İdarenin asli geliri niteliğinde olan 2023 yılı su bedeli ve kullanılmış suların uzaklaştırılması bedellerinin, 2023 yılı içerisinde geçerli olan tarifelerde Kanun ve Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak maliyet değerinin altında belirlendiği görülmüştür.

2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un “Tarife tespit esasları” başlıklı 23’üncü maddesinde; su satışı, kanalizasyon tesisi bulunan yerlerdeki kullanılmış suların uzaklaştırılması, septik çukurların boşaltılması giderleri için ayrı tarifeler yapılacağı, bu tarifelerin tespitinde; yönetim ve işletme giderleri ile amortismanları doğrudan gider yazılan (aktifleştirilmeyen) yenileme, ıslah ve tevsi masrafları ve bir kar oranının esas alınacağı hükmü tesis edilmiştir. Aynı madde bünyesinde tarifelerin tespiti ve tahsilatla ilgili usul ve esasların ise bir yönetmelik ile belirleneceği hüküm altına alınmıştır.

Mezkûr Kanun’un “Yönetim Kurulunun görevleri” başlıklı 9’uncu maddesinin birinci fıkrasının (k) bendi ile Genel Müdürlükçe hazırlanan su satışı ve kullanılmış suların boşaltılmasına ilişkin tarifeleri tespit ederek Genel Kurulun onayına sunma görevinin yönetim kuruluna verildiği, genel kurulun görevlerinin düzenlendiği 6’ncı maddenin birinci fıkrasının (f) bendi ile de su satışı ve kullanılmış suların boşaltılmasına ilişkin tarifeleri inceleyerek karara bağlama görevinin genel kurula verildiği hükümlerine yer verilmiştir.

2560 sayılı Kanun’un verdiği yetkiye istinaden hazırlanan ve İSKİ Genel Kurulu tarafından onaylanan İSKİ Abone Hizmetleri Tarife ve Uygulama Yönetmeliği’nde de tarife tespitinin esaslarına yer verilerek tarifenin hesaplama yöntemine açıklık getirilmiş, abone grupları belirlenmiş ve abone gruplarına uygulanacak tarifelerin neler olduğu belirtilmiştir.

İSKİ’nin 2023 yılında tahakkuk ve tahsilatını yaptığı su satış bedeli ve kullanılmış suların uzaklaştırılması bedeline ilişkin tarifelerin belirlenmesi süreci şu şekildedir:

İdare 2023 yılı su ve atık su tarifelerinin hazırlanması amacıyla; 01.08.2022 tarihinde çalışmalara başlamış, 2023 yılında şehre verilecek tahmini su miktarlarını tespit ettikten sonra su ve atık su tarifelerinin belirlenmesi amacıyla 1 metreküp (m³) suyun maliyet bedelini yönetim ve işletme giderleri, 2023 yılı amortisman tahmini, yenileme ıslah ve tevsi masrafları göz önüne alarak hesaplamıştır. Hesaplanan bedel üzerinden su ve kullanılmış suların uzaklaştırılması bedeli tarife teklifleri İSKİ Yönetim Kurulu Kararıyla, İSKİ Genel Kuruluna sunulmuştur. 24.11.2022 tarihli ve 49 sayılı Genel Kurul Kararıyla İdare teklifinden daha düşük bedel olacak şekilde tarife ücretleri tadil edilerek 01.12.2022 tarihinde yürürlüğe girmek üzere belirlenmiştir.

2023 yılı mayıs ayında yapılan İSKİ Genel Kurulu için; İdare, maliyet esasına dayalı olarak su ve atık su tarifelerinin belirlenmesi amacıyla 1 m³ suyun maliyet bedelini belirlemiş, 25.04.2023 tarihli ve 2023/246 sayılı İSKİ Yönetim Kurulu Kararıyla, İSKİ Genel Kuruluna sunulmasına ilişkin karar almıştır. Ancak İSKİ Yönetim Kurulu Kararı, İSKİ Genel Kurulu tarafından gündeme alınmamıştır.

2023 yılı haziran ayında; maliyet esasına dayalı olarak belirlenen su ve atık su tarifeleri 02.06.2023 tarihli 2023/324 sayılı İSKİ Yönetim Kurulu Kararıyla, İSKİ Genel Kuruluna sunulmuş, 01.07.2023 tarihinde yürürlüğe girmek üzere 13.06.2023 tarihli ve 15 sayılı Genel Kurul Kararıyla İdare teklifinden daha düşük bedel olacak tarife ücretleri tadil edilerek belirlenmiştir.

2023 yılı eylül ayında yapılan İSKİ Genel Kurulu için; su ve atık su tarifelerinin belirlenmesi amacıyla 29.08.2023 tarihli ve 2023/493 sayılı İSKİ Yönetim Kurulu Kararıyla tarife bedelleri İSKİ Genel Kuruluna sunulmuş, 13.09.2023 tarihli ve 16 sayılı Genel Kurul Kararıyla İdare teklifi tadil edilerek yeni bedeller belirlenmiştir.

