Belediye tarafından muhtelif cadde ve sokaklar üzerindeki alanların otopark olarak işlettirilmesi ile ilgili park yeri bedellerinin ilçe belediyelerine aktarılması gerekirken aktarılmadığı ve bu park yerlerinin, sermayesinin tamamı belediyeye ait olan Eskişehir Kent İçi Toplu Taşıma Nakliye Ltd.Şti'ye (KENTAŞ) 22.05.2013 tarih ve 234 sayılı meclis kararı ile 3.000,00 TL +KDV (Aylık) bedelle 10 yıllığına devredildiği tespit edilmiştir.

1. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Büyükşehir Belediyesinin Gelirleri” başlıklı 23’üncü maddesinin (f) bendinde; aynı Kanun’un 7’nci maddesinin (f) bendinde sayılan; karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerinin işletilmesinden elde edilen gelirin %50'sinin ilçe ve ilk kademe belediyelerine, nüfuslarına göre dağıtılacağı ifade edilmektedir. Ancak, 2018 yılında söz konusu hüküm gereği herhangi bir ödemenin yapılmadığı tespit edilmiştir. Büyükşehir Belediyesinin yol kenarı ve meydan otoparklarından elde ettiği gelirin yarısı ilçe belediyelerinin hakkı olduğundan, söz konusu yerlerin işletilmesi şirkete devredilmiş olsa dahi, elde edilen gelirin ilçe belediyelerine aktarılması gerektiği değerlendirilmektedir. Diğer yandan; karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerindeki araç park yerlerinin belediye şirketine ihale yapılmaksızın aylık 3.000,00 TL bedelle devredilmesi, ihale sonucu oluşmuş gerçek bir bedel olmadığından, kanun koyucunun park yerlerine ilişkin ilçe belediyelerine öngördüğü gelirin gerçek değerinin de tahsil edilememesine neden olmaktadır. Nitekim, ilgili şirketin detay mizanı incelendiğinde; karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerindeki araç park yerlerinin şirket tarafından işletilmesinden elde edilen ve %50 sinin nüfuslarına göre ilçe belediyelerine aktarılması gerektiği değerlendirilen tutarın çok daha büyük olduğu görülmektedir.

   
   

2. 22.05.2013 tarih ve 234 sayılı meclis kararında, karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerindeki araç park yerlerinin belediye şirketine 5216 sayılı Kanun'un 26’ncı maddesine göre devredildiği belirtilmektedir. Kanun'un 26’ncı maddesinde, büyükşehir belediyesinin, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebileceği; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebileceği ifade edilmektedir. 5216 sayılı Kanun’da yol kenarı park yerine ilişkin düzenlemeler 7’nci maddenin (f) bendinde, otoparklara ilişkin düzenlemeler ise aynı maddenin

(l) bendinde yapılmış olup, Kanun’da park yerleri ve otoparklar arasında bu şekilde bir ayrıma gidildiği görülmektedir. Kanun’un 26’ncı maddesinde, şirketlere Devlet İhale Kanunu’na tabi olmaksızın devretme izni verilen otoparklardan kastedilenin sadece (l) bendinde düzenlenen otoparklar olduğu düşünülmektedir. Kanun koyucunun böyle bir ayrımda bulunması nedeniyle 26’ncı maddede sayılan otopark kelimesinin, yol kenarı ve meydanlardaki park yerlerini kapsayacak şekilde genişletilmesinin Kanunun lafzına aykırı olduğu ve bu park yerlerinin bu şekilde 26’ncı maddede belirtilen usulle belediye şirketine ihalesiz devredilemeyeceği düşünülmektedir.

22 Şubat 2018 tarih ve 30340 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Otopark Yönetmeliği’nin ‘Tanımlar’ başlıklı 3’üncü maddesinin (l) bendinde yol üstü araç park yeri;

“Cadde ve sokak üzerinde, yaya kaldırımından ayrılmış cepte, yolun sağ tarafında veya refüjde yol standartlarına uygun şekilde yatay ve düşey işaretlemeler ile ayrılmış, kullanım süresi görülebilecek şekilde belirtilen, kullanım şartlarına ilişkin diğer hususlar idaresince belirlenen, motorlu veya motorsuz araçların park edebileceği alanı” şeklinde tanımlanarak diğer otopark türlerinden farklı olduğu ve yol üstü araç park yeri şeklinde ifade edilen park yerleri ile otoparklar arasında Anılan Yönetmelikçe de bu şekilde bir ayrıma gidilerek konunun açıklığa kavuşturulduğu görülmektedir.

