İdare tarafından bazı yapım işlerinin projelendirilmesinin sağlıklı yapılmadığı, buna bağlı olarak işin gerçekleştirilmesinde aksamalar yaşandığı görülmüştür.

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “Sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, iş eksilişi ve işin tasfiyesi” başlıklı 24’üncü maddesine göre, öngörülemeyen durumlar nedeniyle iş artışı yapılması mümkün bulunmaktadır.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 13’üncü maddesine göre de, yükleniciye verilen proje ve teknik belgelerde, yeni proje veya belge hazırlanmasını gerektirecek ve dolayısıyla zamana ihtiyaç gösterecek şekilde değişiklik yapılması hallerinde işin bir kısmı veya tamamında gecikmeye yol açılırsa gecikmeyle orantılı süre uzatımı verilebilir. Dolayısıyla proje tadilatı için idari süreçlerden kaynaklı gecikmenin tamamı için değil, işin geciken kısmı ile orantılı süre uzatımı verilmelidir.

“Mersin İli, Tarsus İlçesi Muhtelif Mezarlıkları Bakım, Onarım ve Çevre Düzenlemesi Yapım İşi”nin devamı sırasında bir takım imalatların yapımından vazgeçilmesi, bir takım imalatlar hakkında da teknik yönden değişiklikler yapılarak; bazı malzemelerin maliyetinin yüksek olması nedeniyle temini kolay ve maliyeti daha düşük malzeme kullanılmasına, yaklaşık maliyet hazırlanırken öngörülmemiş bazı pozların ilave edilmesi, bazı malzemelerin de iklim ve arazi koşullarına uygun olmadığı gerekçesiyle değiştirilmesi gibi sebeplerle yeni, artan ve azalan imalatlar dolayısı ile iş artışı ve 100 gün süre uzatımı verilmiştir. Bu sürenin de 64 gününün Fen İşleri ile Etüt ve Projeler Dairesi Başkanlığı arasındaki yazışmaların gecikmesinden kaynaklı olduğu görülmüştür. Dolayısıyla başlangıçta 180 gün süre öngörülen iş için;

Fen İşleri Dairesi Başkanlığı tarafından Etüt ve Projeler Dairesi Başkanlığına yazılmış olan 03.08.2021 tarihli proje revize talebine, Etüt ve Projeler Dairesi Başkanlığı tarafından 05.10.2021 tarihinde cevap verilmesi sebebiyle 64 gün süre uzatımı verilmesinin,

Artan ve azalan imalatlar, yeni imalatlar, mevcut yapım şartları ile mülkiyette yaşanan sorunlar da göz önüne alınarak 36 gün süre uzatımı verilmesinin uygun olacağı kararı verilmiştir. Bu şekilde 15.11.2021 tarihli olur ile toplamda 100 günlük süre uzatımı verilmiştir.

Böylece yeni iş bitim tarihi 18.04.2022 olmuştur. Daha sonra çeşitli tarihlerde yapılan iş artışları ve süre uzatımları ile iş planlanandan çok daha uzun süreye yayılmıştır.

Diğer taraftan İdarenin iç yazışmasından kaynaklı gecikmenin tamamı süre uzatımı olarak verilmesine rağmen 1 ve 2 no.lu hakedişlerin incelenmesi ile bu tarihler arasında da iş yapıldığı görülmüştür. Dolayısıyla yazışmalar sebebiyle işin hangi kısımlarının geciktirildiği tespit edilerek bununla orantılı süre uzatımı verilmesi gerekirdi.

Yine süresi 150 gün olan “Mersin İli, Erdemli İlçesi Muhtelif Mezarlıkları Bakım, Onarım ve Çevre Düzenlemesi Yapım İşi”nde benzer gerekçelerle toplam 110 gün süre uzatımı verilmiştir.

Yukarıdaki açıklamalar dikkate alındığında, İdare tarafından projelendirmenin sağlıklı yapılmaması, pozlar belirlenirken iklim ve arazi şartlarının dikkate alınmaması ve İdare birimleri arasındaki yazışmaların gecikmesi gibi hususlar işin süresinin uzamasına, hizmetin geciktirilmesine neden olmuştur. Bu durum, yükleniciye 2022 yılı içinde ek fiyat farkı ödenmesine, dolayısıyla İdare açısından ise ek mali külfete sebep olmuştur.