Son olarak, 17.10.2023 tarihli ve 2023/568 sayılı İSKİ Yönetim Kurulu Kararıyla maliyet esasına dayalı olarak su ve atık su tarifeleri belirlenmiş, İSKİ Genel Kuruluna sunulmuş, 22.11.2023 tarihi ve 23 sayılı Genel Kurul Kararıyla İdare teklifi tadil edilerek yeni bedeller belirlenmiş ve 31.12.2023 tarihine kadar bu bedeller esas alınarak su ve atık su ücretleri belli edilmiştir.

Abone gruplarına göre bir değerlendirme yapıldığında ve 2023 yılı içerisindeki tüketim bedelleri esas alındığında; konut ve işyeri abonelerinin tüketilen toplam m³’ün %75’inden fazlasına tekabül ettiği anlaşılmıştır. Konut ve işyeri abone tipleri için İSKİ Yönetim Kurulu Kararı ile talep edilen tarifeler ve Genel Kurul Kararı ile belirlenen tarifelere ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır.

‌Tablo 12: 01.01.2023-01.07.2023 Tarihleri Arasında Konut ve İşyerlerine İlişkin Tarifeler

‌Tablo 13: İSKİ Yönetim Kurulu Kararı ile Talep Edilen ve Genel Kurul Kararıyla Belirlenen Konut ve İşyerlerine İlişkin Tarifeler

‌Tablo 14: 01.07.2023-13.09.2023 Tarihleri Arasında Konut ve İşyerlerine İlişkin Tarifeler

‌Tablo 15: 13.09.2023-22.11.2023 Tarihleri Arasında Konut ve İşyerlerine İlişkin Tarifeler

‌Tablo 16: 22.11.2023-31.12.2023 Tarihleri Arasında Konut ve İşyerlerine İlişkin Tarifeler

Yapılan incelemede, süreci yukarıda belirtildiği üzere 2023 yılı içerisinde 4 farklı tarifenin yürürlükte bulunduğu, söz konusu tarifelerin her birinin Genel Müdürlükçe maliyet değerlerine dayalı bir çalışma yapılarak ancak herhangi bir kâr oranı belirlenmeksizin hazırlandığı, Yönetim Kurulunun da herhangi bir kâr oranı belirlenmeden hazırlanan tarifeleri aynen Genel Kurula sunduğu, Genel Kurulun ise söz konusu tarifeleri mevzuatta öngörülen hesaplamalara dayanmaksızın İdarece maliyet esasına göre belirlenen bedelin daha altında olacak şekilde karara bağladığı tespit edilmiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından özetle; 2560 sayılı Kanun’un 23’üncü maddesine göre 1 m3 su ve atık suyun maliyetinin İdare tarafından belirlendiği, İdarenin abone grupları ve geçmiş yıllardaki tüketimleri göz önünde bulundurulmak suretiyle suyun tasarruflu kullanımını hedefleyen kademeli tarifeler ile düşük gelirli hane gruplarını gözeten sosyal ve adil su tarifeleri hazırladığı, 2560 sayılı Kanun’un beraberinde su ve atık su tarifelerini etkileyen veya düzenleyen diğer hukuk normlarının da İdare tarafından göz önünde bulundurulduğu, 2560 sayılı Kanun’un 6’ncı maddesi gereği tarifeleri inceleyerek karara bağlama görevinin İSKİ Genel Kuruluna verildiği, İSKİ Genel Kurulunun görevleri arasında bütçeyi inceleyerek karara bağlama görevinin de bulunduğu, 2023 yılı kasım ayında yapılan Genel Kurul ile İdarenin 2024 yılı gelir bütçesinin onaylandığı ve İSKİ’nin gelir bütçesini oluşturan su ve atık su tekliflerinin İSKİ Genel Kurulunca tadil edilerek karara bağlandığı, 5018 sayılı Kanun’un 13’üncü maddesine göre bütçelerde gelir ve gider denkliğinin sağlanması gerektiği ancak İSKİ Genel Kurulunca tadil edilerek karara bağlanan tarifeler ile 2024 yılı için onaylanan gelir bütçesi tahminine ulaşılmasının mümkün olmadığı belirtilmiştir. İdare ayrıca İSKİ Genel Kurulunun vermiş olduğu kararların yasa gereği İSKİ için bağlayıcı olduğunu, dolayısıyla İdarenin İSKİ Genel Kurulunun belirlemiş olduğu su ve atık su tarifelerini uygulamak zorunda olduğunu, İSKİ’ye verilen görevlerin verimli ve etkin bir şekilde yerine getirilmesi, yatırımların devamlılığının ve sürdürülebilir su yönetiminin sağlanması açısından yasa koyucunun belirlediği tarife tespit yöntemine uyularak hazırlanan yeni tarifelerin 2024 yılı mayıs ayında yapılacak olan İSKİ Genel Kuruluna gönderildiği ifade edilmiştir.

Sonuç olarak, mevzuat hükümleri gereği İSKİ’ye verilen görevlerin verimli ve etkin bir şekilde yerine getirilmesi, yatırımların devamlılığının ve sürdürülebilir su yönetiminin sağlanması açısından yasa koyucunun belirlediği tarife tespit yöntemine uyularak tarifelerin Kanun’da öngörüldüğü şekilde belirlenmesi gerekmektedir.