Bu açıklamalar gereğince, 5216 sayılı Kanun’un 7’nci maddesinin (f) bendinde belirtilen yerlerin yine aynı Kanun'un 26’ncı maddesine göre ihalesiz bir şekilde belediye şirketine devredilmesinin mevzuata aykırı olduğu, söz konusu yerlerin belediyenin kendisi tarafından işletilmesinin veya 2886 sayılı Kanun’a göre ihaleye çıkarılarak işlettirilmesinin ve buralardan tahsil edilecek bedelin % 50 ’sinin, ilçe belediyelerine nüfuslarına göre

dağıtılmasının mevzuata uygun olacağı değerlendirilmektedir.

Kamu idaresi cevabında; “Bulguda; Belediye tarafından muhtelif cadde ve sokaklar üzerindeki alanların otopark olarak işlettirilmesi ile ilgili park yeri bedellerinin ilçe belediyelerine aktarılması gerekirken aktarılmadığı ve bu park yerlerinin, sermayesinin tamamı belediyeye ait olan KENTAŞ Eskişehir Kent İçi Toplu Taşıma Nakliye Ltd.Şti.’ne Meclis Kararı ile 10 yıllığına devredildiği, Otopark Yönetmeliğindeki yol üstü araç park yeri tanımına göre 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesi gereği ihalesiz bu tür yerlerin Belediye Şirketine devredilemeyeceği, söz konusu yerlerin Belediyenin kendisinin veya 2886 sayılı Kanun’a göre ihaleye çıkartılarak işlettirilmesin ve buralardan elde edilecek gelirin % 50’sinin İlçe Belediyelerine nüfuslarına göre dağıtılmasının uygun olacağı tespiti yer almaktadır.

Ancak; bilindiği üzere 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun Büyükşehir ve İlçe Belediyelerinin Görev ve Sorumlulukları başlıklı 7’nci maddesinin (f) fıkrası “Büyükşehir ulaşım ana planını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini planlamak ve koordinasyonu sağlamak; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; Kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.” hükmünü haiz olup, konu hakkında Büyükşehir Belediyelerinin görev, yetki ve sorumluluklarının çerçevesi belirlenmiştir.

Ayrıca; 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 3’üncü maddesindeki, “Karayolu üzeri park yeri: Taşıt yolundaki veya buna bitişik alanlardaki park yeridir.” olarak tanımlanmış, aynı Kanunun 79’uncu maddesindeki “Karayolu üzeri park yerindeki araçlar için park ücreti, yetki ve sorumluluk alanına göre park yerini tespite yetkili idarece veya bu idare tarafından işletme izni verilen gerçek veya tüzel kişilerce alınabilir. Bunlar dışında hiçbir gerçek veya tüzel kişi herhangi bir şekilde park ücreti alamaz. Erişme kontrollü karayolları (otoyol- ekspresyol) hariç olmak üzere büyükşehirlerde yetkili idareler, Büyükşehir Belediyeleridir.” hükmü ile Büyükşehir Belediyeleri yetkilendirilmiş olup, Türk Dil Kurumunca da Otopark tanımı; “Taşıtların trafik bakımından uygun olan ve belli bir süre bırakıldıkları açık veya kapalı yer, park yeri, park” olarak yapılmıştır.

Bununla birlikte; 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 9’uncu maddesinde Büyükşehir Belediyelerince Ulaşım Koordinasyon Merkezlerinin Kuruluşu, 9’uncu maddenin

2’nci bendindeki “Bu Kanun ile büyükşehir belediyesine verilen trafik hizmetlerini planlama, koordinasyon ve güzergah belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine ilişkin yetkiler ile büyükşehir sınırları dahilinde İl Trafik Komisyonunun yetkileri Ulaşım Koordinasyon Merkezi tarafından kullanılır.” hükmü ile Belediyemiz bünyesindeki Ulaşım Koordinasyon Merkezi(UKOME) yetkilendirilmiştir.

Büyükşehir Belediyesi - Ulaşım Koordinasyon Merkezi(UKOME) Kararları ile ilimizdeki bazı cadde ve sokakların otopark alanı olarak kullanılması uygun görülmüş, belirlenen cadde ve sokaklardaki park yerleri bu doğrultuda otopark alanı olarak değerlendirilmiş, işletilmesi işi ise; yine 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 26’ncı maddesi gereği Büyükşehir Belediye Meclisinin 22.05.2013 tarih ve 234 sayılı Kararı ile aylık 3.000,00 TL + KDV bedel ve 10 yıl süre ile Büyükşehir Belediyesi şirketlerinden Kentaş Eskişehir Kent içi Toplu Taşımacılık Nak. Mak. ve İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti.’ne devredilmiştir.

