İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından işletme hakkı Şirkete devredilen otoparklardan bazılarının ihalesiz olarak üçüncü kişilerin kullanımına bırakıldığı görülmüştür.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26’ncı maddesinde; büyükşehir belediyelerinin, mülkiyet veya tasarrufları altındaki hafriyat sahalarını, toplu ulaşım hizmetlerini, sosyal tesisler, büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilecekleri ya da bu yerlerin işletme hakkını ortaklık payı şartını sağlayan şirketlere, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın devredebilecekleri düzenlenmiştir. Bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devrinin ise 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun hükümlerine tabi olduğu belirtilmiştir.

Bu itibarla, Belediye Şirketine Kanun’un 26’ncı maddesi uyarınca işletme hakkı devredilen otoparkların üçüncü kişilere devri 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabidir.

Yapılan incelemeler sonucunda, Belediye tarafından 518 adet otopark alanının işletme hakkının devri usulü ile Şirkete devredildiği görülmüştür. Taşınmazların bazı kısımları “alan aboneliği” adı altında ihalesiz olarak üçüncü kişilere kiralanmıştır. Mezkûr mevzuat hükümlerinden açıkça anlaşıldığı üzere, kiralama işlemlerinin ihale usulü ile yapılması zorunludur.

Şirket tarafından Belediye Meclis Kararına istinaden aylık abonelik uygulaması yapılmaktadır. Büyükşehir Belediye Meclisi’nin 15.12.2022 tarih ve 1592 sayılı Kararı ile 2023 yılında otoparklarda uygulanacak ücret tarifesinde ve otopark ücretlerini güncelleyen 13.07.2023 tarih 716 sayılı karar ve 11.10.2023 tarih ve 970 sayılı Kararlarda, açık ve kapalı otoparklarda uygulanacak aylık abonelik ücretinin; günlük ücret tarifesi ile otoparkın çalıştığı gün sayısının çarpılması sonucu bulunan tutar üzerinden en az %25 indirim uygulanarak hesaplanacağı belirtilmiştir. Meclis kararı ile belirlenen indirimli ücret esas alınarak kurulan ilişkide hizmet yararlanıcısına herhangi bir park alanı tahsis edilmemekte veya boş alan temini taahhüdünde bulunulmamaktadır. Sağlanan menfaat, toplu ödeme nedeniyle hizmet karşılığının tenzilatlı halde ödenmesidir. İhalesiz kullanıma esas “alan aboneliği” sözleşme türünde ise; otopark alanları, sadece sözleşme yapılan işletme ve personeli ile işletmenin müşterilerinin ücretsiz kullanımına bırakılmakta ve dolayısıyla Şirket tarafından sunulan diğer otopark hizmetlerinin aksine halkın genel kullanımına kapalı tutulmaktadır. Yani kurulan ilişki sonucunda taşınmazın bir kısmı kiralanmış olmaktadır. Bu itibarla Meclis Kararı ile belirlenen abonelik ücret tarifesi, Şirket tarafından işletilen otoparklarda kurulacak münferit abonelikler hakkında uygulanmalıdır. İndirimli ücret hesabının, kıyasen alan aboneliği sözleşme bedelinin tespitinde kullanılması Meclis Kararı’nın düzenlenme amacıyla bağdaşmadığı değerlendirilmektedir. Kiralama işlemi Devlet İhale Kanunu uyarınca yapılmalı ve sözleşme bedeli rekabet koşulları altında tespit edilmelidir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, Şirket tarafından, otopark olarak işletilmesi için İBB tarafından tahsis edilen alanların öncelikle değerlendirmeye alındığı ve yapılan fizibilite çalışmaları sonucunda otopark olarak işletilmesi verimli bulunmayan ve Şirketin zarara uğramasına yol açacağı anlaşılan alanların Alan Aboneliği Şefliği bünyesine devredildiği ve bu alanlar için abone müşteriler bulunduğu, abonelik bedeli adı altında toplu tahsilat yapıldığı ve Şirkete gelir sağlandığı, bu alanlar için personel giderlerine de katlanılmadığı; alan aboneliği uygulamasının Şirketin kuruluşundan beri uygulandığı ve ilk alan aboneliği sözleşmesinin 01.04.2006 tarihinde akdedildiği, işleyişten de anlaşılacağı üzere "Alan Aboneliği" uygulamasının, faaliyet alanı otopark işletmeciliği olan Şirketin ürün çeşitlerinden biri olduğu, alan aboneliği ürün çeşidinde ilgili otopark alanlarının Kanun’un öngördüğü gibi üçüncü kişilere devredilmediği, alan aboneliği kapsamında abonelere alanın ticari faaliyet kullanımı ya da sınırsız bir kullanım için tahsis edilmediği, sözleşme içeriklerinden de anlaşılacağı üzere; abonelerin ilgili alanlarda araçlarını park etmek ve ücret almaksızın araç park ettirmek haricinde hiçbir hakkı bulunmadığı dolayısıyla ilgili alanların devrinin söz konusu olmadığı ve İBB tarafından Şirkete verilen işletmecilik yetkisinin bir yansıması olarak Şirketin üçüncü kişilerin araçlarına alan abonelikleri ile bireysel olarak değil toplu olarak parklanma hizmeti verdiği, dolayısıyla 5216 sayılı Kanun’un 26. maddesinin ihlalinin söz konusu olmadığı ifade edilmiştir.

Şirket tarafından, abonelerin bu alanlarda tesis kurmadıkları ve araç park eden üçüncü şahıslardan park ücreti almadıkları ve dolayısıyla ticari kullanımlarına bırakılmadığı ifade edilse de bu alanların Şirket tarafından işletilen diğer alanlardan farklı olarak halkın genel ücretli kullanımına kapalı olacak şekilde devredilmesi ve sözleşme yapılan kişilerin işletmelerinin eklentisi (otoparkı) şeklinde kullanılması, ticari kullanıma özgüleme anlamı taşımaktadır.

Sonuç olarak, otopark alanları ile ilgili olarak Belediye Meclis Kararı’nda belirlenen indirimli ücret tarifesi uygulaması dışında, taşınmaz kiralaması hüviyetinde olan işlemin Devlet İhale Kanunu uyarınca yapılması gerektiği değerlendirilmektedir.