İdare tarafından, 2020/598444 ihale kayıt numaralı “Yol, Bakım ve Onarım Hizmetlerinde Çalıştırılmak Üzere Araç Kiralama Hizmet Alım İşi” ihalesinin 2020 yılında gereksiz yere iptal edildiği ve 2021/31390 ihale kayıt numaralı “Yol, Bakım ve Onarım Hizmetlerinde Çalıştırılmak Üzere Araç Kiralama Hizmet Alım İşi” ihalesinde iş deneyim

belgesinin ihale tarihinde yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre hatalı değerlendirilmesi sonucunda ihalenin daha yüksek teklif veren isteklinin üzerine bırakıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde İdarelerin, bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu düzenlenmiştir.

Mezkûr Kanun’un “İhaleye katılımda yeterlik kuralları” başlıklı 10’uncu maddesinde, “İstekli tarafından kamu veya özel sektöre bedel içeren bir sözleşme kapsamında taahhüt edilen ihale konusu iş veya benzer işlere ilişkin olarak;

…

1. Son beş yıl içinde kabul işlemleri tamamlanan mal ve hizmet alımlarına ilişkin deneyimi gösteren belgeler,” hükmü yer alırken, Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 3’üncü maddesinde benzer iş; ihale konusu iş veya işin bölümleriyle nitelik ve büyüklük bakımından benzerlik gösteren, aynı veya benzer usullerle gerçekleştirilen, teçhizat, ekipman, mali güç ve uzmanlık ile personel ve organizasyon gerekleri bakımından benzer özellik taşıyan işler olarak tanımlanmıştır.

Yönetmelik’in “İş deneyim belgesi düzenlenemeyen hallerde iş deneyimini gösteren diğer belgeler ve bu belgelerde aranacak kriterler” başlıklı 47’nci maddesinde;

“(1) Gerçek kişilere veya iş deneyim belgesi düzenlemeye yetkili olmayan her türlü kurum ve kuruluşa bedel içeren tek bir sözleşmeye dayalı olarak gerçekleştirilen işlerde, iş deneyim belgesi düzenlenemez. Bu durumda, bitirilen işlere ilişkin iş deneyiminin belgelendirilmesinde aşağıdaki esaslar uygulanır:

(a) (Değişik: 16/3/2011–27876 R.G./11.md.) Yurtdışında gerçekleştirilen işler hariç bu madde kapsamında yer alan işlerde; sözleşme ve bu sözleşmenin uygulanmasına ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanununun ilgili hükümleri çerçevesinde düzenlenen; fatura örnekleri veya bu örneklerin noter, (Ek ibare: 12/06/2015-29384 R.G./ 1. md.; mülga ibare: 13/06/2019- 30800 R.G./8. md., yürürlük: 23/06/2019) yeminli mali müşavir, serbest muhasebeci mali müşavir veya vergi dairesi onaylı suretleri veya serbest meslek makbuzu nüshaları ya da bu nüshaların noter, yeminli mali müşavir, serbest muhasebeci mali müşavir veya vergi dairesi

onaylı suretleri, personel çalıştırılan işlerde ise bu belgelere ek olarak o işe ait sözleşme kapsamında personel çalıştırıldığını gösteren Sosyal Güvenlik Kurumu internet sayfası üzerinden düzenlenmiş ve idarece teyidi yapılabilen belgeler, iş deneyimini gösteren belgelerdir. Aday veya istekli, iş deneyimini gösteren bu belgeleri başvuru veya teklifi kapsamında sunar. Bu maddede belirtilen işler için iş deneyim belgesi düzenlenmiş olsa bile, ihale komisyonunca dikkate alınamaz.” ifadelerine yer verilmiştir. Buna göre, iş deneyim belgesi düzenlemeye yetkili olmayan her türlü kurum ve kuruluşa yapılan hizmet alımlarında, sözleşme ve bu sözleşme çerçevesinde 213 sayılı Kanun hükümlerine göre düzenlenen fatura örnekleri iş deneyiminin belgelendirilmesine esas alınabilecektir.

08.12.2020 tarihinde yapılan 2020/598444 ihale kayıt numaralı “Yol, Bakım ve Onarım Hizmetlerinde Çalıştırılmak Üzere Araç Kiralama Hizmet Alım İşi” ihalesi, harcama yetkilisi tarafından ihtiyaç listesindeki değişiklik nedeni ile harcama yetkilisi tarafından iptal edilmiş, sonrasında 3 aylık pazarlık usulü ihale yapılarak hizmet alımı gerçekleştirilmiş ve son olarak 2021/31390 ihale kayıt numaralı “Yol, Bakım Ve Onarım Hizmetlerinde Çalıştırılmak Üzere Araç Kiralama Hizmet Alım İşi” ihalesi 16.02.2021 tarihinde yapılmıştır.

