Karar Künyesi
Üniversitenin mülkiyetinde ve üniversiteye tahsisli hazine taşınmazlarının kiralama işlemlerinde hatalı uygulamaların olduğu tespit edilmiştir.
Üniversite bünyesinde bulunan taşınmazların kiralanması ve yönetilmesine ilişkin işlemler, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmelik ve 300 sıra numaralı Milli Emlak Genel Tebliği hükümleri çerçevesinde yürütülmektedir.
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun "Tarihi ve Bedii Değeri Olmayan Taşınmaz Mallarla İlgili İşlemler" başlıklı 74'üncü maddesinde " Tarihi ve bedii değeri olanlar hariç Hazinenin özel mülkiyetindeki yerlerin satışı, kiraya verilmesi, trampası ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiraya verilmesi, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi esasları Maliye Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikte belirlenir” denilmektedir. Bu hükme istinaden çıkarılan ve 19.06.2007 tarih ve 26557 sayılı Resmi Gazete ‘de yayımlanarak yürürlüğe giren Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmelik'in "Tahsisli ve kiralanmış yerlerdeki işlemler " başlıklı 70'inci maddesinin beşinci fıkrasında "Bakanlık, bu taşınmazların üçüncü kişilere kiraya verilmesine ilişkin olarak adına tahsis yapılan İdarelerle protokol yapmaya yetkilidir" denilmektedir.
Bu yetkiye dayanılarak İzmir Valiliği (Defterdarlık) ile Dokuz Eylül Üniversitesi arasında 27.10.2010 tarihli bir Protokol imzalanmış ve söz konusu Protokol çerçevesinde Hazine tarafından Üniversiteye tahsis edilen taşınmazların bir kısmı kiraya verilmiştir.
Aynı zamanda 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun 23.07.2004 tarih ve 5217 sayılı Kanunla eklenen Ek 25'inci maddesine göre; Hazine taşınmazlarının Üniversite tarafından eğitim, sağlık ve sosyal amaçlı olarak kiraya verilmesinden doğan gelirler, üniversite bütçesine gelir olarak kaydedilmektedir.
Belirtilen hükümlere rağmen, Üniversite tarafından kiraya verilen taşınmazlara ilişkin kira dosyalarının incelenmesinde; tespit edilen mevzuata aykırılıkların bazıları şunlardır.
Tahsisli taşınmazların bazı kısımlarının, (Tınaztepe Kampüsü ve bağlı birimlerinde bulunan “Reklam Pano Yerleri” ile Billboardlar ) anılan Protokol’e ve 2547 sayılı Kanun’un ek 25’inci maddesine aykırı olarak, reklam amaçlı kiraya verildiği tespit edilmiştir. Reklam panosu
yerlerinin kiralanması, eğitim, sağlık ve sosyal amaç içermediğinden, kiralama işlemlerinde İzmir Defterdarlığı yetkilidir. Üniversite yetkisi dışında bir kiralama işlemi yapmıştır.
Kiraya verilen taşınmazların emsal kira bedellerinin tespitinde mevzuata aykırı işlem tesis edildiği görülmüştür.
Dokuz Eylül Üniversitesi Yerleşkelerinde bulunan muhtelif büyüklüklerdeki kafeterya, kırtasiye ve halı saha gibi kiralanabilir ünitelerin 2886 sayılı Devlet İhale Kanununda belirtilen usule aykırı olarak emsal kira bedeli tespiti yapmak suretiyle kiraya verildiği tespit edilmiştir.
DEÜ Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı (SKSDB) bünyesinde oluşturulan bedel tespit komisyonu tarafından düzenlenen “Büfe, Kantin, Çayocağı Gibi Yerlere Ait Tespit ve Tahmin Edilen Kira Bedeli Hesap Tutanağı’ndan; Tahmini Kira Bedeli Tespit Komisyonunun bu çalışmayı yaparken 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun emsal kira bedeli ile ilgili düzenlemenin yapıldığı 73 üncü maddesinin baz alındığı, bu çerçevede; kiraya verilecek taşınmazın cari yıl emlak vergisi asgari m² birim değerinin % 5’inin kiralanan alanın m² si ile çarpılarak yıllık kira bedelinin tespit edildiği anlaşılmıştır.
Oysa; 193 sayılı Kanunun “Emsal kira bedelinin tespiti” başlıklı 73'üncü maddesinin 2'nci fıkrasında hangi hallerde emsal kira bedeli esasının uygulanmayacağı 4 bent halinde sayılmıştır. Buna göre; genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda bu hükmün uygulanmayacağı açıkça ifade edilmiştir.
Diğer taraftan; kamuya ait taşınmazların kiralama işlemleri 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 74 üncü maddesi kapsamında yapılmakta olup, söz konusu Yasanın “Tahmin edilen bedelin tespiti” başlıklı 9'uncu maddesinde tahmin edilen bedelin, idarelerce tespit edileceği veya ettirileceği, işin özelliğine göre gerektiğinde bu bedelin veya bu bedelin hesabında kullanılacak fiyatların belediye, ticaret odası, sanayi odası, borsa gibi kuruluşlardan veya bilirkişilerden soruşturulacağı, bu bedelin gerektiğinde ihale komisyonlarınca tahkik ettirileceği hüküm altına alınmıştır.
Yukarıdaki mevzuat hükümleri göz önüne alındığında; DEÜ İMİDB tarafından yapılan kiralamaların tamamına ait emsal kira bedellerinin 2886 sayılı Yasanın 9'uncu maddesinde belirlenen usul çerçevesinde belirlenmesi gerekirken 193 sayılı Yasanın 73'üncü maddesinde yapılan düzenlemeye göre belirlenmesinin mevzuata uygun olmadığı değerlendirilmiştir.
Sözleşme süreleri dolduktan sonra ihale veya sözleşme yenileme işlemlerinin zamanında yapılmadığı kiralamaların da olduğu görülmüştür. (İnciraltı Yerleşkesi Tıp Fakültesi ve Hemşirelik Fakültesi fotokopi odaları, Tıp Fakültesi kuaför dükkanı, Tınaztepe Yerleşkesi Mühendislik Fakültesi, Fen Edebiyat Fakültesi fotokopi odaları ve kantinleri vb.)
Oysa Kurumun, teknik şartnameleri hazırlayarak, sözleşme süreleri dolmadan önce ilan etmesi, teklif sahiplerine yeterli zamanı tanıması, sözleşme yenilenecek ise süre dolmadan yeni sözleşmenin imzalanması gerekmektedir.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun "Hesap verme sorumluluğu" başlıklı 8'inci maddesinde aynen "Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır" denilmektedir.
Yine aynı Kanun'un Üst yöneticiler başlıklı 11'inci maddesinin ikinci fıkrası "Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve bu Kanunda belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar" hükmünü içermektedir.
Yukarıda yer alan mevzuat hükümlerine göre her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından, üst yöneticiler de kaynakların etkin, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesini sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımını önlemekten sorumludurlar. Bu nedenlerle kiralama işlemlerindeki hatalı uygulamaların giderilmesi için gerekli önlemlerin alınmasının uygun olacağı değerlendirilmiştir.