Manisa Büyükşehir Belediyesinin 2018 yılı mali tablolar ve eki belgelerin incelenmesinde; “2017 Yılında Manisa Büyükşehir Belediyesi Hizmet Sahası İçinde Bulunan Yollarda Astarlı, Astarsız Sathi Kaplama ve BSK (Bitümlü Sıcak Karışım) Yapılması İşi” ne şikâyet ve itirazen şikâyet başvurusuna ilişkin süreçlerin idare tarafında sağlıklı izlenmediği ve işin açık ihale usulünün yanı sıra pazarlık usulü ile de yaptırıldığı görülmüştür.

“2017 Yılında Manisa Büyükşehir Belediyesi Hizmet Sahası İçinde Bulunan Yollarda Astarlı, Astarsız Sathi Kaplama ve BSK (Bitümlü Sıcak Karışım) Yapılması İşi ”nin ihalesine yapılan itirazen şikâyet başvurusunun takibi idare tarafından sağlıklı bir şekilde yapılmamıştır.

Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan ihalelere yönelik başvuru süreçleri İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik ile düzenlenmiştir. Anılan Yönetmelik’in; “Karar Gereklerinin Yerine Getirilmesi” başlıklı 13’üncü maddesinin ikinci fıkrasında;

“İdareye şikayet başvurusunda bulunulması halinde, başvuru üzerine alınan kararın son bildirim tarihini, süresi içerisinde bir karar alınmaması halinde ise bu sürenin bitimini izleyen tarihten itibaren on gün geçmeden ve itirazen şikayet başvurusunda bulunulmadığına ilişkin Kurumun internet sayfasından sorgulama yapılmadan, Kuruma itirazen şikayet başvurusu yapılan hallerde ise itirazen şikayet başvurusu nihai kararla sonuçlandırılmadan sözleşme imzalanamaz.”denilmektedir.

Yönetmelik’in “Kurum Tarafından İnceleme” başlıklı 18’inci maddesinin beşinci fıkrasında ise;

“Kurum, Kanunun 21’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihaleler ile şikayet veya itirazen şikayet üzerine alınan ihalenin iptal edilmesi kararına karşı yapılacak itirazen şikayet başvurularına ilişkin nihai kararını; ihale işlem dosyası ile ihaleye ilişkin gerekli bilgi ve belgelerin Kurum kayıtlarına alındığı tarihten itibaren on iş günü içinde, diğer itirazen şikayet başvurularında yirmi gün içinde verir.”

Hükmü yer almaktadır.

Yönetmelik’in 24’üncü maddesinde “Bildirim ve Tebligat Esasları” düzenlenmiştir.

Buna göre;

“Kurul tarafından başvurular üzerine verilen bütün nihai kararlar ile nihai kararlara karşı açılan davalar sonucundaki mahkeme kararlarının uygulanması için Kurul tarafından alınan kararlar, karar tarihini izleyen beş iş günü içinde taraflara bildirime çıkarılır ve bu tarihi izleyen beş gün içinde Kurumun internet sayfasında yayımlanır. Kurumun internet sayfasında yayımlanan Kurul kararlarına erişim ücretsizdir.

…” Denilmektedir.

“2017 Yılında Manisa Büyükşehir Belediyesi Hizmet Sahası İçinde Bulunan Yollarda Astarlı, Astarsız Sathi Kaplama ve BSK (Bitümlü Sıcak Karışım) Yapılması İşi ”nin ihalesine yapılan şikâyet ve itirazen şikâyet, anılan Yönetmelik’ teki süreler içinde sonuçlandırılmıştır.

Manisa Büyükşehir Belediyesi Yol Yapım Bakım ve Onarım Daire Başkanlığı sorumluluğunda olan, 2017/157728 ihale kayıt numaralı (Açık İhale Usulü) “2017 Yılında Manisa Büyükşehir Belediyesi Hizmet Sahası İçinde Bulunan Yollarda Astarlı, Astarsız Sathi Kaplama ve BSK (Bitümlü Sıcak Karışım) Yapılması İşi” R… Mad. Enrj. İnş. ve Turizm. İth. İhr. San. Ve Tic. AŞ. - M… İnş. Ve Pet. Ür. Paz. San. ve Tic. Aş. iş ortaklığı yükleniminde 09.05.2017 tarihinde sonuçlanmış, 85.357.188,00 TL bedelli sözleşme 06.09.2017 tarihinde imzalanmıştır.

İstekli G… İnşaat Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.nin 03.07.2017 tarihinde İdareye yaptığı şikâyet başvurusu, 12.07.2017 tarihinde reddedilmiştir. Bunun üzerine ilgili şirket 24.07.2017 tarihinde Kamu İhale Kurumuna itirazen şikâyet başvurusunda bulunmuştur. Kamu İhale Kurulu 09.08.2017 tarihinde itirazen şikâyet başvurusunun reddine karar vermiştir. 22.08.2017 tarihinde ise, Kamu İhale Kurulunun ret kararı, İdareye posta yoluyla tebliğ edilmiştir.

