İstanbul ilinde Büyükşehir Belediyesi ve bağlı/ilgili kuruluşları ile yetki verilen kişilerce sunulan toplu taşıma hizmet bedellerine ilişkin tarifenin, belediye meclisince belirlenmesi yerine UKOME kararıyla belirlenmektedir.

5216 sayılı Kanun’un 7’nci maddesinde;

“f) …kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; …

p) Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek. (Ek cümle: 16/5/2018- 7144/14 md.) Büyükşehir içindeki toplu taşıma hatlarıyla ilgili olarak; şehir merkezine olan uzaklık, nüfus ve hattı kullanan sayısı kriterleri esas alınarak tespit edilecek hatlarla ilgili toplu taşıma hizmetlerinin işlettirilmesine karar vermek.” denilerek bu görev ve yetkilerin Büyükşehir Belediyesinde olduğu belirtilmiştir.

Kanun’un 12’nci maddesinde de, büyükşehir belediye meclisinin, büyükşehir belediyesinin karar organı olduğu ifade edilmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 18’inci maddesinde “f) Kanunlarda vergi, resim, harç ve katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek” yetki ve görevinin mecliste olduğu düzenlenmiştir.

Diğer yandan, 5216 sayılı Kanun’un 9’uncu maddesinde, Büyükşehir içindeki kara, deniz, su, göl ve demiryolu üzerindeki her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla büyükşehir belediye başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, yönetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kuruluşları ile, Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonunun görevlendireceği ilgili odanın temsilcisinin katılacağı Ulaşım Koordinasyon Merkezi kurulacağı belirtildikten sonra, aynen;

“Bu Kanun ile büyükşehir belediyesine verilen trafik hizmetlerini plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine ilişkin yetkiler ile büyükşehir sınırları dahilinde il trafik komisyonunun yetkileri ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılır.

Ulaşım koordinasyon merkezi kararları, büyükşehir belediye başkanının onayı ile yürürlüğe girer…” denilmiştir.

Görüleceği gibi, ulaşım koordinasyon merkezlerine tanınan yetki, trafik ve toplu taşıma hizmetlerine ilişkin “plânlama, koordinasyon ve güzergâh belirlemesi ile taksi, dolmuş ve servis araçlarının durak ve araç park yerleri ile sayısının tespitine” ilişkindir.

UKOME’ye tanınan yetkiler, Kanun’da açık ve yoruma mahal vermeyecek şekilde sayıldığından, belirtilenlerin dışındaki konularda Kanun’la verilmiş bir yetki söz konusu değildir.

Öte yandan 15.6.2006 tarihli 26199 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin 18’inci maddesinde, aynen;

“ç) Kara, deniz, göl, nehir, kanal ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; …” UKOME’nin görevli ve yetkili olduğu zikredilmiştir.

UKOME’nin kuruluşunu ve görev ve yetkilerini belirleyen 5216 sayılı Kanun’da, toplu taşıma hakkında “bilet ücret ve tarifelerini” belirleme konusunda anılan Merkeze bırakılan veya devredilen bir yetki bulunmadığı halde, Yönetmelik ile bu şekilde bir yetki ve görev verilmesi mümkün olmadığı gibi, Kanun’la UKOME kararları için getirilen yürürlüğe girme ve bağlayıcılıkla ilgili hükmünün, Kanun’da belirtilenler dışındaki işlerde geçerli olması mümkün görülmemektedir.

Bu durumda, Anayasa’nın 123’üncü maddesindeki “kamu kurum ve kuruluşlarının yetki ve görevlerinin kanunla belirlenmesi ilkesi” gereğince, ulaşım koordinasyon kurulunca ücret ve tarifeler konusunda alınacak kararın, belediye meclisine bir öneri mahiyetinde alınmış bir karar olarak kabul edilip, ücret ve tarifenin büyükşehir belediye meclisince karar altına alınması gerekmektedir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti sonrasında; İdare tarafından; bilet ve ücret tarifelerinin UKOME tarafından belirlenmesinin Kanun ve Yönetmelik gereği olduğu, belediye meclisinin görevleri arasında bilet ücret ve tarifelerinin belirlemenin yer almadığı ifade edilse de, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nda UKOME’nin görev ve yetkileri arasında, bilet ücret ve tariflerini belirleme ile ilgili bir düzenleme yer almamaktadır. Öte yandan kamu idaresi cevabında, Kanun’da belediye meclisinin görev ve yetkileri arasında yer almadığı iddia edilse

de; 5393 sayılı Kanun’un 18’inci maddesinin f bendinde “Kanunlarda vergi, resim, harç ve katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek” belediye meclisinin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır. Toplu ulaşım hizmetlerinden yararlanma kişilerin isteği üzerine sunulan hizmet olduğundan, hizmetten yararlananlardan alınacak ücretlerin tarifesini belirlemek de belediye meclisinin görev ve yetkisinde olduğu açıktır. Bizzat Büyükşehir Belediyesince sunulmayan toplu ulaşımlarda da söz konusu hizmet, Büyükşehir Belediye Meclisinin kararı ile üçüncü kişilerce (hat kirası, işletme hakkının devri veya imtiyaz yoluyla) yerine getirildiğinden, bilet ücret ve tariflerinin belirlenmesinde, belediye meclisinin görev ve yetkili olduğu düşünülmektedir.