İdarenin planlanan yapım işlerinin projelendirilmesi sonucunda tamamlanan bazı projelerin herhangi bir yapım işi kapsamında değerlendirilmediği ve dolayısıyla âtıl bırakıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesine göre;

-Ön proje; belli bir yapının kesin ihtiyaç programına göre; gerekli arazi ve zemin araştırmaları yapılmadan, bilgilerin hâlihazır haritalardan alındığı, çevresel etki değerlendirme ve fizibilite raporları dâhil elde edilen verilere dayanılarak hazırlanan plân, kesit, görünüş ve profillerin belirtildiği bir veya birkaç çözümü içeren projeyi,

-Kesin proje; belli bir yapının onaylanmış ön projesine göre; mümkün olan arazi ve zemin araştırmaları yapılmış olan, yapı elemanlarının ölçülendirilip boyutlandırıldığı, inşaat sistem ve gereçleri ile teknik özelliklerinin belirtildiği projeyi,

-Uygulama projesi; belli bir yapının onaylanmış kesin projesine göre yapının her türlü ayrıntısının belirtildiği projeyi ifade etmektedir.

Aynı Kanun’un “İhale ve ön yeterlik dokümanının içeriği ve idari şartnamede yer alması zorunlu hususlar” başlıklı 27’nci maddesine göre, ihale veya ön yeterlik dokümanında yaptırılacak işin projesini de kapsayan teknik şartnamelerin bulunması zorunludur.

Aynı Kanun’un “İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar” başlıklı 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde; yapım işlerinde arsa temin edilmeden, mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmadan ve uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamayacağı hüküm altına alınmakla birlikte ön veya kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabilecek istisnai haller de sayılmıştır.

Projelendirme ise İdarenin personeli tarafından yapılabileceği gibi danışmanlık hizmet alım ihalesi yoluyla da danışmanlık hizmet sunucularına da yaptırılabilir. Danışmanlık hizmet alımlarına, Kanun’un 48’inci maddesinde yer verilmiş olup ayrıca konu, Danışmanlık Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği ile detaylandırılmıştır.

Bu hükümlerden anlaşılmaktadır ki yapım işlerinde proje olmadan ihaleye çıkılamamaktadır ve bir projenin hazırlatılma amacı ise ilgili yapım işinin temelini oluşturmaktır.

Yapılan incelemelerde, Etüt ve Projeler Daire Başkanlığı tarafından yapılan proje hizmet alımı suretiyle hazırlatılan çok sayıda projenin uygulamacı birimler tarafından kullanılmadığı, yapım işi aşamasına geçirilmediği tespit edilmiştir.

Bu kapsamında yürütülen çalışmaya göre, 2012-2023 yılları arasında uygulamacı birim olarak ilgili şube müdürlüklerine havale edilen 1.307 projeden 646 adedinin herhangi bir yapım işi ihalesine bağlanmadığı anlaşılmıştır.

Projelendirme işleminin tek başına sonuç doğurmadığı, yapım işlerinin öncelikli aşamalarından biri olduğu düşünüldüğünde yapımına başlanmayacak işler için proje hizmet alımı yapılmamalıdır. Bazı durumlarda fikir projelerinde veya projelendirme sırasında etüt çalışmalarında yapımın gerçekleştirilemeyeceği görülebilir ancak projenin tamamlanması halinde yapım işin yapılabileceği sonucu ortaya çıkmaktadır. Nitekim projelerin atıl kalma ihtimalinin asgari seviyede tutulması için önce planlamanın doğru ve tam yapılması gerekmektedir.

Ayrıca İdare bünyesinde “Proje Uygulama Takibi” adında bir sistemin mevcut olduğu, bu sistemin aktif kullanımı sağlanırsa proje çalışmaları ve bu projelere bağlanan yapım işlerinin aşama aşama takip edilebileceği ancak ilgili birimler tarafından bahsi geçen sistemin yeterli düzeyde kullanılmaması sebebiyle güncel olarak hangi projelerin mevcut olduğu, proje hazırlama veya yapım işlerinin hangi safhada olduğu bilgisi tam olarak elde edilemediği görülmüştür. Bu sebeple projelerin atıl kalmasının yanı sıra İdare tarafından aynı projenin tekrar hazırlatılması riski doğmaktadır. Sistemin aktif ve doğru kullanımının sağlanması halinde projelerin takibi hem idare personeli hem de iç ve dış denetim için faydalı olacaktır.

Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine İdare tarafından, bulguda bahsi geçen projelerin birçoğunun mülkiyet değişikliği, plan tadilatı sürelerinin uzaması ve işgal vb. nedenlerle mahkeme süreçlerinin devam etmesi veya tabi oldukları yönetmeliklerin değişmesi sonucu geçerliliğini yitirmesi nedeniyle kullanılmadığı ifade edilmiştir. Ancak belirtilen sebeplerle kullanılmadığı anlaşılan projeler bulguya dahil edilmemiştir. Temel olarak bulguda bahsi geçen hususun planlama eksikliği sonucunda ortaya çıktığı tespit edilmiştir.

Sonuç olarak, daha sağlıklı bir planlama sürecinden geçilerek danışmanlık hizmet alımı suretiyle proje edinilmesi gerekmektedir.