Burdur Akaryakıt Hizmetleri Pazarlama Sanayi ve Ticaret A.Ş. (BAHTAŞ)’ın bir kısım borç, alacak ve gider hesaplarının Tekdüzen Hesap Planı açıklamalarına uygun kullanılmadığı tespit edilmiştir.

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 175 ve mükerrer 257’nci maddelerinin Maliye ve Gümrük Bakanlığı (Hazine ve Maliye Bakanlığı)’na verdiği yetkiye dayanılarak;

1. Muhasebenin Temel Kavramları,

   
   

2. Muhasebe Politikalarının Açıklanması,

   
   

3. Mali Tablolar İlkeleri,

   
   

4. Mali Tabloların Düzenlenmesi ve Sunulması

   
   

5. Tekdüzen Hesap Çerçevesi Hesap Planı ve İşleyişi, konularında düzenlemeler yapılmış ve bu düzenlemeler 1 Sıra No’lu Muhasebe Uygulama Genel Tebliği’n ekini oluşturmuştur.

Bu düzenleme; bilanço usulünde defter tutan gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin faaliyet ve sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tablolar aracılığı ile ilgililere sunulan bilgilerin tutarlılık ve mukayese edilebilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtmasının sağlanması ve işletmelerde denetimin kolaylaştırılması amacıyla yapılmıştır.

İşletmelerin faaliyet ve sonuçları konusunda bilgi kaynağı ise o işletmenin muhasebe kayıt ve belgeleri ile bunlara dayanılarak hazırlanmış mali tablolarıdır.

Muhasebe bilgilerinin sunulduğu mali tablolara dayanılarak karar alma durumunda bulunan ilgililerin karar almalarında en önemli etken, bu bilgilerin sağlıklı ve mukayese edilebilir nitelikte olmasıdır. Dolayısıyla muhasebede tekdüzeliğin sağlanması büyük önem arzetmektedir.

Yapılan örnekleme incelemelerde bazı işlemlerin, söz konusu Tebliğ’de belirtilen hesap açıklamalarına uygun kayıt altına alınmadığı tespit edilmiş olup aşağıda bu işlemler açıklanmıştır.

-2019 yılında 120.01.004 kodlu alıcı için toplamda 655.075,55 TL tahakkuk kaydı yapıldığı, karşılığında ise 600 Yurtiçi Satışlar Hesabına alacak kaydedildiği, sonra söz konusu tutarlar tahsil edildiğinde tekrar 600 no.lu hesaba alacak kaydı yapıldığı, hasılat hesabına yapılan mükerrer kaydın düzeltmesinin 2020 yılında 31.12.2020 tarihli 46447 no.lu mahsup fişi ile yapıldığı görülmüştür.

Söz konusu düzeltme fişinde 120.01.004 kodlu alıcı hesabından düşülmesi gereken 655.075,55 TL’nin 120.01.001 kodlu Akaryakıt Müşterileri hesabından düşüldüğü tespit edilmiştir. Oysaki düzeltme kaydında da 120.01.004 kodlu alıcı hesabından düşülmesi gerekirdi. Bu durumda da mizanda yer alan tutara göre 120.01.004 kodlu alıcının 67.336,67 TL borcu görünmesine karşılık, düzeltme kaydı ile BAHTAŞ'tan alacaklı duruma geçmektedir. Bu

kayıtlardan alacak tutarlarının müşteri bazında gerçeği yansıtmadığı, evrakların düzenli takibinin ve kaydının yapılmadığı anlaşılmaktadır.

