Bazı yapım işlerine ilişkin inşaat sigortası (bütün riskler) poliçesinde, sigortacının sorumluluk başlangıç tarihinin, işe başlama tarihinden itibaren geçerli olacak şekilde düzenlenmediği görülmüştür.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 1421’inci maddesinde; aksine sözleşme yoksa sigortacının sorumluluğunun primin veya ilk taksitinin ödenmesi ile başlayacağı; 1431’inci maddesinde de sigorta priminin tamamının, taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa ilk taksitin, sözleşme yapılır yapılmaz ve poliçenin teslimi karşılığında ödenmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “İş ve işyerlerinin korunması ve sigortalanması” başlıklı 9’uncu maddesinde;

“Yüklenici, işyerindeki her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ile sözleşme konusu yapım işinin korunmasından 43 üncü madde hükümleri dikkate alınmak şartı ile işe başlama tarihinden kesin kabul tarihine kadar sorumludur. Bu sebeple yüklenici, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 9 uncu maddesi hükümleri dâhilinde; işyerlerindeki her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ile sözleşme konusu iş için, işin özellik ve niteliğine göre ihale dokümanında belirtilen şekilde, işe başlama tarihinden geçici kabul tarihine kadar geçen süre içinde oluşabilecek deprem, su baskını, toprak kayması, fırtına, yangın gibi doğal afetler ile hırsızlık, sabotaj gibi risklere karşı “inşaat sigortası (bütün riskler)”, geçici kabul tarihinden kesin kabul tarihine kadar geçecek süreye ilişkin ise yürürlükteki İnşaat Sigortası (Bütün Riskler) Genel Şartları çerçevesinde kapsamı ihale dokümanında belirtilen genişletilmiş bakım devresi teminatını içeren sigorta yaptırmak zorundadır” hükmü yer almaktadır.

Bazı yapım işlerine ait inşaat sigortası (bütün riskler) poliçelerinde de yukardaki kanun hükümleri doğrultusunda “Poliçe teslim edilmiş olsa dahi, sigortacının sorumluluğu, sigorta priminin peşin olarak ödenmesi kararlaştırılmış ise tamamının, taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa peşinatın (ilk taksitin) ödenmesi ile başlar” hükümleri yer almıştır.

Yukarıda ifade edilen mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere yükleniciler yapım işi ihalelerinde işe başlama tarihinden geçici kabul tarihine kadar geçen süre içinde deprem, su baskını, toprak kayması, fırtına, yangın gibi doğal afetler ile hırsızlık, sabotaj gibi risklere karşı “inşaat sigortası (bütün riskler)”, geçici kabul tarihinden kesin kabul tarihine kadar geçecek süreye ilişkin ise yürürlükteki İnşaat Sigortası (Bütün Riskler) Genel Şartları çerçevesinde kapsamı ihale dokümanında belirtilen genişletilmiş bakım devresi teminatını içeren sigorta yaptırmak zorundadır. Sigortacının sorumluluğu sigorta priminin peşin olarak ödenmesi kararlaştırılmış ise tamamının, taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa peşinatın (ilk taksitin) ödenmesi ile başlayacağından; sigorta priminin peşin olarak ödenmesi kararlaştırılmış ise tamamının, taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa peşinatın (ilk taksitin) ödendiği tarih ile yapım işinin başlama tarihinin aynı olması gerekmektedir. Diğer taraftan Türk Ticaret Kanunu’nun 1421’inci maddesinde belirtildiği üzere sigorta poliçelerine “ Sigorta primlerinin tamamı veya taksitle ödenmesi kararlaştırılmış ise peşinatı (ilk taksiti) işe başlama tarihinden farklı olsa bile sigortacının sorumluluğu işe başlama tarihinden itibaren başlayacaktır.” şeklinde açık hükümler konularak sigortacının sorumluluğunu işe başlama tarihinden itibaren başlatmak da mümkündür.

