Yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük şekilde ihale edilen mal alım ihalelerinde, ihale komisyonu tarafından teklif sahiplerinden aşırı düşük teklife yönelik açıklamaların istenmediği, söz konusu sorgulama yapılmaksızın ihalelerin sonuçlandırıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 38’inci maddesinde, ihale komisyonunun verilen teklifleri değerlendirdikten sonra, diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit edeceği; anılan teklifleri reddetmeden önce, belirlediği süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntıları yazılı olarak isteyeceği; imalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması, seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım işinin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar ve teklif edilen mal, hizmet veya yapım işinin özgünlüğü gibi hususlarda yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak aşırı düşük teklifleri değerlendireceği; değerlendirme sonucunda açıklamaları yeterli görülmeyen veya yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin tekliflerinin reddedileceği hüküm altına alınmıştır.

30.11.2021 tarih ve 31675 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’in 1’inci maddesi ile de Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin konuya ilişkin “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 58’inci maddesinde yukarıda yer verilen Kanun hükmü ile birebir uyumlu değişikliğe gidilmiştir.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Mal alımı ihalelerinde aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 62/A maddesinde, isteklilerin aşırı düşük olarak tespit edilen tekliflerini, bu Tebliğ’in “Hizmet alımı ihalelerinde sınır değer tespiti ve aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 79’uncu maddesinde belirtilen yöntemlerle açıklayabilecekleri, ihale komisyonu tarafından yapılan değerlendirmede açıklamaları yeterli görülmeyen veya süresi içerisinde yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin tekliflerinin reddedileceği ifade edilmiştir.

Yapılan incelemelerde ise, yaklaşık maliyete göre aşırı düşük nitelikteki teklif fiyatlar ile sözleşmeleri bağıtlanan mal alımı ihalelerinde ihale komisyonunca yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri uyarınca yapılması gereken aşırı düşük teklif sorgulamalarına yönelik açıklamaların teklif sahiplerinden istenilmediği, bu nedenle aşırı düşük tekliflere yönelik sorgulamaların gerçekleştirilmediği tespit edilmiştir.

Kamu İdaresi cevabında, Kamu ihale mevzuatında mal alımları ile ilgili aşırı düşük sınır değer tespitinin ve bununla ilgili açıklamaların değerlendirilmesinin hangi yöntemle yapılacağı ile ilgili herhangi bir sınır değer hesaplama modülü, formül, kriter ve bilgi nin bulunmadığı, dolayısıyla sınır değer tespitini yapmanın mümkün olmadığı ifade edilmiş olup, söz konusu cevabın hukuken kabulü mümkün değildir. Zira bulgu metninde de belirtildiği üzere Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Mal alımı ihalelerinde aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 62/A maddesinde, isteklilerin aşırı düşük olarak tespit edilen tekliflerini, bu Tebliğ’in “Hizmet alımı ihalelerinde sınır değer tespiti ve aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi” başlıklı 79’uncu maddesinde belirtilen yöntemlerle açıklayabilecekleri, ihale komisyonu tarafından yapılan değerlendirmede açıklamaları yeterli görülmeyen veya süresi içerisinde yazılı açıklamada bulunmayan isteklilerin tekliflerinin reddedileceği hükmüne yer verilmiştir.

Bu itibarla, yukarıda yer verilen 4734 sayılı Kanun ve ikincil mevzuatı hükümleri doğrultusunda mal alımı ihalelerinde görevlendirilmiş ihale komisyonlarınca diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük tekliflere yönelik açıklamaların teklif sahiplerinden istenerek gerekli incelemelerin ve sonuç değerlendirmelerinin yapılması gerekmektedir.