Belediye işlemleri üzerinde yapılan incelemelerde, iç denetim biriminin etkin olmadığı, 6 adet iç denetçi kadrosu ihdas edilmesine rağmen yalnızca 1 adet kadronun dolu olduğu, 2021 yılı içerisinde hazırlanmış bir iç denetim programı olmadığı, yıl içerisinde ve önceki yıllarda iç denetçinin çalıştırılmadığı görülmüştür.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “İç denetim” başlıklı 63’üncü maddesine göre “İç denetim, kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir. Bu faaliyetler, idarelerin yönetim ve kontrol yapıları ile malî işlemlerinin risk yönetimi, yönetim ve kontrol süreçlerinin etkinliğini değerlendirmek ve geliştirmek yönünde sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla ve genel kabul görmüş standartlara uygun olarak gerçekleştirilir.

(Düzenleme ikinci fıkra: 22/12/2005-5436/10 md.) İç denetim, iç denetçiler tarafından yapılır. (Ek cümle: 22/12/2005-5436/10 md.) Kamu idarelerinin yapısı ve personel sayısı dikkate alınmak suretiyle, İç Denetim Koordinasyon Kurulunun uygun görüşü üzerine, doğrudan üst yöneticiye bağlı iç denetim birimi başkanlıkları kurulabilir.” denilmektedir.

Yine aynı Kanun’un “İç denetçinin görevleri” başlıklı 64’üncü maddesinde:

“Kamu idarelerinin yıllık iç denetim programı üst yöneticinin önerileri de dikkate alınarak iç denetçiler tarafından hazırlanır ve üst yönetici tarafından onaylanır.

İç denetçi, aşağıda belirtilen görevleri yerine getirir:

1. Nesnel risk analizlerine dayanarak kamu idarelerinin yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmek.

2. Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması bakımından incelemeler yapmak ve önerilerde bulunmak.

3. Harcama sonrasında yasal uygunluk denetimi yapmak.

   
   

4. İdarenin harcamalarının, malî işlemlere ilişkin karar ve tasarruflarının, amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek.

5. Malî yönetim ve kontrol süreçlerinin sistem denetimini yapmak ve bu konularda önerilerde bulunmak.

6. Denetim sonuçları çerçevesinde iyileştirmelere yönelik önerilerde bulunmak.

   
   

7. Denetim sırasında veya denetim sonuçlarına göre soruşturma açılmasını gerektirecek bir duruma rastlandığında, ilgili idarenin en üst amirine bildirmek.

İç denetçi bu görevlerini, İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen ve uluslararası kabul görmüş kontrol ve denetim standartlarına uygun şekilde yerine getirir.

İç denetçi, görevinde bağımsızdır ve iç denetçiye asli görevi dışında hiçbir görev verilemez ve yaptırılamaz.

İç denetçiler, raporlarını doğrudan üst yöneticiye sunar. Bu raporlar üst yönetici tarafından değerlendirmek suretiyle gereği için ilgili birimler ile malî hizmetler birimine verilir. İç denetim raporları ile bunlar üzerine yapılan işlemler, üst yönetici tarafından en geç iki ay içinde İç Denetim Koordinasyon Kuruluna gönderilir.” denilmiştir.

Yukarıda yer verilen madde hükümlerinden anlaşılacağı üzere kamu mali yönetiminin temellerinin düzenlendiği 5018 sayılı Kanun’da İç Denetim detaylı şekilde düzenlenmiş, iç denetim konusunda belirli standartlar ortaya konulmuş ve iç denetim kurumu kamu mali yönetiminin ayrılmaz bir parçası olarak tasarlanmıştır.

İç denetim; idarenin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek, kaynakların etkili, ekonomik ve verimlilik esasına göre yönetilmesi noktasında rehberlik etmek amacıyla kurulan danışmanlık faaliyeti olarak nitelendirilmiştir. Yine bu önemli görevlerin iç denetçiler aracılığıyla yerine getirileceği belirtilmiş ve iç denetçiler yıllık iç denetim programlarının hazırlanması, harcama sonrası mevzuata uygunluk denetiminin yapılması, idare harcamalarının ve işlemlerinin stratejik plan ve performans programlarına uygunluğunun denetlenmesi, mali yönetim ve kontrol süreçlerinin denetlenmesi, denetim sonrası önerilerde bulunulması, denetim sonuçlarına göre soruşturma açılmasını gerektirecek durumların ortaya çıkması durumunda üst yöneticiye bildirilmesi gibi kritik görevler ve yetkilerle donatılmıştır. Ayrıca iç denetçilerin

görevlerinde bağımsız olduğu ve iç denetçilere asli görevleri dışında hiçbir iş verilemeyeceği net olarak ifade edilmiştir.

Yapılan incelemelerde Kayseri Büyükşehir Belediyesine 2006/10911 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 5 iç denetçi kadrosu ihdas edilmiş ve daha sonra 2013/4747 sayılı Kararname ile 1 kadro daha ihdas edilerek toplam iç denetçi kadro sayısının 6’ya çıkarıldığı görülmüştür. Ancak, idarenin bu iç denetçi kadrolarından yalnızca 1 tanesine atama yaptığı, diğer iç denetçi kadrolarının boş olduğu görülmektedir. Önceki yıllar ve 2021 yılı için iç denetim programı hazırlanmadığı, idare bünyesinde iç denetim faaliyetlerinin yapılmadığı ve herhangi bir iç denetim raporunun hazırlanmadığı anlaşılmıştır.

5018 sayılı Kanunun üst yöneticilerin görev ve yetkilerine yönelik düzenlemelerin yapıldığı 11’inci maddesinde; üst yöneticilerin sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde, elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden sorumlu oldukları ve bu sorumluluğun gereklerini; harcama yetkilileri, malî hizmetler birimi ve iç denetçiler aracılığıyla yerine getireceği ifade edilmiş ve iç denetime verilen önem bir kez daha belirtilmiştir.

Büyükşehir Belediyesi gibi bir kurumsal organizasyonun, 2006 yılında yapılan mevzuat düzenlemelerine uyum sürecini bu kadar uzatması ve atamalarını tamamlayamaması, mali yönetimin önemli mekanizmalarından iç denetim birimini oluşturma ve iç denetçi atama sürecini gerçekleştirmemiş olması, 16 yıllık geçen süre göz önünde bulundurulduğunda makul ve kabul edilebilir değildir. Çünkü yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinde de ifade edildiği üzere kamu mali yönetimi mekanizmasının önemli bir güvence mekanizmasının eksik olması çeşitli hata ve aksaklıklara yol açacağı açıktır ve açmaktadır.

Anılan nedenlerle, ataması yapılmış olan iç denetçinin üst yönetici tarafından görevlendirilerek iç denetim programının düzenlenmesi, denetim biriminin aktif hale getirilmesi ve boş kalan diğer iç denetçi kadrolarına da yeteri kadar atamanın yapılarak aktif hale getirilmesi gerekmektedir.