Anılan işlerin sürelerine yakın süre uzatımlarının verilmesi, ihaleden önce hazırlık çalışmalarının gereği gibi yapılmadığını göstermektedir.

Kamu idaresi özetle, mezarlık yapım işlerinde arazinin geniş bir alana yayılması söz konusu olduğundan proje hazırlık sürecinde öngörülemeyen durumların oluştuğunu, yasal iş artış limitleri içerisinde uygulama zamanında çeşitli öngörülemeyen imalatların tamamlatıldığını, ancak bu öngörülmeyen imalatlar için yüklenicinin gücünün yetmediği durumlar nedeniyle süre uzatımı uygulamasına gidildiğini ifade etmiştir. Diğer taraftan Erdemli muhtelif mezarlık bakım onarım işi kapsamında ilk süre uzatımı gerekçelerinin projenin sağlıksız olmasından kaynaklanmadığı, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun, 62’nci maddesinin ‘c’ bendinde; “…İhale konusu yapım işinin özgün nitelikte ve karmaşık olması

nedeniyle teknik ve malî özelliklerinin gerekli olan netlikte belirlenemediği durumlarda ön veya kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabilir.” hükmünde belirtildiği şekli ile yapım işinin ön projeler ile birim fiyat teklif usulüne göre ihale edildiği ve zaman kısıtı nedeniyle tip proje uygulamasına gidildiği belirtilmiş ve mezarlık alanlarının dağınık ve farklı iklim şartlarına sahip olduğu bu nedenle projelerin bölgenin özelliğine göre revize edilmesi durumu oluştuğu ifade edilmiştir.

Kamu idaresinin vurguladığı 4734 sayılı Kanun’un ilgili maddesi yapım işinin özgün nitelikte veya karmaşık olması nedeniyle teknik ve mali özelliklerin yeterince belirlenemediği durumlar için düzenlenmiştir. Mezarlık yapım, bakım ve onarımı işleri belediyelerin sürekli olarak yaptıkları işler olduğundan özgün veya karmaşık nitelikte görülmemektedir. Diğer yandan işin geniş bir bölgede yapılması ve bölgede farklı iklim özelliklerinin bulunması önceden bilinen bir durum olduğundan öngörülebilir niteliktedir bu nedenle proje hazırlık aşamasında ve pozlar belirlenirken bu durumun dikkate alınması gerekmektedir. Zaman kısıtı nedeniyle tip proje uygulaması yapıldığı da ifade edilmiştir ancak aciliyet durumuna ilişkin gerekçelendirme yapılmamıştır.

Diğer yandan İdare süre uzatımında projenin revize edilmesi için geçen süre ve yükleniciye tebliğ edildikten sonra yeni projeye göre yapılacak olan imalatların malzemelerinin temin süresinin de dikkate alındığını ifade etmiştir ancak proje değişikliği süresinin tamamı için değil, işin geciken kısmıyla orantılı süre uzatımı verilmesi gerekirdi. Yüklenicinin bu süre içinde de iş yaptığı göz önüne alındığında proje değişikliğinin işin ancak bir kısmında gecikmeye yol açtığı anlaşılmaktadır. Ayrıca işlemlerin yasal süre ve limitler dahilinde yapıldığı ifade edilmiştir ancak iş artışının limiti aştığına dair bir tespit söz konusu değildir. İdare nihai olarak da bulguda tespit edilen hususların dikkate alınacak olup, yapım işlerinde ihaleye çıkılmadan önce hazırlık işlemlerinin yeterli şekilde yapılarak projelerin daha sağlıklı hazırlanmasına gerekli özen gösterileceğini ifade etmiştir.

Yapılan açıklamalar uyarınca, yapım işlerinde ihaleye çıkılmadan önce hazırlık işlemlerinin yeterli şekilde yapılarak daha sağlıklı projelerin hazırlanması gerektiği değerlendirilmektedir.