Çiğli Belediyesi ile Tüm Belediye ve Yerel Yönetim Hizmetleri Emekçileri Sendikası (TÜM BEL-SEN) arasında 01/04/2019-31/03/2021 tarihlerde geçerli olmak üzere imzalanan sosyal denge tazminatı sözleşmesinde (SDS), sözleşmede yer almaması gereken bazı düzenlemelere yer verildiği tespit edilmiştir.

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun “Mahalli İdarelerde Sözleşme İmzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde “Belediyelerde sosyal denge tazminatı ödenmesine”, 375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesinde de “Sosyal denge tazminatı ödenebilecek aylık tutarın tespitine” dair esaslara yer verilmiştir.

4688 sayılı Kanun'un “Mahalli İdarelerde Sözleşme İmzalanması” başlıklı 32'nci maddesinde;

“27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanun’un uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz” hükmüne yer verilmiştir.

Bu hüküm gereğince, 27.06.1989 tarihli ve 375 sayılı KHK'nin Ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince karar verilmektedir. Sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminat tutarı ise, ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendika ile belediye başkanı arasında imzalanan sözleşme ile belirlenmektedir. Madde metninden açıkça anlaşılacağı üzere belediye başkanı ile sendika temsilcisine verilen yetki, sadece ödenecek olan

sosyal denge tazminat tutarını kanuni sınırlar içinde tespit etmekle sınırlandırılmıştır. Bu nedenle sosyal denge tazminatı sözleşmesini, toplu iş sözleşmesi gibi değerlendirmek ve sözleşme metnine yetkilendirilen husus dışında hükümler koymak mümkün değildir. Kaldı ki söz konusu maddede, mahalli idarelerle imzalanan sözleşmenin Kanun'un uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılamayacağı da açıkça belirtilmektedir.

Yukarıda belirtilen ve sosyal denge tazminatı sözleşmelerine dayanak oluşturan Kanun ve ilgili Toplu Sözleşme hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, düzenlenecek olan sosyal denge tazminatı sözleşmelerinin içeriğinde memurlara yapılacak tazminat ödemelerinin tutarı ve bunların ödenme esaslarından başkaca hususların bulunmaması gerektiği açıktır. Yani, sosyal denge tazminatı konusu dışındaki herhangi bir hakkın sözleşme ile ihdas edilmesi mümkün değildir.

Hal böyle iken, Çiğli belediyesi ile TÜM-BEL-SEN arasında imzalanan sözleşmenin “Sözleşmenin Amacı” başlıklı 4’üncü maddesinde, “Çalışanların sosyal ve kültürel düzeylerini yükseltmek, çalışanların demokratik, hukuksal, sosyal hak ve çıkarlarını koruyup geliştirmek, işyerinin demokratik bir işlerliğe kavuşabilmesi için çaba göstermek” gibi hususlara yer verilerek, SDS’nin amacının genişletildiği görülmektedir.

Öte yandan, “İşverenin Hak ve Yükümlülükleri” başlıklı 9’uncu maddede, “Sendikanın Yükümlülükleri” başlıklı 10’uncu maddede, “Toplu İş Sözleşmesi Konusuna İlişkin Hükümler” başlıklı dördüncü bölümde ve nihayet “Sosyal Haklar” başlıklı beşinci bölümde sözleşmenin konusu dışında olması gereken hususlara yer verilmiştir.

SDS’de yer almaması gereken hususların SDS’nin bir toplu iş sözleşmesi olarak değerlendirilmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Oysaki 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun “Mahalli İdarelerde Sözleşme İmzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde, imzalanacak SDS’lerin hiçbir surette toplu sözleşme olarak düşünülemeyecekleri açıkça belirtilmektedir.

Açıklanan nedenlerle, Çiğli Belediyesi ile TÜM-BEL-SEN arasında imzalanan sözleşmede yer alan ve SDS konusu olmayan hususların gelecek dönem sözleşmelerinde yer almaması gerektiği değerlendirilmektedir.