Öncelikle, ihtiyaçlardaki değişiklikler nedeni ile iptal edilen 2020/598444 ihale kayıt numaralı hizmet alımı ihalesi ile 2021/31390 ihale kayıt numaralı hizmet alımı ihalesindeki çalıştırılacak araç listeleri karşılaştırıldığında sadece bir adet istenen “Ekskavatör (Paletli İş Makinası- Operatör Hariç - Yakıt Dâhil)” iş kaleminin farklı olduğu görülmektedir. Söz konusu aracın adedi, iş kapsamında çalıştırıldığı gün sayısı ve sözleşme bedelindeki payı düşünüldüğünde (31.03.2022 tarihli 11 no.lu hakediş raporuna göre 125 gün çalıştırılmış ve 125.000,00 TL tutarında ödeme yapılmıştır.) 2020/598444 ihale kayıt numaralı hizmet alımı ihalesinin iptaline gerekçe oluşturacak önemde olmadığı, ilave iş kapsamında bittabi yaptırılabileceği aşikârdır.

16.02.2021 tarihinde yapılan 2021/31390 ihale kayıt numaralı “Yol, Bakım ve Onarım Hizmetlerinde Çalıştırılmak Üzere Araç Kiralama Hizmet Alım İşi” ihalesinde ise ihale üzerinde bırakılan istekliden daha düşük tutarda teklif veren isteklinin teklifi, iş deneyimini belgelendirmek için sunduğu sözleşmede otobüs bulunmamasına rağmen faturalarda otobüs çalıştırıldığının beyan edilmesi, sözleşmenin noter onaysız olması ve sözleşmeye ait damga vergisi ödemesinin bulunmaması gerekçeleri ile değerlendirme dışı bırakılmıştır.

Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin ihale tarihindeki 47’nci maddesine göre, iş deneyim belgesi düzenlemeye yetkili olmayan her türlü kurum ve kuruluşa yapılan

hizmet alımlarında, sözleşme ve bu sözleşme çerçevesinde 213 sayılı Kanun hükümlerine göre düzenlenen fatura örneklerinin iş deneyiminin belgelendirilmesinde yeterli olacağı açıktır. İhale tarihindeki mevzuat hükmünde sözleşmelerde noter onayı ya da damga vergisi sorgulaması yapılmasının öngörülmediği halde, İdarenin bu sebeplerle daha düşük teklif veren istekliyi ihale dışı bırakması amacını aşan bir uygulama olduğu gibi İdarenin menfaatlerinin de aleyhine olmuştur.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine İdare tarafından;

-4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 40’ıncı maddesinin altıncı fıkrasında “İhale yetkilisi, karar tarihini izleyen en geç beş iş günü içinde ihale kararını onaylar veya gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle iptal eder.” ifadelerine yer verildiği, 2020/598444 kayıt numaralı ihalenin, ihtiyaç listesinde değişiklik olması (gereksinim duyulan araç sayısını 34 adetten 31 adede düşürülmesi), iş kalemleri içerisinde Ekskavatör (Paletli İş Makinası-Operatör hariç- Yakıt Dâhil) bulunmaması ve bu makinaya acil ihtiyaç duyulması nedeniyle iş eksilişi ve iş artışı kapsamında sonuçlandırılamayacak değişiklik gerektirdiğinden ihale yetkilisi tarafından iptal edildiği,

-Hizmet Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 50’nci maddesinin birinci fıkrasında ihale komisyonunun, aday veya isteklilerce sunulan iş deneyimini gösteren belgelerde tereddüt duyulan hususlara ilişkin gerekli incelemeyi yapmaya yetkili olduğu, teklifi değerlendirme dışı bırakılan isteklinin iş deneyim belgesi olarak sunmuş olduğu sözleşmede otobüs çalıştırılmasına ilişkin birim fiyat ve miktarlarının olmadığı bu nedenle otobüs iş kaleminin toplam sözleşme tutarındaki oranının bilinemediği, sözleşmeye ait damga vergisi sorgulamasının yapıldığı ve damga vergisinin ödenmediğinin ilgili vergi dairelerince İdareye bildirildiği, bu nedenlerle iş bitirme belgesinin gerçekliği ile ilgili tereddüde düşüldüğü ve teklifin değerlendirme dışı bırakıldığı, firma tarafından Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayette bulunulmadığı, 20.06.2021 tarihli ve 31517 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’in 2’nci maddesi ile, Yönetmelik’in 47’nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde yer alan “ya da bu nüshaların noter, yeminli mali müşavir, serbest muhasebeci mali müşavir veya vergi dairesi onaylı suretleri” ibaresinden sonra gelmek üzere “ile sözleşmeye ait damga vergisinin ihale ilan tarihi itibarıyla ödendiğine ilişkin belgeler” ibaresinin eklendiği ve bu değişikliğin ihale komisyonu kararını destekler nitelikte olduğu,

İfade edilmiştir.

