Kurum tarafından ihale edilen bazı yapım işlerinde, İdare onayı olmaksızın alt yüklenici çalıştırıldığı görülmüştür.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Alt Yüklenicilerin Çalıştırılması ve Sorumlulukları” başlıklı 20’nci maddesinde öncelikle kimlerin alt yüklenici olamayacağına değinildikten sonra, devamında alt yüklenici çalıştırılması halinde ne gibi şartlara ihtiyaç duyulduğuna yer verilmiştir. Buna göre, sözleşme imzalanmadan önce alt yüklenicilerin listesinin idarenin onayına sunulması, yüklenicinin idare tarafından onaylanan alt yükleniciler ile bunlar işe başlamadan önce sözleşme yapması ve bir örneğini idareye vermesi gerekmektedir. İdarece onaylanmayan alt yükleniciler ise hiçbir suretle iş yerinde çalışamamaktadır.

Alt yüklenici çalıştırılması halinde esas yüklenicinin sorumluluğu ortadan kalmamakta olup, ortaya çıkabilecek zarar ve ziyandan müteselsilen sorumludurlar. Alt yüklenicilere işin tamamı yaptırılamamakta olup, tek bir alt yükleniciye yaptırılacak iş bölümlerinin toplam bedeli, sözleşme bedelinin %30’unu; alt yüklenicilere yaptırılacak işlerin toplam bedelinin ise sözleşme bedelinin %50’sini geçemeyeceği hüküm altına alınmıştır.

İdare kontrol elemanları, alt yüklenici tarafından yapılan işleri her aşamada resen kontrol etmekle yükümlü olup, istihdam edilen işçilerin ücretlerinin tam ve zamanında ödenip ödenmediğini her ay takip etmek durumundadır. Alt yüklenici ve dolayısıyla esas yüklenicinin taahhüdünü ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmemesi halinde İdarenin sözleşmeyi feshetme yetkisi bulunmaktadır.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, İdarelerden onay alınmaksızın alt yüklenici çalıştırılması mümkün değildir. Aksi durumda, mevzuatın öngördüğü birçok hususun idareler tarafından kontrol edilebilme imkânının azalacağı, alt yüklenici olması yasaklanmış gerçek veya tüzel kişilerin bu durumlarının tespit edilemeyeceği, alt yüklenici tarafından istihdam edilen işçi ücretlerinin denetlenemeyeceği, yapım işleri bağlamında alt yüklenicilere yaptırılacak iş bölümlerinin mevzuatta belirtilen sınırlara uygunluğunun kontrolünün güçleşeceği, ilgili yapım işinde ortaya çıkabilecek zarar ve ziyandan sorumlu olan bu kişilerin tespit edilemeyeceği ve yüklenicilerin sözleşmenin feshi gibi ağır yaptırımlarla karşılaşabileceği açıktır.

Bu kapsamda, Kurum tarafından ihale edilen ve 2023 yılında devam eden işlere ait sözleşmelerde alt yüklenici çalıştırılabileceği ancak böyle bir durum meydana gelmesi halinde İdareden onay alınması gerektiğine yer verilmiştir.

Sözleşmelerde geçen bu hükmün uygulamadaki durumunun incelenmesi amacıyla Muğla Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü ile yazışma yapılmıştır. Buna göre; 2022/1231741 ihale kayıt numaralı “Kent Belleği İkmal İnşaatı İşi”, 2020/203060 ihale kayıt numaralı “Muğla İli

Menteşe İlçesi Sosyo-Kültürel Alan Sundurma Yapısında Cephe Kapatılması” ve 2023/789248 “Muğla İli Bodrum İlçesi Mumcular Mahallesi Menderes Bulvarı ve Muhtelif Mahallerde Yol, Kaldırım ve Altyapı Yapılması” işlerinde alt yüklenici çalıştırıldığı tespit edilmiştir.

Yükleniciler tarafından çalıştırılan alt yüklenicilerle ilgili İdarenin bilgisi olmadığından bunların onaylanıp onaylanmamasına dair mekanizmalar da işletilememiştir. Bu durum ayrıca, mevzuatta alt yükleniciler için konulmuş olan kurallara uygunluğun tam ve sağlıklı olarak kontrol edilememesine sebep olmaktadır.

Kamu idaresi cevabında, alt yükleniciler ile İdare arasında herhangi bir hukuki bağ olmadığı, söz konusu alt yüklenicilerin yükleniciler ile sözleşme imzaladığı, yükleniciler tarafından alt yüklenici çalıştırılmasına ilişkin İdareye herhangi bir başvuruda bulunulmadığı, İdarenin bu doğrultuda herhangi bir onayının olmadığı belirtilmiştir. Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere yapım işlerinde yüklenici tarafından İdarenin onayı olmaksızın alt yüklenici çalıştırılmaması gerekmektedir. Yüklenici tarafından İdarenin onayı alınmaksızın alt yüklenici çalıştırılıp çalıştırılmadığı hususu İdare tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna yazı yazılmak suretiyle teyit edilebilmektedir.

Muğla Büyükşehir Belediyesi 2022 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporunda da yer alan konu ile ilgili 2023 yılında inceleme yapılmış, bulguya tekrar raporda yer verilmiştir. Bu bakımdan, ihale yüklenicilerinin alt yüklenici çalıştırılmaları durumunda aralarında imzaladıkları sözleşmeleri Büyükşehir Belediyesi onayına sunmaları ve Belediye tarafından bu durumun Sosyal Güvenlik Kurumu ile yapılacak yazışmalar aracılığıyla takip edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.