Bu süreçten anlaşılacağı üzere, ihaleye yapılan itiraz yukarıda belirtilen Yönetmelik hükümleri çerçevesinde süresi içinde sonuçlandırılmıştır. Ancak İdare, Kamu İhale Kurulu Kararını, Kurulun internet sitesinden daha erken bir tarihte öğrenilebilecek iken, posta ile tebligatı esas almış ve tebligatın yapılmasından önce, işin pazarlık usulü ile yaptırılması için sözleşme imzalamıştır.

02.08.2017 tarihinde bahsi geçen yapım işinin Pazarlık Usulü (4734-21/b ) ile yapılması için “İhale Onay Belgesi” düzenlenmiştir.

İhale Onay Belgesinin açıklamalar kısmında aynen:

“Bahse konu iş ile ilgili olarak, Kamu İhale Kurumu’na itirazen şikâyet başvurusu yapılmış ve ilgili kurumun bu başvuruyu ne zaman neticelendireceğinin bilinmemesi idare tarafından önceden öngörülmeyen bir durum teşkil etmektedir. Bu şartlarda daha önceden temel malzemesi çekilen yollarda reglaj ve sathi kaplama imalatlarının gerekliliği ve birçok mahalledeki muhtelif bağlantı yolları (vb.) kısımlarında, kar mücadelesi çalışmaları, iklim koşulları ve bu kısımların ağır tonajlı taşıtların yoğun olarak kullanılmasına maruz olması neticesinde kullanıma engel teşkil edecek kadar bozuk olması nedeniyle trafik ve can güvenliği temini amacıyla bu satıhlarda mevcut üst yapı kaplamalarının yenilenmesi veya ilave imalatlar yapılması ihtiyacı hâsıl olmuştur. Ayrıca sathi kaplama imalatlarının ilgili şartnameler gereğince ile ait mevsim koşulları da göz önüne alınarak, bu imalatların fen noktasından çalışmayacak günlere denk gelmemesi gerekmekte olup aksi takdirde mevsim koşullarının sertleşmesi nedeniyle tekniğe uygun yapılması mümkün olmayacak ve bu nedenle yenilenmesi kamu zararına sebebiyet verecektir. Bütün bu nedenlerden dolayı ihalenin ivedi olarak yapılması gerekliliği doğmuştur.” denilmiştir.

Manisa Büyükşehir Belediyesi, 2017/390130 ihale kayıt numaralı (Pazarlık Usulü) “2017 Yılında Manisa Büyükşehir Belediyesi Hizmet Sahası İçinde Bulunan Yollarda Astarlı, Astarsız Sathi Kaplama ve BSK (Bitümlü Sıcak Karışım) Yapılması İşi” M… Altyapı İnş. Enrj. Pet. Mad. Nak. Gıda. San. Tic. Aş. yükleniminde 08.08.2017 tarihinde sonuçlanmış, 42.592.968,00 TL bedelli sözleşme 18.08.2017 tarihinde imzalanmıştır.

4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendi kapsamında idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması durumunu iki şarta bağlanmıştır. Bu şartlar; İdare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması ve ortaya çıkan bu olayın beklemeye mahal vermeden ihalenin ivedi olarak yapılmasıdır. Bu şartların gerçekleşmesi hallerinde pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabileceği hüküm altına alınmıştır.

İhale Onay Belgesinde belirtilen “Kamu İhale Kurumu’na itirazen şikâyet başvurusu yapılmış ve ilgili kurumun bu başvuruyu ne zaman neticelendireceğinin bilinmemesi” gerekçesini, Kamu İhale Kanunu’nun anılan maddesinde belirtilen “idare tarafından önceden öngörülmeyen olayların ortaya çıkması” ifadesi kapsamında düşünmek mümkün değildir. Çünkü yukarıda belirtildiği üzere itirazen şikâyet başvurusunun süreçleri ilgili Yönetmelikte açıkça düzenlenmiştir.

“2017 Yılında Manisa Büyükşehir Belediyesi Hizmet Sahası İçinde Bulunan Yollarda

Astarlı, Astarsız Sathi Kaplama ve BSK (Bitümlü Sıcak Karışım) Yapılması İşi” ne ilişkin 18.08.2017 tarihinde Pazarlık Usulü ile gerçekleştirilen ihalenin sözleşmesi imzalanmıştır. 19 gün sonra yani 06.09.2017 tarihinde ise, itirazen şikâyet edilen Açık İhale Usulü ile yapılan işin sözleşmesi imzalanmıştır. Kamu İhale Kurulu tarafından İtirazen şikâyet başvurusunun reddine, 09.08.2017 tarihinde karar verilmiştir. Kararın İdareye posta yoluyla tebliğ tarihi 22.08.2017’dir. Bilindiği üzere, İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik hükmü gereği, Kurul tarafından alınan kararların, karar tarihini izleyen beş iş günü içinde taraflara bildirime çıkarılır ve bu tarihi izleyen beş gün içinde de Kurum’un internet sayfasında yayımlanır.

