekonomik açıdan en avantajlı teklif veren firma üzerinde bırakılması kararlaştırılmasına rağmen sözleşmenin 169.681.980,00 TL bedelle ve 13 aylık sözleşme süresi üzerinden imzalandığı tespit edilmiştir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından özetle; ihaleye yapılan şikayetler ve zeyilname düzenlenmeleri neticesinde sürecin aksamaya uğradığı ve işin başlangıcının 2 ay ötelenmesine neden olduğu, ihale mevzuatında belirtilen şikayet sürelerinin ihale sürecinin uzamasına sebep olabildiği ve bu süreler önceden tam olarak öngörülemediği için de sözleşmenin imzalanması ve dolayısıyla işin başlaması planlanan tarihten daha ileri bir tarihte gerçekleşebildiği, ihale dokümanında belirtilen işin süresinin kısalması nedeniyle bedelin güncellenerek ihale dokümanından farklı bir bedelle imzalandığı ifade edilmiştir.
Ancak yukarıda da belirtildiği üzere, İdarenin sözleşme tasarısında yer vermediği bir hükme yüklenici ile akdettiği sözleşmede yer vermesi ya da sözleşme tasarısında düzenlediği bir hükmü imzalanan sözleşmede farklı sonuçlar verecek şekilde değiştirmesi mümkün olmayacaktır. Nitekim bu husus 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “İlkeler” başlıklı 4’üncü maddesinde belirtilen “Bu Kanuna göre düzenlenecek sözleşmelerde, ihale dokümanında yer alan şartlara aykırı hükümlere yer verilemez.” ilkesine de aykırılık teşkil etmektedir.
Sonuç olarak, İdare ile ihale üzerinde bırakılan istekli arasında imzalanacak hizmet alımı ihale sözleşmesinin, ihale dokümanında yer alan hükümler çerçevesinde ihale dokümanına uyumlu olarak yapılması gerekmektedir. İşin süresinin ihale dokümanı arasında yer alan sözleşme tasarısında belirlenenden farklı olarak azaltılması veya istekliler tarafından ihaleye ilişkin verilen tekliflerden farklı bir tutar üzerinden sözleşme imzalanması, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 4’üncü maddesinde belirtilen ilkelere uygun olmayacaktır.
Bazı Hakediş Ödemelerinde Fiyat Farkı Ek Kesin Teminatlarının Eksik Alınması
İdare tarafından ihale edilen 2023/482146 ihale kayıt numaralı “Beşiktaş İlçesi 01/07/2023-30/09/2024 Tarihleri Arası Çöp Toplama, Nakli ve Kent Temizliği Araç Kiralama
İşi” hizmet alım ihalesi kapsamında ödediği bazı fiyat farklarından ek kesin teminatın eksik alındığı görülmüştür.
4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “Ek Kesin Teminat” başlıklı 12’nci maddesinde, fiyat farkı ödenmesi öngörülerek ihale edilen işlerde fiyat farkı olarak ödenecek bedelin, sözleşme bedelinde artış meydana gelmesi halinde bu artış tutarının % 6’sı oranında teminat olarak kabul edilen değerler üzerinden ek kesin teminat alınacağı, fiyat farkı olarak ödenecek bedel üzerinden hesaplanan ek kesin teminatın hakedişlerden kesinti yapılmak suretiyle de karşılanabileceği hüküm altına alınmıştır.
Yapılan incelemede, idarenin “Beşiktaş İlçesi 01/07/2023-30/09/2024 Tarihleri Arası Çöp Toplama, Nakli ve Kent Temizliği Araç Kiralama İşi” hizmet alım ihalesi kapsamında ödediği bazı fiyat farklarından ek kesin teminatın eksik hesaplandığı ve hakediş ödemelerinden fiyat farkı ek kesin teminatların eksik kesildiği tespit edilmiştir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından özetle; yüklenici firmadan 2024 yılı itibarıyla söz konusu fiyat farkı ek kesin teminatlarından eksik kalan ve işin devam eden kısmına ilişkin olarak teminat mektubu alındığı ifade edilmiştir.
Sonuç olarak, İdare tarafından ödenen fiyat farklarından 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 12’nci maddesinde belirtilen oranda ve usulde ek kesin teminat alınması veya hakedişlerden kesinti yapılmak suretiyle tahsil edilmesi gerekmektedir.