Bulguda; 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun “Büyükşehir Belediyesinin Gelirleri” başlıklı 23’üncü maddesinin (f) bendindeki, aynı Kanunun 7 nci maddenin (f) bendine göre tespit edilen park yerlerinin işletilmesinden elde edilen gelirin ilçe belediyelerine, nüfuslarına göre dağıtılacak %50 sinden sonra kalacak %50 si…” hükmü gereği herhangi bir ödeme yapılmadığı tespiti yer almaktadır.

İlgili cadde ve sokaklardaki park yerlerinin otopark olarak işletilmesinden 2017 ve 2018 yılı içerisinde gelir elde edilemediği İlçe Belediyelerine herhangi bir pay aktarılamamıştır. Bununla birlikte; konu hakkında gerekli çalışmalar ilgili Birim ile eşgüdüm içerisinde gerçekleştirilecek olup, işletme konusunda herhangi bir gelir elde edildiğinde söz konusu paylar belediyelerin nüfuslarına göre hesaplanarak aktarılacaktır.” Denilmektedir.

Sonuç olarak a) Başkanlığımıza gönderilen kamu idaresi cevabında; Büyükşehir Belediyesi tarafından ilgili cadde ve sokaklardaki park yerlerinin otopark olarak işletilmesinden 2017 ve 2018 yılı içerisinde gelir elde edilemediğinden ilçe belediyelerine herhangi bir pay aktarılamadığı, işletme konusunda herhangi bir gelir elde edildiğinde söz konusu payların belediyelerin nüfuslarına göre hesaplanarak aktarılacağı ifade edilmiştir. Ancak, işletilmekte olan park yerlerinden 2017 ve 2018 senelerinde herhangi bir gelir elde edilmiştir. Kentaş Eskişehir Kent içi Toplu Taşımacılık Nak. Mak. ve İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti.’nin mizanı incelendiğinde şirketin park yerlerinin işletilmesinden gelir elde ettiği, hatta Belediyeye 10 yıl süre ile vermesi gereken 3.000,00 TL + KDV (aylık) bedele oranla oldukça yüksek gelir elde ettiği görülmüştür. Belediyenin gelir elde edilememesinden kastı, şirketin elde ettiği gelirlere

rağmen Belediyeye ödeme yapmaması sonucu gelir elde edilememesi ise aslında Bulguda yer verilen eleştiri de tam bu hususa uygun düşmektedir. Zira, Bulguda; Büyükşehir Belediyesinin yol kenarı ve meydan otoparklarından elde edeceği gelirin yarısının ilçe belediyelerinin hakkı olduğundan ve söz konusu yerlerin işletilmesi şirkete devredilmiş olsa dahi, elde edilen gelirin ilçe belediyelerine aktarılması gerekliliğinden ve diğer yandan; karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerindeki araç park yerlerinin otopark olarak değerlendirilerek belediye şirketine ihale yapılmaksızın aylık 3.000,00 TL bedelle devredilmesinin, ihale sonucu oluşmuş gerçek bir bedel olmadığından ve bu nedenle kanun koyucunun park yerlerine ilişkin ilçe belediyelerine aktarılmasını öngördüğü gelirin gerçek değerinin de ilçe belediyelerince tahsil edilememesine neden olduğundan bahsedilmekte, nitekim, ilgili şirketin detay mizanı incelendiğinde; şirket tarafından; karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerindeki araç park yerlerinin işletilmesinden elde edilen gelirin ve dolayısıyla %50 sinin nüfuslarına göre ilçe belediyelerine aktarılması gerektiği değerlendirilen tutarın çok daha fazla olduğu ifade edilmektedir.

b) 5216 sayılı Kanun’da yol kenarı park yerine ilişkin düzenlemeler 7’nci maddenin (f) bendinde, otoparklara ilişkin düzenlemeler ise aynı maddenin (l) bendinde yapılmıştır. Aynı Kanun'un 26’ncı maddesinde; büyükşehir belediyesinin, mülkiyeti veya tasarrufundaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebileceği; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebileceği ifade edilmektedir.