Yapılan incelemelerde aşağıdaki tabloda detayı görülen yapım işlerine ilişkin inşaat sigortası (bütün riskler) poliçelerinde, sigorta primlerinin tamamının veya ilk taksitlerinin (peşinatlarının) ödeme tarihlerinin işe başlama tarihlerinden farklı olması nedeniyle sigortacının sorumluluk başlangıç tarihinin, işe başlama tarihlerinden itibaren geçerli olacak şekilde düzenlenmediği, ayrıca sigorta poliçelerinde Türk Ticaret Kanunu’nun 1421’inci maddesine göre sigortacının sorumluluğunun sigorta primleri ödenmemiş veya geç ödenmiş olsa bile işe başlama tarihinden itibaren başlayacağı şeklinde ifadelerin de yer almadığı görülmüştür.

Tablo 9: Sigortacının Sorumluluk Başlangıç Tarihiyle İşe Başlama Tarihleri Farklı Olan İşler

Kamu idaresinin cevabında özetle "Listenin 1 nci sırasında yer alan “2021/388332- Aydın Tekstil Alanı İçerisindeki Tescilli Binaların Restorasyonu ve Çevre Düzenlemesi İşi (3. Etap)” yapım işinin fark gün hesaplamasında işe başlama tarihinin 04/08/2022, sigorta priminin tamamının peşinatının (ilk taksitin) ödeme tarihinin 30/12/2021, fark(gün) ise 148 gün olarak hesaplandığı, kayıtlar incelendiğinde söz konusu işin işe başlama tarihinin 04/08/2021, sigorta priminin tamamının peşinatının (ilk taksitin) ödeme tarihinin 24/08/2022 olduğu, bu durumda söz konusu işe ait işe başlama ile sigorta başlama tarihleri arasındaki farkın 148 gün değil, 20 gün olduğu belirtilmiş; İnşaat sigortası (bütün riskler) poliçesindeki sigortacının sorumluluk başlangıç tarihi ile işe başlama tarihi arasında meydana gelen gecikmenin sebebinin, yüklenici tarafından yer tesliminden sonra fiziki olarak şantiye kurulumundan veya inşai çalışmalarına henüz başlanamadığından dolayı, inşaat sigortası (bütün riskler) poliçelerinde 7 ile 20 gün arasında gecikmeler meydana geldiği, yapım işlerine ait sigorta poliçelerinin İdareye ilk hakedişten önce teslim edildiği, yeni yapılacak yapım işlerine ait inşaat sigortası (bütün riskler) poliçelerinde, sigortacının sorumluluk başlangıç tarihinin, işe başlama tarihinden itibaren geçerli olacak şekilde işlem tesis edileceği" ifade edilmiştir.

Kamu idaresinin cevabı ekinde denetim sırasında tarafımıza ibraz edilen sigorta primi ödemelerine ilişkin 24.08.2021 tarihli Tahsilat Makbuzu ile 27.979.801,39 TL'lik iş artışına ilişkin Bedel Artış Zeyilnamesiyle ilgili 30.253 TL sigorta primi tahsilatına ait 25.10.2022 tarihli Kredi Kartı ile Prim Ödeme Makbuzu ve 2.627.704,89 TL'lik iş artışına ilişkin Bedel Artış Zeyilnamesiyle ilgili 2.841,22 TL sigorta primi tahsilatına ait 25.10.2022 tarihli Kredi Kartı ile Prim Ödeme Makbuzu gönderilmiş olup denetimler sırasında ibraz edilenler dışında yeni belge bilgi sunulmamıştır. 24.08.2021 tarihli Tahsilat Makbuzu dışındaki makbuzlar iş artışlarına ilişkin olup, asıl işe ilişkin olarak sigortacının sorumluluğunun başlangıcıyla ilgisi bulunmamaktadır.