Hakediş Raporlarında Usulüne Uygun Olmayan Düzeltmelerin Bulunması
İdare tarafından ihale edilen 2023/482146 ihale kayıt numaralı “Beşiktaş İlçesi 01.07.2023-30.09.2024 Tarihleri Arası Çöp Toplama, Nakli ve Kent Temizliği Araç Kiralama İşi” hizmet alım ihalesi kapsamında düzenlenen hakediş raporlarında usulüne uygun olmayan düzeltmelerin bulunduğu görülmüştür.
Hizmet İşleri Genel Şartnamesi’nin “Hakediş ödemeleri” başlıklı 42’nci maddesinde;
“…
Hakediş raporlarının düzenlenmesi aşağıdaki esaslara göre yapılır. 1- Toplam Bedel Üzerinden Birim Fiyat Sözleşmelerde;
…
Hazırlanan ve iki tarafça imzalanmış bulunan geçici hakediş raporu, tahakkuk işlemi yapılıncaya kadar, yetkili makamlar tarafından düzeltilebilir. Ancak bu düzeltme sırasında eski rakam ve yazıların okunabilir şekilde çizilmiş olarak hakediş raporunda bulunması ve düzeltme yapan yetkililerin imzasını taşıması gereklidir. Ancak bu düzeltmeler yeniden sayfa düzenlemeyi gerektirecek ölçüde fazla ise, esas sayfa üzerinde düzeltmenin yapıldığına ilişkin açıklama bulunmak şartı ile, yeniden ayrı bir sayfa düzenlenip hakediş raporuna eklenir.
…” düzenlemesine yer verilmiştir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükmünden, hakediş raporlarında düzeltme yapılabileceği, ancak bu düzeltme sırasında eski rakam ve yazıların okunabilir şekilde çizilmiş olarak hakediş raporunda bulunması ve düzeltme yapan yetkililerin imzasını taşıması gerektiği, düzeltmelerin yeniden sayfa düzenlemeyi gerektirecek ölçüde fazla olması halinde ise, esas sayfa üzerinde düzeltmenin yapıldığına ilişkin açıklama bulunmak şartı ile, yeniden ayrı bir sayfa düzenlenip hakediş raporuna eklenmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Yapılan incelemede, İdare tarafından ihale edilen 2023/482146 ihale kayıt numaralı “Beşiktaş İlçesi 01/07/2023-30/09/2024 Tarihleri Arası Çöp Toplama, Nakli ve Kent Temizliği Araç Kiralama İşi” hizmet alım ihalesi kapsamında düzenlenen hakediş raporlarında rakam ve yazıların üzerlerinin çizilerek yeni rakamlar ve yazıların el yazısıyla yazıldığı ve düzeltme yapan yetkililerin imzasının bulunmadığı, bazı hakediş raporlarında düzeltmelerin yeniden sayfa düzenlemeyi gerektirecek ölçüde fazla olduğu ve yeniden ayrı bir sayfa düzenlenmediği tespit edilmiştir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından özetle; söz konusu ihalenin 2 no.lu hakedişinde hizmet işleri kabul belgesinde sehven yanlış yazılan tarihin düzeltildiği, yapılan işler listesinde ise sehven yanlış yazılan hakediş numarasının, 3 no.lu hakedişinde yapılan işler listesinde ise sehven yanlış yazılan hakediş numarasının düzeltildiğinin tespit edildiği, söz konusu düzeltmelerin hakediş ödeme tutarlarını etkilemediği, bundan sonra yapılacak hakediş işlerinde hassasiyet gösterilerek bu tarz düzeltmelerin önüne geçileceği ifade edilmiştir.
Ancak yukarıda da belirtildiği üzere, İdarenin söz konusu iş kapsamında düzenlediği hakedişlerin incelenmesinde, idarenin belirttiği düzeltmeler dışında, 1 no.lu hakediş raporunda rakam ve yazıların üzerlerinin çizilerek yeni rakamlar ve yazıların el yazısıyla yazıldığı ve düzeltme yapan yetkililerin imzasının bulunmadığı, 3 no.lu hakediş raporunun fiyat farkı hesaplama tablosunda rakamların üzerlerinin çizilerek yeni rakamların yazıldığı ve düzeltme yapan yetkililerin imzasının bulunmadığı, bu hakedişlerde yapılan düzeltmelerin yeniden sayfa düzenlemeyi gerektirecek ölçüde fazla olduğu ve yeniden ayrı bir sayfa düzenlenmediği anlaşılmıştır.
Sonuç olarak, İdare tarafından düzenlenen hakediş raporlarının usulüne uygun olarak düzenlenmesi ve bu raporlarda yapılacak düzeltmelerin mevzuatta belirtildiği şekilde yapılması gerekmektedir.