Yapılan incelemelerde sözleşmede yer almayan ve işin tamamlanmasıyla ilgisi olmayan bazı imalat kalemlerinin yeni birim fiyat yapılarak işin bünyesine dahil edilip ödendiği görülmüştür.

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “Sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, iş eksilişi ve işin tasfiyesi” başlıklı 24’üncü maddesinde: “Mal ve hizmet alımlarıyla yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan iş;

1. Sözleşmeye esas proje içinde kalması,

   
   

2. İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması,

Şartlarıyla, anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde sözleşme bedelinin

% 10'una, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen mal ve hizmet alımlarıyla yapım işleri sözleşmelerinde ise % 20 'sine kadar oran dahilinde, süre hariç sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılabilir…” denilmektedir.

Maddede yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan iş; sözleşmeye esas proje içinde kalması ile idareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması halinde iş artışının yapılması gerektiği ifade edilmiştir. Ancak idare uygulamalarında bu kurala riayet edilmediği ve yapım işiyle ilgisi olmayan iş kalemlerinin yeni birim fiyat yapılarak ihaleye dahil edildiği ve yaptırıldığı görülmüştür.

Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’ nci maddesinde “(1) 12 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, …” hükmüne yer verilerek sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan iş kalemlerinde yeni birim fiyatın tespitine yönelik düzenlemeler getirmiş ve yeni birim fiyat yapılabilmesi için 12’nci maddenin 4’üncü fıkrasında yer alan proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği durumlarda yeni birim fiyat yapılabileceği ifade edilmiştir.

Yukarda yer alan maddenin atıf yaptığı “Projenin uygulanması” başlıklı 12’nci maddesinin 4’üncü fıkrasında “idare, sözleşme konusu işlerle ilgili proje v.b. teknik belgelerde, değişiklik yapılmaksızın işin tamamlanmasının fiilen imkansız olduğu hallerde, işin sözleşmede belirtilen niteliğine uygun bir şekilde tamamlanmasını sağlayacak şekilde gerekli değişiklikleri yapmaya yetkilidir.” denilmektedir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden görüleceği üzere, idareler sözleşmelerde değişiklik yapma konusunda sınırsız yetkiye sahip değildir. Değişiklik yapılmaksızın işin tamamlanmasının fiilen imkansız olduğu hallerde, yine işin sözleşmede belirtilen niteliklerde uygun şekilde tamamlanmasını sağlayacak şekilde değişiklik yapma konusunda yetkilidirler.

Kamu idaresi cevabında yeni fiyat uygulamalarının zorunlu hallerde ve kamu yararı ilkesine uygun olarak şehrin gereksinimleri için ihale mevzuatı çerçevesinde uygulandığı belirtilmiş olup yeni fiyat belirleme uygulama konusunda gerekli olur ve izinlerin alındığı belirtilmiştir. Ancak idare tarafından yapım işlerinde işin tanımı, niteliği ve teknik özellikleri ile ilgisi olmayan imalat kalemlerinin iş artışı yapılmak suretiyle ihale bünyesine dahil edildiği ve yeni birim fiyat tespit ederek ihale kapsamında yüklenicilere yaptırıldığı görülmüştür. Bu duruma örnek olarak asfalt bakım onarım ihalesinde tramvay istasyonlarına reklam panosu ve üst geçitlere reklam tüneli yaptırılması verilebilir.

2019 yılı Sayıştay Denetim Raporunda da belirtildiği üzere, iş artışı ve yeni birim fiyat hesaplamasına aykırı düşen bu uygulamalar Kamu İhale Kanunu’nun eşitlik ve rekabet gibi temel ilkelerini de zedelemektedir. İhaleye teklif veren veya verebilecek isteklilerin gerçek iradelerini ortaya koymasına engel olmaktadır. Yukarıda belirtilen gerekçelerle, idarenin kamu kaynaklarını kullanırken mevzuatta yer alan düzenlemelere uygun davranmaları ve kurum menfaatini gözeterek kaynakları etkili, ekonomik ve verimli kullanması gerekmektedir.