-Belediye tarafından Şirkete 2015 yılında yapılan sermaye artırımında 593.159,54 TL’lik ödenmemiş sermayenin, aynı yıl Şirketin Burdur Belediyesine olan 2015 yılındaki borçlarından mahsup edilerek Belediyece ödendiği, ancak Şirket tarafından herhangi bir kayıt yapılmadığı, daha sonra söz konusu ödeme kaydının 2020 yılında 15142 no’lu yevmiye ile “770 Genel Yönetim Giderleri” hesabına kanunen kabul edilmeyen gider yazılarak “501 Ödenmemiş Sermaye” hesabının kapatıldığı, bilahare 770 no.lu Hesap bakiyesinin yansıtma hesapları aracılığıyla 632 Genel Yönetim Giderleri Hesabına aktarıldığı tespit edilmiştir. Tekdüzen Hesap Planı açıklamalarında “681 Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabı”nın, cari dönemden önceki döneme ait olan ve bu dönemlerin mali tablolarına hata ya da unutulma nedeni ile yansıtılmayan veya sonradan ortaya çıkan tutarların kaydedilmesi için kullanılacağı belirtilmiştir. Tekdüzen Hesap Planı açıklamalarına göre söz konusu gider 2015 yılı gideri olduğu için 770 no.lu Hesaba kaydedilmemesi, bu gidere ait kaydın doğrudan “681 Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabı”na kaydedilmesi gerekirdi.

-2021 yılında giderlere kaydedilecek olan toplam 9.198,09 TL tutarındaki araç sigorta ve kasko sigorta giderlerinin “280 Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabı”na kaydedildiği tespit edilmiştir. Tekdüzen Hesap Planı açıklamalarında, “180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı’nın; peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderleri izlemek için kullanılacağı, “280 Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabı”nın ise; peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek yıllara ait giderleri izlemek için kullanılacağı, belirtilmiştir. Bu kapsamda, 280 no.lu Hesaba alınan söz konusu tutarın, “180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı”na alınması gerekirdi.

-2020 yılı içinde satın alınan 4 adet taşıt lastiği bedeli olan 4.000,00 TL’nin 2.259,89 TL’lik kısmının yılına ait gider olarak “770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı”na kaydedilerek hesap bakiyesinin yansıtma hesapları aracılığıyla “632 Genel Yönetim Giderleri Hesabı”na aktarıldığı, 1.129,95 TL’lik kısmının ise 2021 yılında giderleştirilmek üzere “280 Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabı”na kaydedildiği tespit edilmiştir.

Konuya ilişkin olarak Vergi Usul Kanunu 345 sıra no’lu Tebliğ’de; “Ticari Amaçla Kullanılan Araçlar İçin İktisap Edilen Lastiklerin Faydalı Ömürleri:

Vergi Usul Kanunun 5024 sayılı Kanunla değişen 315 inci maddesinde, amortismana tabi iktisadi kıymetlerin itfasında faydalı ömürlerin dikkate alınacağı ve bunlara ilişkin oranların da Bakanlığımızca tespit ve ilan edileceği hükmü yer almaktadır.

Anılan maddenin Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden amortismana tabi iktisadi kıymetler için uygulanacak “Faydalı Ömür ve Amortisman Oranları” tespit edilmiş ve bu oranlar 333 ve 339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde açıklanmıştır.

339 Sıra Numaralı Tebliğ ile değişik 333 Sıra Numaralı Tebliğ eki listenin 3.72 numaralı bölümünde otomobil, kamyon, minibüs, midibüs, yük arabaları, özel amaçlı olarak kullanılan araçlar ve benzeri araçlara ait lastikler (Yeni satın alınan araçlarda hazır olanlar hariç) yer almakta olup, bunların faydalı ömürleri 2 yıl ve amortisman oranları da % 50,00 olarak tespit edilmiştir.

…

Bu itibarla, ticari amaçla kullanılan araçlar için iktisap edilen lastiklerin, faaliyet gösterilen sektörün çalışma şartları gereği tahsis edildiği hizmette kullanılmaya hazır hale geldiği tarih itibarıyla faydalı ömrünün bir yıldan daha az olması halinde amortismana tabi tutulması mümkün olmayacağından kayıtlara doğrudan gider olarak intikal ettirilebileceği tabiidir.” denilmektedir.

Bu Tebliğ’e uygun olarak taşıt lastikleri bedelinin ya iki yıla bölünerek amortismana tabi tutulması ya da tamamının satın alındığı yıl gider kaydedilmesi gerekirdi.

