Çevrenin korunması ve yaşanabilir bir doğanın sürdürülebilmesi açısından arıtma tesisleri vazgeçilmez yapılardır. Ne var ki gerek atıksu arıtma tesislerinde gerekse de bu tesislere atık suyun naklini sağlayan terfi merkezlerinde yüklü miktarda elektrik enerjisi tüketilmektedir. Arıtma tesislerinin arttırılması ve arıtma işleminin teşviki amacıyla değişik tarihlerde çeşitli düzenlemeler yapılmıştır.

2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 5491 sayılı Kanun’la değişik “Teşvik” başlıklı 29’uncu maddesinin üç ve dördüncü fıkralarında;

“Arıtma tesisi kuran, işleten ve yönetmeliklerde belirtilen yükümlülükleri yerine getiren kuruluşların arıtma tesislerinde kullandıkları elektrik enerjisi tarifesinin, sanayi tesislerinde kullanılan enerji tarifesinin yüzde ellisine kadar indirim uygulamaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.

Teşvik tedbirleri ile ilgili esaslar yönetmelikle belirlenir. Bu Kanunda belirlenen cezalara neden olan fiilleri işleyen gerçek ve tüzelkişiler, verilen süre içinde söz konusu yükümlülüklerini yerine getirmedikleri takdirde bu maddede yazılı teşvik tedbirlerinden yararlanamazlar ve daha önce kendileri ile ilgili olarak uygulanmakta olan teşvik tedbirleri durdurulur.” hükmü yer almaktadır.

Bu maddeye göre çıkarılan Yönetmelik 01.10.2010 tarih ve 27716 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik’in 4’üncü maddesinde atık suların arıtılması amacıyla atık su arıtma tesislerinde kullanılan ve ödemesi yapılan bir önceki yıla ait elektrik enerjisi giderinin, Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranda, Bakanlık bütçesine bu amaç için ayrıca konulacak ödenekten ilgili atık su altyapı tesisi yönetimlerine geri ödeneceği hüküm altına alınmıştır.

23.10.2011 tarih ve 28093 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 2011/2245 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nda da, atık su arıtma tesislerinde kullanılan ve ödemesi yapılan bir önceki yıla ait elektrik enerjisi giderinin %50 oranında geri ödeneceği belirtilmiştir.

Yapılan incelemelerde, MUSKİ’nin varlıkları arasında 2017 ve 2018 yıllarında kullanımda olan 25 adet atık su arıtma tesisi bulunduğu, bu tesislerden 6 tanesi için 2017 yılı elektrik kullanımlarından dolayı elektrik enerji teşvikinden yararlanılamadığı görülmüştür.

Söz konusu tesislerden sadece bir tanesi için 2018 yılında Çevre izni işlemleri tamamlanabilmiş, geriye kalan 5 adet tesis için 2018 yılı elektrik kullanımlarından dolayı da teşvikten yararlanmak mümkün olamayacaktır.

Bu tesislerde kullanılan elektrik için 2017 yılı içerisinde ödenen toplam aktif enerji bedeli 745.069,47 TL olarak gerçekleşmiş olup, şayet gerekli iş ve işlemler tamamlanmış, başvurular yapılmış ve Çevre İzin belgeleri alınmış olsa idi bu tesisler için yararlanılacak teşvik tutarı 372.534,74 TL olacaktı.

Söz konusu tesislere ilişkin detaylı tabloya aşağıda yer verilmiştir.

Tablo 5: Atıksu Arıtma Tesisleri İçin Alınması Gereken Teşvik Bedeline İlişkin Tablo

Yukarıda bahsedilen tesisler uzun yıllardır faaliyette olmasına rağmen gerekli başvurular (proje onay, geçici faaliyet belgesi, çevre izin gibi) zamanında yapılmadığından birçok tesis için halen onay süreleri beklenmekte, bu nedenle de Kanun’da öngörülen teşvikten yararlanılamamaktadır.

Buna göre, atık su arıtma tesislerinin eksikliklerinin tamamlanarak mevzuatta öngörülen şartları sağlar hale getirilmesi ve bu suretle enerji geri ödeme teşvikinden yararlanılmaya başlanması İdare kaynaklarında artışa sebep olacağından konunun ivedilikle çözülmesi önem arz etmektedir.

