İdarenin, aynı pazar yerinde, bir kişiye doğrudan ya da dolaylı olarak en fazla iki satış yeri verilebileceği yönündeki mevzuat hükmüne aykırı hareket ettiği görülmüştür.

5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile pazar yerlerinin kuruluş, işleyiş, yönetim ve denetimine ilişkin usul ve esaslar, uygulanacak yaptırımları ile kamu kurum ve kuruluşlarının görev, yetki ve sorumlulukları açık bir şekilde düzenlenmiştir.

Semt ve üretici pazarlarını modern bir yapıya kavuşturmak, bu yerlerde sebze ve meyveler ile belediyece müsaade edilen diğer gıda ve ihtiyaç maddelerinin ticaretinin kaliteli, standartlara ve gıda güvenilirliğine uygun olarak serbest rekabet şartları içinde yapılmasını temin etmek, tüketicilerin hak ve menfaatlerini korumak ve üreticiler ile pazarcıların faaliyetlerini düzenlemek amacıyla hazırlanan Pazar Yerleri Hakkında Yönetmelik ise 12.07.2012 tarihli ve 28351 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

5957 sayılı Kanun’un “Toptancı hallerindeki işyerleri ile pazar yerlerindeki satış yerlerinin işletilmesi” başlıklı 11’inci maddesinin altıncı fıkrasında aynı pazar yerinde ikiden fazla satış yeri tahsis edildiği veya kiralandığı anlaşılanların, kira sözleşmelerinin feshine ya da satış işlemlerinin veya tahsislerinin iptaline belediye encümenince karar verileceği hüküm altına alınmıştır.

Pazar Yerleri Hakkında Yönetmelik’in; “Satış yerlerinin işletilmesi” başlıklı 11’inci maddesinin üçüncü fıkrasında aynı pazar yerinde, bir kişiye doğrudan ya da dolaylı olarak en fazla iki satış yeri verilebileceği; “Tahsisin iptali ve kira sözleşmesinin feshi” başlıklı 27’nci maddesinin birinci fıkrasının (h) bendinde ise doğrudan veya dolaylı olarak aynı pazar yerinde ikiden fazla satış yeri kullandığı anlaşılanların, tahsislerinin iptaline karar verileceği ifade edilmiştir.

Yapılan incelemede; belediye sınırları içerisinde 7 farklı günde 16 farklı açık semt pazarı kurulduğu, pazartesi günü kurulan pazarlarda bulunan toplam 211 pazarcı esnafından

187’sinin; salı günü kurulan pazarlarda bulunan toplam 63 pazarcı esnafından 61’inin; çarşamba günü kurulan pazarlarda bulunan toplam 126 pazarcı esnafından 123’ünün; perşembe günü kurulan pazarda bulunan 175 pazarcı esnafından 166’sının; cuma günü kurulan pazarlarda bulunan toplam 258 pazarcı esnafından 248’inin; cumartesi günü kurulan pazarda bulunan 72 pazarcı esnafından 64’ünün ve pazar günü kurulan pazarlarda bulunan toplam 183 pazarcı esnafından 173’ünün ikiden fazla sayıda satış yerine sahip olduğu görülmüştür.

‌Tablo 15:Semt Pazarlarındaki Tahta Sahiplik Durumuna İlişkin Tablo

En çok pazar yeri tahsisi yapılan esnaflar incelendiğinde;

• Pazartesi günleri Çeliktepe mahallesinde kurulan pazarda tek bir esnafa ait 14 adet, Hamidiye mahallesinde kurulan pazarda tek bir esnafa ait 27 adet ve Gürsel Mahallesinde kurulan pazarda ise tek bir esnafa ait 34 adet,

• Salı günleri Hürriyet Mahallesinde kurulan pazarda tek bir esnafa ait 22 adet, Şirintepe Mahallesinde kurulan pazarda ise tek bir esnafa ait 14 adet,

• Çarşamba günleri Çağlayan Mahallesinde kurulan pazarda tek bir esnafa ait 13 adet, Nurtepe Mahallesinde kurulan pazarda ise tek bir esnafa ait 34 adet,

• Perşembe günleri Sultan Selim Mahallesinde kurulan pazarda tek bir esnafa ait 29 adet,

• Cuma günleri Talatpaşa (Gazhane)Mahallesinde kurulan pazarda tek bir esnafa ait 21 adet, Havuzlar mahallesinde kurulan pazarda tek bir esnafa ait 51 adet ve Gültepe Mahallesinde kurulan pazarda ise tek bir esnafa ait 25 adet

• Cumartesi günleri Çağlayan Dere adı verilen yerde kurulan pazarda tek bir esnafa ait 20 adet,

• Pazar günleri Talatpaşa (Aslangazi) Mahallesinde kurulan pazarda tek bir esnafa ait 12 adet, Merkez Mahallesinde kurulan pazarda tek bir esnafa ait 25 adet, Seyrantepe Mahallesinde kurulan pazarda tek bir esnafa ait 16 adet ve Yahyakemal Mahallesinde kurulan pazarda ise tek bir esnafa ait 21 adet, pazar tahtası bulunduğu tespit edilmiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine İdare tarafından mevzuatta satış yeri tanımının ayrıntılı olarak belirlenmediği, her bir esnaf için en fazla 2 tahta tahsis edilmesi halinde dar alanda ticaret yapılacağı dolayısıyla pazarların küçüleceği ifade edilmiştir.

Kamu İdaresi tarafından belirtilen sakıncaları bertaraf edebilme adına satış yeri tanımı net olarak yapılmalı zira satış yeri tanımının muğlaklığı tek bir pazarda aynı esnafa ait 51 tahta bulunmasının gerekçesi niteliğinde değildir.

Semt pazarlarındaki rekabet ortamını sağlamak, tekelleşmenin önüne geçilerek tüketicinin hak ve menfaatlerini korumak adına satış yerinden tam olarak neyin kastedildiği sektör bazında belirlenmeli ve mevzuat hükümlerine aykırılıkların giderilmesi gerekmektedir. Bu açıdan aynı pazar yerinde ikiden fazla satış yeri olanların durumu Yönetmeliğe uygun hale getirilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.