24.08.2021 tarihli Tahsilat Makbuzunda peşinatın 2.200 TL'sinin nakden tahsil edildiği, kalan (5.600-2.200=)3.400 TL peşinat bedeli için de diğer taksitlerle birlikte Ziraat Bankasının Tarsus/Mersin şubesine ait hesap no.lu, 0203141 çek no.lu, 30.12.2021 tarihli ve 65.000 TL

tutarlı çek alınarak tahsilat yapıldığı görülmektedir. Çekle yapılan ödemenin hangi tarihte kesin ödemeye dönüştüğü ise bildirilmemiştir. Bu durumda sigorta primine ait peşinat tutarı 5.600 TL'nin tamamı 24.08.2021' de tahsil edilmemiş olup, çekin karşılıksız çıkmaması halinde en erken 30.12.2021 tarihinde mümkün olacaktır. Dolayısıyla işin yer teslimi 04.08.2021'de

yapıldığı halde yaptırılan sigorta poliçesine ait peşinatın tamamı 148 gün sonra 30.12.2021 tarihinde ödendiğinden, sigortacının sorumluluğu da bu tarihten itibaren başlayacaktır. Kaldı ki bulgu konumuz inşaat sigortası (bütün riskler) poliçelerinde, sigortacının sorumluluk başlangıç tarihinin, işe başlama tarihinden itibaren geçerli olacak şekilde yapılmasıyla ilgili olup bir gün bile farklı olması mevzuata uygun düşmemektedir.

Diğer yandan kamu idaresinin cevabında "yüklenici tarafından yer tesliminden sonra fiziki olarak şantiye kurulumundan veya inşai çalışmalarına henüz başlanamadığından dolayı, inşaat sigortası (bütün riskler) poliçelerinde 7 ile 20 gün arasında gecikmeler meydana geldiği, yapım işlerine ait sigorta poliçelerinin İdareye ilk hakedişten önce teslim edildiği, yeni yapılacak yapım işlerine ait inşaat sigortası (bütün riskler) poliçelerinde, sigortacının sorumluluk başlangıç tarihinin, işe başlama tarihinden itibaren geçerli olacak şekilde işlem tesis edileceği belirtilmiştir. Oysa açıklanan mevzuat gereğince sigorta priminin peşin olarak ödenmesi kararlaştırılmış ise tamamının, taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa peşinatın (ilk taksitin) ödendiği tarih ile yapım işinin başlama tarihinin aynı olması gerekmektedir. Veya Türk Ticaret Kanunu’nun 1421’inci maddesinde belirtildiği üzere sigorta poliçelerine “Sigorta primlerinin tamamı veya taksitle ödenmesi kararlaştırılmış ise peşinatın (ilk taksiti) ödenme tarihi işe başlama tarihinden farklı olsa bile sigortacının sorumluluğu işe başlama tarihinden itibaren başlayacaktır.” şeklinde açık hükümler konularak sigortacının sorumluluğunun işe başlama tarihinden itibaren başlatılması gerekmektedir. Bu nedenlerle idarenin cevapları sonucunda bulgumuzda değişiklik gerektiren herhangi bir husus bulunmamaktadır.

Bu husustaki sorumluluk yükleniciye ait olmakla birlikte zararın oluşması durumunda, yargı mercilerince idarenin de müterafik kusurlu sayıldığı ya da yüklenicinin acze düşmesi nedeniyle, ortaya çıkan hasar ve zararı karşılayamadığı hallerde idare aleyhine doğacak külfetlerin bu hususta kusur, ihmal veya tedbirsizliği bulunan idare görevlilerine rücu yoluyla tazmin ettirilmesi talebi gündeme gelebilmektedir.

Sonuç olarak sigorta priminin peşin olarak ödenmesi kararlaştırılmış ise tamamının, taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa peşinatın (ilk taksitin) ödendiği tarih ile yapım işinin başlama tarihinin aynı olması; bu olmadığı takdirde Türk Ticaret Kanunu’nun 1421’inci maddesinde belirtildiği üzere sigorta poliçelerine “Sigorta primlerinin tamamı veya taksitle ödenmesi kararlaştırılmış ise peşinatın (ilk taksiti) ödenme tarihi işe başlama tarihinden farklı olsa bile sigortacının sorumluluğu işe başlama tarihinden itibaren başlayacaktır.” şeklinde açık hükümler konularak sigortacının sorumluluğunun işe başlama tarihinden itibaren

başlatılması gerektiği değerlendirilmektedir.