Kamu idaresi cevabında; özetle muğla ilinin 31.03.2014 tarihinde 6360 sayılı Kanun ile büyükşehir belediyesi statüsüne dönüştüğü, bu nedenle ilçe ve mülga belde belediyeleri tarafından yapılan bütün atıksu arıtma tesisleri ve terfi istasyonlarının İdareye devrolunduğu, bu devir işlemleri sırasında tesislere ait bilgi, belge ve arşivlerin devredilmediği ya da eksik devredildiği,

Bulguda belirtilen 25 adet atık su arıtma tesisinden 19 tanesinin enerji teşvikinden faydalandığı, diğer 6 adet atıksu arıtma tesisinin ise enerji teşvikinden faydalanamamasının çeşitli sebepleri olduğu,

Yatağan AAT’nin İller Bankası kredisi ile yapıldığı, Çevre İzin belgesinin alınabilmesi için eksik olan evrakların ilgili kurumlardan talep edildiği, yazışmaların 2018 yılı Haziran ayında sonuçlandığı, 25.04.2019 tarihli olarak Çevre İzin Belgesi alındığı, belge tarihi itibariyle enerji teşvikinden faydalanılacağı,

Gündoğan AAT-1 ile ilgili bilgi, belge ve arşivlerin tam olarak İdareye devredilmediği, Geçici Faaliyet Belgesi ve Çevre İzin Belgesi başvuru süreçleri neticesinde 05.02.2018 tarihli olarak Çevre İzin Belgesi alındığı, 01.02.2019 tarihinde Geri Ödeme Belgesi alındığı, belge tarihi itibariyle enerji teşvikinden faydalanılacağı,

Turunç AAT ile ilgili bilgi, belge ve arşivlerin tam olarak İdareye devredilmediği, sulama amaçlı olarak ormanlık alana yapılan deşarj sebebiyle Orman Bölge Müdürlüğüne yapılan deşarj yeri uygunluk başvurularından olumlu yanıt alınamadığı, 30.12.2014 tarihli ve 206 Karar Nolu Mahalli Çevre Kurulu Kararı ile Turunç AAT’nin denize direkt deşarjının uygun görüldüğü, Geçici Faaliyet Belgesi ve Çevre İzin Belgesi başvuru süreçleri neticesinde 24.12.2018 tarihli olarak Çevre İzin Belgesi alındığı, Geri Ödeme Belgesi başvurusu için gerekli evrakların tamamlanarak başvurunun yapıldığı, 15.02.2019 tarihinde Geri Ödeme Belgesi alındığı, belge tarihi itibariyle enerji teşvikinden faydalanılacağı,

Mumcular AAT ile ilgili bilgi, belge ve arşivlerin tam olarak İdareye devredilmediği, 2016 Haziran ayında Geçici Faaliyet Belgesi alındığı, ancak deşarj yeri uygunluk yazısının bulunmaması sebebiyle çevre izin belgesi başvurusu yapılamadığı, deşarj yeri uygunluk yazısının 2017 yılı Nisan ayında alınabildiği, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Entegre Çevre Bilgi Sistemine geçiş sürecinden dolayı 02.04.2019 tarihli olarak Geçici Faaliyet Belgesi alındığı, çevre izin belgesi başvuru çalışmalarının devam ettiği, Çevre İzin Belgesinin alınmasını müteakip Enerji Gideri Geri Ödeme Belgesi başvurusunda bulunulacağı,

Göltürkbükü AAT ve Güvercinlik AAT ile ilgili bilgi, belge ve arşivlerin tam olarak İdareye devredilmediği, Orman Bölge Müdürlüğüne defalarca yapılan deşarj yeri uygunluk başvurularının deşarj suyunda sulama suyu kriterlerinin sağlanacağı taahhüt edilmesine rağmen olumlu yanıt alınamadığı, alternatif deşarj yerinin olmamasından dolayı bu güne kadar çevre izni başvuru sürecinin tamamlanamadığı belirtilmiştir.

Sonuç olarak Kurum tarafından bulgu konusu hususa ilişkin itirazda bulunulmamış, 6 adet tesise ilişkin enerji teşvikinden yararlanamama sebepleri detaylı olarak açıklanmıştır. Söz konusu tesislerden 3 tanesi için gerekli işlemlerin tamamlandığı, diğerleri için de yazışma ve ilgili idareler ile görüşmelerin sürdürüldüğü bildirildiğinden bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetim dönemlerinde izlenecektir.