Açık ihale usulü uygulanarak yapılan işe itirazen şikâyet başvurusunun, idare tarafından “öngörülmeyen” durum olarak değerlendirilmesi ve itirazen şikâyet sürecinin sağlıklı takip edilmemesi nedeniyle işin, pazarlık usulü kapsamında da yaptırılması hususu; rekabeti, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını riskli hale getirmektedir.

Yukarıda açıklandığı üzere, anılan itiraz süreci idare lehine süresi içinde sonuçlanmıştır. Bu süreç devam ederken İdare, pazarlık usulü ile aynı iş için tekrar ihale yapmıştır. Hal böyle olunca aynı iş kapsamında (sadece imalat miktarları değişik) aynı pozlara farklı usullerde farklı birim fiyat teklifler verilmiş/alınmıştır. Aşağıdaki tabloda da görüleceği üzere, birim fiyat pozlarına verilen teklifler açık ihale usulü ve pazarlık usulünde farklıdır ve üstelik açık ihale usulü ile aynı imalatlar daha ekonomik temin edilmiştir.

Tablo 12: Açık İhale ve Pazarlık Usulü Uygulamasıyla, 2017 Yılında Manisa Büyükşehir Belediyesi Hizmet Sahası İçinde Bulunan Yollarda Astarlı, Astarsız Sathi Kaplama ve BSK (Bitümlü Sıcak Karışım) Yapılması İşlerine İlişkin Karşılaştırmalı Analiz

İşin, 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendindeki “idare tarafından önceden öngörülemeyen olaylar” olarak değerlendirilebilmesi için Kamu İhale Kurulu kararı ile iptal edilen ihalelerde süreklilik arz eden alımların olması halinde mümkündür. Ancak idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması halinin varlığı; ortaya çıkan olayın ihale yapılmasını gerektiren durumdan önce idare tarafından “öngörülemez”, “olağan dışı”, “anormal” nitelikte ve “idarenin iradesinden bağımsız” olması gerekmektedir. İdarelerin stratejik plan ve performans programları çerçevesinde faaliyetlerini belirlemesi ve bu çerçevede ihtiyaçlarını karşılaması 5018 sayılı Kanun’un temel hükümlerindendir. Bu çerçevede, İdarenin sorumluluklarını tam yerine getirmemesi nedeniyle, pazarlık usulü gibi yöntemlerle işlerin yaptırılması, ihtiyaçların ekonomik temini güçleştirmektedir.

Kamu İhale Kanunun temel ihale usullerinden olan Açık İhale Usulü ile ihtiyaçların ekonomik temini için gerekli özenin gösterilmesi uygun olacaktır.

Kamu idaresi cevabında; Özetle, “Bulguda bahsi geçen iş için itirazen şikâyet yoluna gidilmiştir. İtirazen şikâyette Kamu İhale Kurumu’nun ek bilgi ve belge talebi olabileceği bilinmektedir. Bunun da Kamu İhale Kurumu’nun karar alma süresini uzatacağı tarafımızca öngörülmüştür. Kamu İhale Kurumu’nun ek bilgi ve belge talebi olduğunda, İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik'te ilave olacak inceleme süresi hakkında kesin bir ibare yer almamaktadır. Bu düşünceden hareketle, itirazın ne zaman neticelendirileceği tam olarak bilinememektedir. Daha önceden temel malzemesi çekilen yollarda çeşitli ve ilave imalatların gerçekleştirilmesi, doğal ve hayati risklerin bulunması gibi durumlar ivedilik arz etmekte olup, bu nedenle 21/b maddesi uygulanmıştır. Ayrıca hem imalatların ilgili şartnamelere göre yerine getirilmesi hem de kamu hizmetinin devamlılığının sağlanması amacıyla da 21/b maddesi uygulanmıştır. Belediyece gerçekleştirilecek ihalelerde, bulgu doğrultusunda 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun ilgili maddeleri gereğince ihale yöntemi hükümlerinin uygulanmasına özen gösterilecektir.” Denilmektedir.

Sonuç olarak Kurum tarafından, bulgumuzda tespit ettiğimiz hususlar doğrultusunda 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun ilgili maddeleri gereğince ihale yöntemi hükümlerinin uygulanmasına özen gösterileceğini belirtilmiştir. Açık ihale usulü uygulanarak yapılan işe itirazen şikâyet başvurusunun, idare tarafından “öngörülmeyen” durum olarak değerlendirilmesi ve itirazen şikâyet sürecinin sağlıklı takip edilmemesi nedeniyle işin, pazarlık usulü kapsamında da yaptırılması hususu; rekabeti, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında

karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını riskli hale getirmektedir. Kamu İhale Kanunu’nun temel ihale usullerinden olan Açık İhale Usulü ile ihtiyaçların ekonomik temini için gerekli özenin gösterilmesi uygun olacaktır.