İdare tarafından 2020/598444 kayıt numaralı “Yol, Bakım ve Onarım Hizmetlerinde Çalıştırılmak Üzere Araç Kiralama Hizmet Alım İşi” ihalesinin ihtiyaç listesinde değişiklik olması, iş kalemleri içerisinde Ekskavatör (Paletli İş Makinası-Operatör hariç- Yakıt Dâhil) bulunmaması ve bu araca acil ihtiyaç duyulması nedeniyle iptal edilmesi gerekçeleri kabul edilebilir değildir. Zira iptal edilen ihale sonrasında, hizmetlerin aksamaması için üç aylık (işin süresi 01.01.2021-31.12.2021) pazarlık usulü ile 2020/704596 kayıt numaralı “Yol, Bakım ve Onarım Hizmetlerinde Çalıştırılmak Üzere Araç Kiralama Hizmet Alım İşi” ihalesi yapılmış olup bu ihalede de Ekskavatör (Paletli İş Makinası-Operatör hariç- Yakıt Dâhil) iş kalemleri arasında bulunmamaktadır. 2021/31390 ihale kayıt numaralı “Yol, Bakım Ve Onarım Hizmetlerinde Çalıştırılmak Üzere Araç Kiralama Hizmet Alım İşi” ihalesinde ise Nisan ayı boyunca söz konusu araç çalıştırılmamıştır. Belirtilen nedenlerle, “Ekskavatör” aracının, İdare için 2020/598444 kayıt numaralı ihalenin iptalini gerektirecek mahiyette acil olmadığı kolayca anlaşılmaktadır. Ayrıca, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen araç kiralama hizmet alımında ihtiyaç duyulan araç üç adet azaldığı için ihale iptal edilmesi de kabul edilebilir bir gerekçe olmaktan uzaktır.

Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nde yapılan benzer iş tanımı dikkate alındığında, ihale konusu iş veya işin bölümleriyle nitelik bakımından benzerlik göstermesi, aynı veya benzer usullerle gerçekleştirilmesi, teçhizat, ekipman, mali güç ve uzmanlık ile personel ve organizasyon gerekleri bakımından benzer nitelikte olan işlerden edinilen iş deneyim belgelerinin kabul edilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır. İhale kapsamında istenen araçların ve işin özelliklerine bakıldığında, teklifi değerlendirme dışı bırakılan firmanın iş deneyim belgesi olarak sunduğu belgelerden otobüs iş kaleminin sözleşme tutarındaki payının tespitine ve bu tutarın ayrıştırılmasına gerek yoktur. Aksi bir uygulama benzer iş mefhumunun dar yorumlanmasına sebep olacaktır.

20.06.2021 tarihli ve 31517 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 47’nci maddesine eklenen, iş deneyim belgesi olarak sunulan sözleşmelerde damga vergisinin ihale ilan tarihi itibarıyla ödendiği gösteren belgelerin istenmesine ilişkin düzenleme, 2021/31390 ihale kayıt numaralı “Yol, Bakım Ve Onarım Hizmetlerinde Çalıştırılmak Üzere Araç Kiralama Hizmet Alım İşi”nin ihale tarihi olan 16.02.2021’de mevcut değildir. İhale komisyonu kararını verir iken ihale tarihinde yürürlükte olan mevzuat hükümlerini göz önünde bulundurmakla yükümlüdür. Kaldı ki sözleşmeye ait damga vergisinin ödenmemesi sözleşmenin hukuki yönden geçerliliğini etkilememektedir. Damga vergisinin ödenmemesinin yaptırımı, verginin mükellefi veya sorumlusu tarafından

gecikme faizli ve cezalı ödenmesidir. Ancak ihale komisyonu amacını aşan bir değerlendirmede bulunarak ihale üzerinde bırakılan yükleniciden daha düşük tutarda teklif veren istekliyi değerlendirme dışı bırakmıştır.

Sonuç olarak, İdare, ihale süreçlerinin tüm aşamalarında 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerine uygun olarak iş ve işlemler yapmakla yükümlüdür. Haklı bir gerekçe olmadan iptal edilen ihale kararı ve iş deneyim belgesinin ihale tarihinde yürürlükte olan mevzuat hükümlerinin dışında değerlendirilmesi, ihalelerde saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenirlilik, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması ilkelerine aykırılık teşkil etmiştir.