-“127 Diğer Ticari Alacaklar Hesabı”nda yer alan 2.588.644,05 TL’nin Şirketin Burdur Belediyesi ve Burdur Belediyesi İktisadi İşletmesine (bütçe içi işletme) ait faaliyet konusunu oluşturan taşeron hakediş bedeli olduğu tespit edilmiştir. Tekdüzen Hesap Planında “120 Alıcılar Hesabı”nın, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacaklarının izlenmesi için kullanılacağı belirtilmiştir.127 Diğer Ticari Alacaklar Hesabı” için ise, “İşletmenin ticari faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ve yukarıdaki hesapların kapsamına girmeyen tahsili gecikmiş alacaklar (henüz şüpheli alacak niteliğini kazanmayanlar) ve diğer çeşitli senetsiz ticari alacaklar bu hesapta izlenir.” denilmiştir.

Bu kapsamda Şirketin faaliyet konusu dışında kalan mal ve hizmet satışlarından doğan senetsiz alacakları 127 no.lu Hesapta izlenmelidir. Oysa Şirketin 127 no.lu hesapta kayıtlı

alacağı, ana faaliyet alanı olan personel hizmeti sunumundan doğan bir alacak olup bu nedenle “120 Alıcılar Hesabı”nda izlenmesi gerekirdi.

-Burdur Belediyesi ve Burdur Belediyesi İktisadi İşletmesinde taşeron personel olarak çalışan işçilere alınan 379.475,00 TL tutarındaki kıyafet bedelleri “770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı”na kaydedilerek yansıtma hesapları aracılığıyla “632 Genel Yönetim Giderleri Hesabı”na aktarıldığı görülmüştür. Söz konusu personel hizmeti sunumu Şirketin ana faaliyet alanında yer almaktadır. Bu nedenle 379.475,00 TL’nin “740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı”na kaydedilmesi, hesap bakiyesinin yansıtma hesapları aracılığıyla “622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı”na aktarılması gerekirdi.

Yukarıda tespit edilebilen işlemlere ait kayıtlar, hesap planı açıklamalarına uygun hesaplarda izlenmediğinden mizan ve mali tablolar, hesap bazında gerçek tutarları göstermemektedir.

Tekdüzen Hesap Planı açıklamalarında her bir hesabın tanımı yapılmış, işleyişi açıklanmış ve kurallara uyma zorunluluğu getirilmiş, 1 Sıra No’lu Muhasebe Uygulama Genel Tebliği’nde yapılan düzenlemede öngörülen usul ve esaslara uyulmasının zorunlu olduğu, ilgili mevzuat hükümleriyle aykırılığın mali rapor ve beyannamelerinin düzenlenmesi sırasında giderilmesinin işletmelerin sorumluluğunda olduğu hükmüne yer verilmiş, ilave olarak Vergi Usul Kanunu ve ilgili tebliğlerde de ticari işlemlerin uygulama usul ve esasları detaylı açıklanmıştır.

Bu kapsamda, yapılan incelemelerde tespit edilen ve ayrıntısı yukarıda açıklanan nedenlerle; muhasebe usul ve esasları ile vergi kanunları ve tebliğlerinde belirtilen usul ve esaslara uyularak, faaliyet ve sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, mali tablolar aracılığı ile ilgililere sunulan bilgilerin tutarlılık ve mukayese edilebilirlik niteliklerini koruyarak gerçek durumu yansıtmasının sağlanması gerekmektedir.

Şirket tarafından verilen cevapta; ilgi bulgu kapsamında hatalı kullanıldığı tespit edilen hesapların 2021 yılında düzeltilmeye başlanıldığını, sonraki dönemlerde Tekdüzen Hesap Planı açıklamalarında bulunan hesap tanımları ve işleyişleri doğrultusunda muhasebe iş ve işlemlerinin gerçekleştirileceği belirtilmiş olup mali tabloların gerçek durumu yansıtmasını teminen önemli olan bulgu konusu takip eden dentimlerde izlenecektir.