Yukarıda ifade edildiği üzere; 5216 sayılı Kanun’da, yol kenarı park yerine ilişkin düzenlemeler 7’nci maddenin (f) bendinde, otoparklara ilişkin düzenlemeler ise aynı maddenin

(l) bendinde yapılmış olup, Kanun’da park yerleri ve otoparklar arasında bu şekilde bir ayrıma gidildiği görülmektedir. Bu nedenle, Kanun’un 26’ncı maddesinde, şirketlere Devlet İhale Kanunu’na tabi olmaksızın devretme izni verilen otoparklardan kastedilenin sadece (l) bendinde düzenlenen otoparklar olduğu düşünülmektedir. Kanun koyucunun böyle bir ayrımda bulunması nedeniyle 26’ncı maddede sayılan otopark kelimesinin, yol kenarı ve meydanlardaki park yerlerini kapsayacak şekilde genişletilmesi Kanun'un lafzına aykırı olmaktadır ve yol kenarı park yerleri bu nedenle 26’ncı maddede belirtilen usulle belediye şirketine ihalesiz devredilemez.

Başkanlığımıza gönderilen kamu idaresi cevabında yer verilen; 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 3’üncü maddesindeki, “Karayolu üzeri park yeri: Taşıt yolundaki veya buna bitişik alanlardaki park yeridir.” tanımı ve aynı Kanunun 79’uncu maddesindeki “Karayolu üzeri park yerindeki araçlar için park ücreti, yetki ve sorumluluk alanına göre park yerini tespite yetkili idarece veya bu idare tarafından işletme izni verilen gerçek veya tüzel kişilerce alınabilir. Bunlar dışında hiçbir gerçek veya tüzel kişi herhangi bir şekilde park ücreti alamaz. Erişme kontrollü karayolları (otoyol-ekspresyol) hariç olmak üzere büyükşehirlerde yetkili idareler, Büyükşehir Belediyeleridir.” hükmü ile Türk Dil Kurumunca yapılan Otopark tanımının; “Taşıtların trafik bakımından uygun olan ve belli bir süre bırakıldıkları açık veya kapalı yer, park yeri, park” Bulgunun, 2886 sayılı Kanun’da vurgulandığını iddia ettiği; otopark ile yol kenarı park yeri arasındaki ince ayrımı ortaya çıkarma niteliğinin olmadığı ve zaten karayolu üzeri park yerindeki araçlar için park ücretinin, yetki ve sorumluluk alanına göre park yerini tespite yetkili idarece veya bu idare tarafından işletme izni verilen gerçek veya tüzel kişilerce alınabileceği şeklindeki herkesçe bilinen açık bir gerçeği ifade etmekten öte bir anlam taşımadığı ortadadır.

Diğer yandan; 22 Şubat 2018 tarih ve 30340 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Otopark Yönetmeliği’nin ‘Tanımlar’ başlıklı 3’üncü maddesinin (l) bendinde yol üstü araç park yeri;

“Cadde ve sokak üzerinde, yaya kaldırımından ayrılmış cepte, yolun sağ tarafında veya refüjde yol standartlarına uygun şekilde yatay ve düşey işaretlemeler ile ayrılmış, kullanım süresi görülebilecek şekilde belirtilen, kullanım şartlarına ilişkin diğer hususlar idaresince belirlenen, motorlu veya motorsuz araçların park edebileceği alanı” şeklinde ayrı bir şekilde tanımlanarak diğer otopark türlerinden farklı olduğu ve yol üstü araç park yeri şeklinde ifade edilen park yerleri ile otoparklar arasında Anılan Yönetmelikçe de bu şekilde bir ayrıma gidilerek konunun açıklığa kavuşturulmak istendiği görülmektedir.

Bu açıklamalar gereğince, 5216 sayılı Kanun’un 7’nci maddesinin (f) bendinde belirtilen yerlerin yine aynı Kanun'un 26’ncı maddesine göre ihalesiz bir şekilde belediye şirketine devredilmesinin mevzuata aykırı olduğu, söz konusu yerlerin bu şekilde 26’ncı maddede belirtilen usulle belediye şirketine ihalesiz devredilemeyeceği ancak, Belediyenin cevabında da ver verildiği üzere belediyelerin imtiyaz ve yetkisi dahilindeki konulardan olan yol üstü park yerlerinin, belediyenin kendisi tarafından işletilmesinin veya 2886 sayılı Kanun’a göre ihaleye çıkarılarak işlettirilmesinin ve buralardan tahsil edilecek bedelin diğer bir ifadeyle

bu şekilde ortaya çıkacak gerçek bedelin % 50 ’sinin, ilçe belediyelerine nüfuslarına göre dağıtılmasının mevzuata uygun olacağı değerlendirilmektedir.